Αν δεν κάναμε σχέσεις πώς θα μαθαίναμε τον εαυτό μας;

Καθρέφτης∙ «λεία επιφάνεια που αντανακλά το φως σχηματίζοντας ένα ψευδές είδωλο», ένα αντικείμενο προβολής του εαυτού σου. Δείχνει αυτό που είσαι, την εικόνα σου. Δείχνει, όμως, κι ό,τι μπορεί να νιώθεις; Έχεις ξεγελάσει τον καθρέφτη σου πολλές φορές, όταν αυτό που είδες δε σου άρεσε ιδιαίτερα κι αμέσως επέλεξες να αλλάξεις όψη κι έκφραση. Δεν μπορείς, όμως, να κάνεις το ίδιο με τη συμπεριφορά σου απέναντι στους άλλους, ειδικά στους πιο κοντινούς σου «άλλους». Αυτοί, βλέπεις, είναι ένα άλλο είδος καθρέφτη∙ διάφανο, διαυγές και μάλιστα με αρκετό βάθος. Πολλές φορές, μέσα από ‘κείνους βλέπουν όσα εσύ δεν μπορείς να δεις στον εαυτό σου.

Αναμφίβολα, χρειαζόμαστε κάθε μοτίβο σχέσης στη ζωή μας, φιλικές κι ερωτικές, συγγενικές, συναδελφικές. Όλες προσφέρουν επικοινωνία. Αν δεν αλληλεπιδράσεις με άλλους, πώς θα εξελίξεις μια επαφή; Κι αν δεν την εξελίξεις, πώς θα βελτιώσεις εσένα; Είναι αυτονόητο, λοιπόν, το γεγονός πως θέλεις κι έχεις ανάγκη να συζητάς, να γελάς, να γλεντάς, μα και να κλαις, να δοκιμάζεις τα όριά σου και να γνωρίζεις τις αντιδράσεις σου, με ανθρώπους που σε ξέρουν και σε ζούνε καθημερινά. Κι όλο αυτό είναι επιθυμητό, αλλά ταυτόχρονα και θεμιτό στον βαθμό που κανείς δεν καταπιέζει τον άλλον.

Σύμφωνα με τον Benjamin Franklin, υπάρχουν τρία πράγματα που είναι υπερβολικά σκληρά: το διαμάντι, το ατσάλι και το γνώθι σαυτόν. Κι αν το καλοσκεφτείς, θα το διαπιστώσεις, επειδή η αυτογνωσία είναι τεράστιο κατόρθωμα για όποιον την έχει κατακτήσει -ειδικότερα, η αυτογνωσία μέσω των γύρω μας. Γιατί πώς αλλιώς θα μάθαινες τον εαυτό σου, αν δεν είχες διαπροσωπικές σχέσεις στη ζωή σου;

Οι φίλοι είναι ο καθρέφτης σου. Μαζί τους μοιράζεσαι πολλά, κι όταν λέμε πολλά δεν εννοούμε απαραίτητα τα πιο ενδόμυχα μυστικά σου. Η αντικειμενικότητα που ζητάς απ’ τους φίλους σου σε θέματα που σε αφορούν και μη, είναι κι η αντικειμενικότητα που κι οι ίδιοι περιμένουν από εσένα σε ανάλογες καταστάσεις. Μην το βλέπεις σαν «δίνω και παίρνω» γιατί έτσι δε βγάζει πουθενά.

Όταν έχεις καλή σχέση με τους γύρω σου, είσαι καλά και μέσα σου. Συναισθηματική αρμονία, συναισθηματική ισορροπία, όπως θέλεις ονόμασέ το. Θα ‘χεις παρατηρήσει πολλές φορές πως μετά από μια διαφωνία με φιλικά πρόσωπα καταλήγεις σε συμπεράσματα για το τι έφταιξε και το πού εσύ έσφαλες. Γενικότερα πιάνεις τον εαυτό σου να φέρνει στο μυαλό ξανά και ξανά τη στενάχωρη στιγμή της διαφωνίας σας σαν επεισόδιο που παίζεται σε επανάληψη για έναν και μόνο λόγο: για να καταλήξεις σε συμπεράσματα για τον εαυτό σου, να σε μάθεις καλύτερα κι ιδανικά να σε εξελίξεις.

