Πρώτα μαθαίνεις τη γλώσσα του κινητού και μετά το αλφάβητο

Ζούμε σε μια ψηφιακή εποχή που σχεδόν όλα έχουν τη δυνατότητα να εκτυλίσσονται σε μια οθόνη, αποτελούμενη από χιλιάδες διαδοχικές εικόνες και ήχους ανά δευτερόλεπτο. Οι γενιές που βίωσαν αυτήν τη γενναία μετάβαση κλήθηκαν να αναπτύξουν νέες δεξιότητες που οι σημερινοί νέοι αλλά και παιδιά εξαιρετικά νεαρής ηλικίας καλλιεργούν και ασκούν χωρίς καμία δυσκολία. Θα λέγαμε ίσως πως ένα κινητό ή ένα tablet αποτελεί μια προέκταση του χεριού ενός παιδιού όσο μια πιπίλα ή ένα μπιμπερό. Είναι σίγουρα μια κατανοητή συνέπεια της εποχής που ζούμε και ευημερούμε αλλά δεν είναι ελαφρώς ανησυχητικό το γεγονός πως ένα παιδί ξέρει να χειρίζεται με μαεστρία οτιδήποτε περιέχει κουμπιά ή οθόνη αφής ενώ απορεί στη θέα μερικών σελίδων ενός βιβλίου;

Στη σημερινή εποχή, ο κανόνας «3-6-9-12» που ανέπτυξε ο Γάλλος ψυχαναλυτής- ψυχίατρος Serge Tisseron και προωθεί την ιδέα της απαγόρευσης της τηλεόρασης πριν από τα τρία χρόνια, των παιχνιδιών σε κονσόλα πριν από τα έξι, του internet πριν τα εννέα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν τα δώδεκα, κρίνεται αμφίβολο κατά πόσο μπορεί να εφαρμοστεί. Ακόμα κι αν δίνει ένα έρεισμα για τους νέους γονείς, δεν είναι εύκολο να εμποδίσεις ένα παιδί από το να ερευνήσει τι υπάρχει γύρω του και ιδίως στα χέρια των γονιών του που προφανώς και γι’ αυτόν τον λόγο θα του προκαλέσει μεγάλο δέλεαρ.

Ας μην είμαστε όμως κατηγορηματικοί και προκατειλημμένοι. Ένα από τα μεγαλύτερα θετικά που προσφέρει αυτή η τεχνολογική «επανάσταση» είναι η εξοικείωση με την τεχνολογία, η οποία έστω και ασυναίσθητα, διευρύνει το γνωστικό πεδίο και την οξυμένη δεκτικότητα με τα χιλιάδες ερεθίσματα που προκύπτουν και απορροφώνται από τα παιδιά. Εάν μάλιστα αποφευχθεί η παθητική αποδοχή αυτών των ερεθισμάτων, τότε θα μπορούμε να κερδίσουμε ίσως για μια πολύ ισχυρή και σμιλευμένη κριτική σκέψη.

Τι γίνεται όμως όταν οι ίδιοι οι γονείς χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές συσκευές ως ένα «δεκανίκι» στην αντιμετώπιση της βαρεμάρας, της φασαρίας ή ακόμη και ως αντάλλαγμα για αυτονόητες συνήθειες όπως το φαγητό; Τιμωρώντας ένα παιδί παίρνοντας του το κινητό ή το tablet είτε θα διδάξει σε ένα παιδί να σέβεται τόσο την οποιαδήποτε αξία του αντικειμένου είτε θα «δαιμονοποιηθεί» στο μυαλό του και θα καταλήξει να του αποδίδει μεγαλύτερη αξία από όση τελικά του αναλογεί. Στη σημερινή εποχή είναι αναγκαία η ενασχόληση των παιδιών με τέτοιες συσκευές ως εργαλεία και όχι ως τρόπος απόσπασης προσοχής από τη φασαρία, ως επιβράβευση ή τιμωρία και λύση στο «δεν έχω τι να κάνω».

