Αν σου έλεγαν ότι κάποιος έλυσε ένα πρόβλημα που ταλαιπωρούσε μαθηματικούς για πάνω από 100 χρόνια, θα περίμενες ίσως έναν διάσημο καθηγητή, που το πρόσωπό του θα είχε γίνει μέχρι και κούπα. Κι όμως, αυτός ο άνθρωπος είναι ο Γκριγκόρι Πέρελμαν — ένας εσωστρεφής Ρώσος μαθηματικός που απέδειξε την εικασία του Πουανκαρέ, ένα από τα πιο θρυλικά και δύσκολα προβλήματα στην ιστορία των μαθηματικών.
Ο Πέρελμαν γεννήθηκε το 1955 στην Αγία Πετρούπολη, η οποία μετονομάστηκε σε Λένινγκραντ κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης. Σε ηλικία 16 ετών, εισήχθη στη σχολή Μαθηματικών και Μηχανικών στο δημόσιο πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ και μέχρι το 1990 (35 ετών) είχε ολοκληρώσει και τις διδακτορικές σπουδές του. Μετά από κάποια άρθρα του που έκαναν επιτυχία τόσο στον σοβιετικό όσο και στον διεθνή επιστημονικό κόσμο, προσκλήθηκε στις ΗΠΑ.
Ο Πέρελμαν απέδειξε το 1994 (σε μια απόδειξη 473 σελίδων) την «εικασία του Πουανκαρέ» που είχε τεθεί το 1904 από τον Γάλλο μαθηματικό Ζιλ Ανρί Πουανκαρέ (Jules Henri Poincaré) και η οποία πριν από τη λύση της θεωρούνταν ως ένα από τα πιο δύσκολα προβλήματα στην τοπολογία (τομέας των μαθηματικών). Για την ακρίβεια ήταν ένα από τα επτά «επικηρυγμένα» μαθηματικά προβλήματα. Η εικασία δηλώνει ότι: όλες οι συμπαγείς πολλαπλότητες διάστασης n = 3 (ή περισσότερο), χωρίς όρια και απλά συνεκτικές, είναι ομοιομορφικές σε μια σφαίρα διάστασης n. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική και ενδιαφέρουσα εικασία με κοσμολογικές συνέπειες. Ουσιαστικά η εικασία αυτή λέει ότι το σύμπαν έχει τη δομή είτε της υπερβολικής είτε της επίπεδης είτε της σφαιρικής γεωμετρίας.
Ο Πέρελμαν το 2006 ήταν ο πρώτος επιστήμονας που αρνήθηκε να παραλάβει το θεωρούμενο ως Νόμπελ των μαθηματικών, Μετάλλιο Φιλντς, δηλώνοντας: «Τα χρήματα ή η δόξα δε με ενδιαφέρουν. Δε θέλω να με επιδεικνύουν όπως ένα ζώο σε ζωολογικό κήπο. Δεν είμαι ένας ήρωας των μαθηματικών. Δεν είμαι καν επιτυχημένος· γι’ αυτό δε θέλω να βρεθώ στη θέση τού να πρέπει να με κοιτάνε όλοι». Ο Πέρελμαν είχε δεχθεί το βραβείο της Μαθηματικής εταιρίας τής Αγ. Πετρούπολης το 1991, αλλά αρνήθηκε να παραλάβει (εκτός από το μετάλλιο Φιλντς), άλλα δύο βραβεία: το βραβείο της Ευρωπαϊκής μαθηματικής εταιρίας (1996) και το Millennium Prize (2010) από το Ινστιτούτο Clay Mathematics, το οποίο ισοδυναμεί με ένα εκατομμύριο δολλάρια. Ο Πέρελμαν όταν ρωτήθηκε σχετικά με την αιτία τής άρνησης τού χρηματικού επάθλου δήλωσε χαρακτηριστικά «γνωρίζω πώς να κυβερνήσω το σύμπαν· γιατί να τρέξω πίσω από τικ;».
Σε μια σπάνια συνέντευξή του στο περιοδικό New Yorker εξήγησε την αδιανόητη για πολλούς στάση του λέγοντας πως απογοητεύτηκε απ’ την ηθική κατάπτωση των συναδέλφων του επιστημόνων. Όταν κατέθεσε την απόδειξή του κάποιοι (έγκυροι ανάμεσα στους επιστημονικούς κύκλους) προσπάθησαν να τη μειώσουν εμφανίζοντας τις βασικές της θέσεις σαν δουλειά άλλων. “Δε θα έλεγα ότι προσβλήθηκα” είπε τότε ο Πέρελμαν. “Άλλοι έχουν κάνει χειρότερα. Εντάξει, υπάρχουν πολλοί μαθηματικοί που είναι λίγο πολύ έντιμοι. Αλλά σχεδόν όλοι τους είναι κομφορμιστές. Mπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο έντιμοι, αλλά είναι βέβαιο ότι ανέχονται αυτούς που δεν είναι καθόλου”. Και καταλήγοντας δήλωσε τα εξής: “Τελικά δεν περνάνε για παράξενοι αυτοί που δεν έχουν ηθικούς φραγμούς. Παράξενοι θεωρούνται εκείνοι που, σαν εμένα, είναι απομονωμένοι απ’ τους πολλούς”.
