Τι θα ήθελα να μου έχουν πει πριν δώσω Πανελλήνιες

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι Πανελλήνιες εξετάσεις είναι θεσμός που εισήχθη το 1964, με το Βασιλικό Διάταγμα 378/1964 (ΦΕΚ 111), επί κυβέρνησης Γεώργιου Παπανδρέου. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι τα τελευταία εξήντα χρόνια ακούγονται οι ίδιες ακριβώς στερεοτυπικές φράσεις και πεποιθήσεις σε σχέση με αυτές τις εξετάσεις. Φαίνεται πως καλά κρατεί η άποψη ότι οι Πανελλήνιες καθορίζουν τη ζωή σου, ότι αποτελούν τον τρόπο για να αποδείξεις την αξία σου ως άνθρωπος, ότι τα αποτελέσματα είναι μια μικρογραφία του μέλλοντός σου, ότι αν δεν τα πας αρκετά καλά φταις εσύ κι είσαι μια αποτυχία και πολλές ακόμη ατάκες που βγαίνουν από τα στόματα, καμιά φορά εντελώς αβίαστα.

Παγιωμένη είναι ακόμη η πεποίθηση ότι οι μόνες σχολές που πραγματικά αξίζουν είναι οι δύο τρεις πιο υψηλόβαθμες του κάθε πεδίου. Γιατί, πόσοι από εμάς δεν έχουμε πει σε αυτή την κλασική θεία από το χωριό ότι είμαστε θεωρητική κατεύθυνση και σου λέει «α, για νομική πας», ή θετική όπου η αντίστοιχη απάντηση είναι «γιατρός θες να γίνεις καμάρι;». Και κάπως έτσι, έχει μαθευτεί σε όλο το χωριό σε χρόνο ντετέ ότι η εγγονή της Τασούλας δίνει Πανελλήνιες φέτος και θα γίνει γιατρέσα. Και φυσικά, έχουμε και τις πιο light εκφράσεις του τύπου «τελική ευθεία», «τον έφαγες τον γάιδαρο» κι «άντε, η ουρά έμεινε», που μόνο καθησυχαστικές δεν είναι. Το καλύτερο; Η μόνη συμβουλή που έχουν να σου δώσουν είναι «μην αγχώνεσαι» (Πώς δεν το σκέφτηκα;).

Από την άλλη έχουμε κι ένα είδος ανθρώπων που σπανίζει κι είναι εκείνοι που σου λένε την αλήθεια. Προσπαθούν να σου εξηγήσουν ότι οι Πανελλήνιες είναι απλώς μια εξέταση, ίσως πιο σημαντική από άλλες, όμως παραμένει μια εξέταση. Κι εσύ θες τόσο απεγνωσμένα να τους πιστέψεις, αλλά η κοινωνία στο κάνει τόσο δύσκολο. Ποια είναι η πραγματικότητα, ποιες είναι οι αλήθειες που κανείς δε σου λέει για τις Πανελλαδικές και που καταλήγεις να συνειδητοποιείς μόνος σου, όταν πια είναι πολύ αργά;

Είμαι ένας άνθρωπος που θεωρούσε ότι οι Πανελλήνιες ήταν όλος ο κόσμος του, που διάβαζε από τη Β’ λυκείου μέχρι τα ξημερώματα, που σηκωνόταν ώρες πριν πάει στο σχολείο για να κάνει επανάληψη. Που υπέφερε από κρίσεις πανικού. Ταυτόχρονα είμαι ένας άνθρωπος που νόμιζε ότι μαζί με τις Πανελλήνιες θα έφευγαν κι όλα του τα προβλήματα, που πέρασε σε μια φοβερή σχολή και που όταν ξεκίνησε να σπουδάζει, ο κόσμος του κατέρρευσε. Έπρεπε να έρθουν τα πάνω κάτω για να συνειδητοποιήσω τι πραγματικά αξίζει σε αυτή τη ζωή.

Ξέρω ότι αυτή τη στιγμή θεωρείς ότι ολόκληρο το μέλλον σου εξαρτάται από αυτές τις τέσσερις μέρες, γιατί έτσι σε έχουν κάνει να πιστέψεις. Ευτυχώς, για τη δική μας γενιά, αυτό ισχύει όσο ισχύουν κι αυτά που είπε ο Λιάγκας για τη Μαρινάρα τη Σάττι. Καθόλου. Σαν ένας άνθρωπος που έχει πάει πέντε φορές για επαγγελματικό προσανατολισμό, έχω να σου πω ότι πλέον υπάρχουν επαγγέλματα που δεν μπορείς καν να φανταστείς, ότι από την κάθε σχολή μπορείς, με το κατάλληλο μεταπτυχιακό, να βρεθείς σχεδόν οπουδήποτε. Όσα μόρια κι αν συγκεντρώσεις μπορείς να καταλήξεις εκεί ακριβώς που ονειρευόσουν, γιατί οι Πανελλήνιες είναι μόνο ένας από τους χιλιάδες δρόμους που μπορείς να ακολουθήσεις για να πετύχεις αυτό που πάντα ήθελες.