Πόσοι γονείς παραπονιούνται πως δεν περνούν ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους; Σαφώς, οι ρυθμοί της ζωής όσο και η πίεση αυξάνονται με τα χρόνια και ειδικά για ένα νέο ζευγάρι που προσπαθεί να εξασφαλίσει στο παιδί του όλα όσα του αξίζουν. Ήδη ο ποιοτικός χρόνος μεταξύ του ίδιου του ζευγαριού μειώνεται μετά τον ερχομό ενός παιδιού σε συνδυασμό με την εργασία και πόσες άλλες υποχρεώσεις. Τι γίνεται όμως με τον ποιοτικό χρόνο των γονέων με το παιδί; Ας μην ξεχνάμε όμως πως ποιοτικός χρόνος δεν είναι μόνο το παιχνίδι, είναι και γύρω από το τραπέζι κατά τη διάρκεια του φαγητού, στο αμάξι ή στο σαλόνι λίγο πριν τον ύπνο. Έστω και λίγα λεπτά διάσπαρτα μέσα στη μέρα είναι πολύτιμα. Είναι ευκαιρίες να εκμεταλλευτούμε τον χρόνο, να συνδεθούμε και να αποκτήσουμε οικειότητα με τα παιδιά δημιουργώντας όμορφες αναμνήσεις και δυνατές σχέσεις ως μια νεοσύστατη, σε πολλές περιπτώσεις, οικογένεια.

Φυσικά, τα άκρα δεν αποτελούν λύση. Το να απαγορεύεις τη χρήση τεχνολογικών μέσων ίσως αργότερα ωθήσει το παιδί να πέσει με τα μούτρα σε έναν υπολογιστή, ένα κινητό ή μια κονσόλα αναπληρώνοντας τον χαμένο χρόνο και απορρίπτοντας οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό. Οι βόλτες θα αντικατασταθούν από μια οθόνη, η μπάλα έξω από τη μπάλα σε ένα βιντεοπαιχνίδι και τα βιβλία από κουμπιά. Γιατί να μην έχει την ίδια αξία το κουμπί με το βιβλίο; Γιατί η μπάλα να είναι πιο ελκυστική όταν τη χειρίζεσαι με κουμπιά και όχι με τα πόδια σου;

Χιλιάδες άρθρα και έρευνες μιλούν εκτενώς για τον εθισμό και τις επιπτώσεις της προσκόλλησης στα ηλεκτρονικά μέσα από τις νεαρές ηλικίες. Το σημαντικότερο στοίχημα όμως είναι να διδάξουμε στα παιδιά μας πως δεν είναι μόνο ένας εχθρός, ένας κίνδυνος ή η εύκολη λύση στη βαρεμάρα. Δεν πρέπει να κρυβόμαστε πίσω από μια οθόνη ούτε και να δεχόμαστε παθητικά όσα βλέπουμε σ’ αυτήν. Έχουμε στα χέρια μας μια τεχνολογία, η οποία μπορεί να μας προσφέρει πραγματικές και αμέτρητες ευκαιρίες να ανακαλύψουμε κόσμους από τους οποίους μας χωρίζουν χιλιάδες χιλιόμετρα διευρύνοντας τους ορίζοντές μας.

Δεν είναι σωστό να εκτοπίζει η οθόνη το βιβλίο, ούτε να αντιμετωπίζεται ως εχθρός κάποιο εκ των δυο. Η σχέση γονιών και παιδιών δεν πρέπει να αλλοιώνεται από τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, ούτε και να βασίζεται σ’ αυτήν. Οφείλει να δίνει, να παίρνει και να ενθαρρύνει την διαμόρφωση κριτικής σκέψης απέναντι στον βομβαρδισμό πληροφοριών και ερεθισμάτων που πλέον οι νεότεροι και όχι μόνο, καλούνται να έρθουν σε επαφή, να επεξεργαστούν και να απορροφήσουν.