Κατά τη διάρκεια άλλης συνέντευξής του σε κινηματογραφική εταιρεία, αποσπάσματα της οποίας έχουν δημοσιευτεί στην εφημερίδα Komsomolskaia Pravda ο ιδιοφυής μαθηματικός είχε υποστηρίξει πως «Δεν υπάρχουν προβλήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν, υπάρχουν προβλήματα που είναι δύσκολο να επιλυθούν». Αναφερόμενος στις αναμνήσεις του από τα μαθητικά του χρόνια, δήλωσε στην εν λόγω συνέντευξη ότι ήθελε να εξηγήσει τον μύθο του Ιησού Χριστού. “Θυμάστε τον βιβλικό μύθο ότι ο Χριστός περπατούσε στο νερό. Έπρεπε να υπολογίσω την ταχύτητα με την οποία περπατούσε χωρίς να πέφτει μέσα”, εξηγεί. Αργότερα στην ίδια συνέντευξη αναρωτήθηκε “Ενα παιδί μαθαίνει από τη γέννησή του. Εάν μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τα χέρια και τα πόδια, γιατί δεν μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλο;”.
Οι άκαμπτες αντιλήψεις και ο ιδιόρρυθμος τρόπος ζωής τού Πέρελμαν έχουν συχνά προκαλέσει την έκπληξη της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Σε βάθος πολλών ετών έχει δεχτεί προτάσεις συνεργασίας από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια του κόσμου, τα οποία όμως δεν μπόρεσαν ποτέ να αποσπάσουν τη θετική του απάντηση. Κάποτε, όταν ένας ρεπόρτερ κατάφερε να τον βρει στο τηλέφωνο, ο Πέρελμαν τού είπε “Μην με ενοχλείτε τώρα. Μαζεύω μανιτάρια”. Μέχρι και σήμερα ζει φτωχικά μαζί με τη μητέρα και την αδελφή του σε ένα υπόγειο σπίτι, συνεχίζοντας με αφοσίωση και μοναχικότητα τη μαθηματική του έρευνα.
Εντυπωσιασμένη από τη μοναδικότητα του χαρακτήρα του, αλλά και από την ιδιομορφία ενός τέτοιου φαινομένου των μαθηματικών, η συγγραφέας και μαθηματικός Masha Gessen αφιερώθηκε στη συγγραφή της βιογραφίας τού Πέρελμαν, η οποία κυκλοφόρησε το 2009 υπό τον τίτλο “Ο ρώσος μαθηματικός Γκρίσα Πέρελμαν”. Κατά την Gessen το προστατευτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε ο Πέρελμαν (η μαθηματικός μητέρα του, που τον συνόδευε παντού, ο καθηγητής του των Μαθηματικών, που φρόντιζε επιμελώς να περνάει απαρατήρητη η εβραϊκή καταγωγή του στην αντισημιτική Ρωσία, οι καθηγητές στο μαθηματικό σχολείο, που πέτυχαν να τον στείλουν στους Μαθηματικούς Ολυμπιακούς Αγώνες, όπου και κατέλαβε την πρώτη θέση αλλά και στο Πανεπιστήμιο, κατευθύνοντας τον προς επωφελείς συνεργασίες) δεν του επέτρεψε να αντιληφθεί νωρίτερα πώς είναι η πραγματική ζωή και οι άνθρωποι.
Κάνοντας, δε, και την υπόθεση πως ο διάσημος μαθηματικός πάσχει από σύνδρομο Αsperger (βρίσκεται δλδ στο φάσμα τού αυτισμού), η συγγραφέας εξηγεί τη συμπεριφορά του ως εξής: όταν η ζωή αποκαλύφθηκε στα μάτια του, ο Πέρελμαν αισθάνθηκε προδομένος και αυτό τον οδήγησε στο να απομονωθεί. Μπορεί κανείς να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με τα συμπεράσματα της Gessen (ειδικά τα ιατρικά). Όμως οφείλει σε κάθε περίπτωση να της αναγνωρίσει ότι με τη διήγησή της ξεναγεί με επιτυχία τον αναγνώστη στον ιδιαίτερο κόσμο τού ήρωά της. Έχει επιπλέον και η ίδια τόσο στέρεες μαθηματικές γνώσεις (φοίτησε σε Μαθηματικό Γυμνάσιο), ώστε εξηγεί με απλό τρόπο και χωρίς τη χρήση εξισώσεων τα σχετικά με την εικασία Πουανκαρέ.
Η ζωή τού Πέρελμαν αποδεικνύει πως ο άνθρωπος αυτός δεν επέτρεψε ποτέ να ετεροπροσδιοριστεί, δεν άφησε τη δόξα και το χρήμα να αλλοιώσουν τις πεποιθήσεις, τα θέλω και τον χαρακτήρα του. Προσωπικά θα αρκεστώ να σχολιάσω τις αντιλήψεις και τη ζωή που έχει επιλέξει να ζει αυτός ο σπάνιας ευφυίας άνθρωπος, δανειζόμενη τα λόγια τού σπουδαίου φιλοσόφου και πανεπιστήμονα, Αριστοτέλη “Δεν υπάρχει καμία μεγάλη ιδιοφυΐα χωρίς κάποια δόση παράνοιας”.
Πηγές: ΤΟ ΒΗΜΑ, physics.gr, newmoney.gr, hea.edu.gr
Συντάκτης: Πετράννα Ανθεαράκη