Οι ερωτικές σου σχέσεις κι οι σύντροφοι της ζωής σου είναι ο καθρέφτης σου. Μέσα από αυτούς βλέπεις τον εαυτό σου σαν σύντροφο κι έτσι προσπαθείς να βελτιώνεσαι. Εδώ, βέβαια, δε συναντάμε την αντικειμενικότητα των φιλικών σχέσεων, καθώς όλοι μας ξέρουμε πως είναι κομματάκι δύσκολο να ‘σαι ερωτευμένος, να αγαπάς και ταυτόχρονα να λειτουργείς όλες τις στιγμές αντικειμενικά. Τα βλέμματα κι οι αγκαλιές δεν κάνουν παρέα με τη λογική.

Σαφώς, τα λάθη πάνε κι έρχονται σε οποιουδήποτε είδους σχέση, μα βλέποντας πώς επηρέασαν τους άλλους μαθαίνουμε τι να μην κάνουμε και τι να αποφύγουμε. Αυτό ακριβώς είναι το καθρέφτισμα συμπεριφοράς κι είναι μια υπέροχη τακτική για να εμβαθύνεις λιγάκι παραπάνω στο δικό σου μέσα κι όχι να περιμένεις απ’ τους άλλους να το κάνουν ως διά μαγείας. Η προβολή της δικής σου συμπεριφοράς απ’ τις πράξεις και τα λεγόμενα των γύρω σου είναι η απόδειξη που χρειάζεσαι για να τα βρεις όλα.

Κουραστικό όλο αυτό, ίσως σκεφτείς, κι αποκλείεται να το κάνει ο καθένας μας κάθε φορά, σε κάθε συμβάν, σε κάθε σχέση. Μα το ίδιο μας το μυαλό το κάνει αναπόφευκτα κάθε φορά. Αν είσαι άτομο με συνείδηση και νοιάζεσαι πραγματικά για το αν επηρεάζεις άλλους με τα λόγια σου και τις πράξεις σου, τότε σίγουρα θα καθρεφτιστείς μέσα από αυτούς. Αν πάλι τα βλέπεις όλα πιο επιφανειακά και με πιο χαλαρή ατομιστική διάθεση, θα ανακαλύψεις αργότερα πως είναι μια διαδικασία που δεν μπορείς να αποφεύγεις για πολύ, αφού το να ‘σαι κομμάτι σχέσεων σημαίνει «επικοινωνώ».

Δεν απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες για να καταλάβεις πως όταν γελάς με αγαπημένα πρόσωπα νιώθεις να ομορφαίνεις, αισθάνεσαι πλήρης κι αισιόδοξος. Δε χρειάζεται ευφυΐα για να καταλάβεις πως όταν πληγώνεις κάποιον, νιώθεις αυτόματα ο χειρότερος άνθρωπος του κόσμου, χωρίς απαραίτητα να ‘σαι, μα το θλιμμένο πρόσωπο που έχεις απέναντί σου εκείνη τη στιγμή είναι το καθρεφτάκι που θα ήθελες να σπάσεις για να μην αισθάνεται έτσι.

Δεν είναι, λοιπόν, προϋπόθεση οι ιδιαίτερες ικανότητες για να καταλάβεις πως όλα σε αυτόν τον κόσμο λειτουργούν βάσει ενός νόμου που δε γίνεται με τίποτε να αγνοήσεις: Δράση κι αντίδραση. Ό,τι πράττουμε φαίνεται άμεσα στα πρόσωπα και στις εκφράσεις των άλλων κι αυτά με τη σειρά τους διαμορφώνουν το δικό μας πρόσωπο με την ανάλογη έκφρασή μας.

Καθρέφτης∙ αντικείμενο προβολής του εαυτού σου. Της ψυχής σου, όμως, καθρέφτες είναι οι γύρω σου. Συμπεριφορές και προσδοκίες, αυτοεκτίμηση κι αρμονία, όλα κομμάτια ενός καθρέφτη που ακόμη και να σπάσουν, θα βρεις τον τρόπο να τα ξανακολλήσεις, αφού θα έχεις μάθει πολύ καλά εσένα.