Μία ακόμη αλήθεια που η κοινωνία για κάποιο λόγο κρατάει κρυφή από τους υποψηφίους, είναι ότι οι εξετάσεις αυτές καθορίζουν αρκετά πράγματα, σίγουρα όμως δεν καθορίζουν την αξία σου. Τα μόρια είναι μόνο αριθμοί και σε καμία περίπτωση δεν είναι καθρέφτης του εαυτού σου. Δεν έχουν καμία αντικειμενική αξία, πώς θα μπορούσαν άλλωστε; Η απόδοσή σου στις εξετάσεις επηρεάζεται από τόσους πολλούς παράγοντες όπως είναι η ψυχολογία, η κούραση, η ψυχραιμία και καλώς ή κακώς, η τύχη.

Επίσης, είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που θα σου πει «σκέψου ότι υπάρχουν και χειρότερα». Είναι μια φράση που απεχθάνομαι να ακούω αφού πιστεύω ακράδαντα ότι ο καθένας πρέπει να πορεύεται με βάση τα δεδομένα του, και πως αυτό που εκείνος θεωρεί πρόβλημα είναι για εκείνον το πιο σοβαρό πρόβλημα στην ιστορία των προβλημάτων. Αυτό που λέω όμως είναι ότι, δυστυχώς, κάποια στιγμή στην ενήλικη ζωή σου θα συμβεί κάτι το οποίο θα κάνει τις Πανελλήνιες να φαντάζουν ένα τίποτα. Σε καμία περίπτωση δε σε προτρέπω να νιώσεις ευγνώμων για το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή το σοβαρότερο πρόβλημα με το οποίο έρχεσαι αντιμέτωπος είναι οι εξετάσεις. Γιατί καταλαβαίνω ότι αυτό που περνάς μόνο ευχάριστο δεν είναι. Είσαι μόλις δεκαοκτώ κι έχεις υποβληθεί σε μια εντελώς ψυχοφθόρα κι εξαντλητική διαδικασία. Ακόμη δεν έχεις καν διαμορφώσει την προσωπικότητά σου, δε γνωρίζεις τον ίδιο σου τον εαυτό κι όμως απαιτούν από εσένα να αποφασίσεις με τι θέλεις να ασχοληθείς σε όλη σου την ενήλικη ζωή. Ξέρω πόσο αποκαρδιωτικό είναι όλο αυτό.

Μια σκέψη που ίσως βοηθήσει είναι ότι «όλα γίνονται για κάποιον λόγο»˙ αυτό δεν είναι κάποια στερεοτυπική φράση που λέγεται απλώς για να καθησυχάσει, χωρίς να ισχύει. Θα φτάσει εκείνη η στιγμή που θα συνειδητοποιήσεις ότι έπρεπε να γράψεις ακριβώς όσο έγραψες, έπρεπε να περάσεις στη σχολή που πέρασες, στην πόλη που πέρασες, όλα έπρεπε να γίνουν ακριβώς όπως έγιναν προκειμένου να φτάσεις εκεί που πραγματικά πρέπει. Αν με ρωτάς, αυτή η σκέψη ήταν από τις ελάχιστες που με βοήθησαν να μη χάσω τα λογικά μου, ειδικά τους τελευταίους μήνες πριν τις εξετάσεις.

Κλείνοντας, θέλω να σου ευχηθώ καλή επιτυχία. Να θυμάσαι πως ό,τι και να γίνει τις επόμενες εβδομάδες δε θα αλλάξει το πόσο προσπάθησες, τις θυσίες που έκανες όλη τη χρονιά. Υπάρχουν και δεύτερες και τρίτες ευκαιρίες (χωρίς να εννοώ απαραίτητα να ξαναδώσεις Πανελλήνιες) και θα σου δοθούν όλες, αρκεί να είσαι ψύχραιμος και να έχεις τα μάτια σου ανοιχτά. Και, όπως και να ‘χει, έρχεται το μεγαλύτερο και το πιο ανέμελο καλοκαίρι της ζωής σου. Τέτοια εποχή του χρόνου πιθανά θα κλαις γιατί βγήκε το πρόγραμμα της εξεταστικής και τελειώνεις 20 Ιουλίου. Γι’ αυτό σου λέω. Υπάρχουν θετικά ακόμη και στις Πανελλήνιες όσο κι αν αυτή τη στιγμή δεν μπορείς να τα δεις.

Καλή επιτυχία, καλή τύχη, είμαι σίγουρη ότι όλα θα πάνε τέλεια. Αλλά ακόμη κι αν δεν πάνε τέλεια, να θυμάσαι ότι οι Πανελλήνιες εξετάσεις είναι, στην τελική, απλώς εξετάσεις.