Το δυσκολότερο καλοκαίρι της Θεσσαλονίκης ήταν το καλοκαίρι του '78

Καλοκαίρι του 1978, παραμονή της εαρινής ισημερίας και η πόλη κοιμάται ήσυχη. Ελάχιστα λεπτά μετά τις 11 το βράδυ ένα βουητό και ένας δυνατός σεισμός 6,5 ρίχτερ θα γράψουν ιστορία στις καρδιές και στα μυαλά των Θεσσαλονικέων. Το ρήγμα μεταξύ Βόλβης και Κορώνειας θα δώσει ίσως τον πιο καταστροφικό σεισμό στην περιοχή μέχρι σήμερα. Το κεντρικό ρολόι στη Στοά Μαλακοπή στην Πλατεία Χρηματιστηρίου θα σταματήσει στις 11:07μ.μ. 47 χρόνια μετά, όσοι έζησαν τότε και επέζησαν, έχουν τις δικές τους ιστορίες να πουν.

Λίγο καιρό πριν την 20^η Ιουνίου 1978, ο Εγκέλαδος ήδη είχε προειδοποιήσει με μικρότερους σεισμούς αλλά τότε ακόμα και οι σεισμολόγοι ήταν καθησυχαστικοί. Εκείνο το βράδυ όμως τα πράγματα άλλαξαν. Το βουητό έδωσε τη θέση του στο τράνταγμα και για 10 ατελείωτα δευτερόλεπτα η ηρεμία έδωσε τη θέση της στον πανικό, στον πιο κακό «σύμβουλο» εκείνης της ατελείωτης στιγμής.

Το επίκεντρο του σεισμού ήταν στο χωριό Στίβος και το εστιακό βάθος περίπου 9 χιλιόμετρα. Σχεδόν όλες οι γειτονικές βαλκανικές χώρες τον αισθάνθηκαν αλλά η Θεσσαλονίκη τον βίωσε περισσότερο από όλους. Σε μια εποχή που δεν υπήρχαν κινητά, δεν υπήρχε συνεχής ενημέρωση και τα νέα μεταδίδονταν από στόμα σε στόμα, όπως ήταν αναμενόμενο κάθε τι που μαθαίνονταν έφερνε φόβο και τρόμο. Ειδικά όταν άρχισαν να ακούγονται τα νέα για την πολυκατοικία στην Πλατεία Ιπποδρομίου.

Στο κέντρο της πλατείας αυτής, η 8όροφη «Πολυκατοικία του Νίκου» – όπως την έλεγαν – καταρρέει λίγα λεπτά μετά τον σεισμό σαν χάρτινος πύργος από τραπουλόχαρτα. Οι μαρτυρίες θέλουν να σώζεται μόνο μία κυρία, η οποία ήταν στην ταράτσα. Κάποιοι μιλούν για το πιο τραγικό σημείο της πόλης, όπου έχασαν τη ζωή τους 37 άνθρωποι από τους 49 κάτοικους της πόλης που καταχωρήθηκαν ως θύματα του σεισμού. Τα περισσότερα θύματα βρέθηκαν στο ισόγειο της πολυκατοικίας, προφανώς προσπαθώντας να βγουν έξω μέσα στον πανικό. Πολλά χρόνια μετά, σε σχετικά ρεπορτάζ της τηλεόρασης, ο κόσμος που έζησε και αντίκρισε τη τσιμεντένια άμορφη μάζα της πολυκατοικίας  δεν μπορεί να πει λέξη. Κάποιοι δε θέλουν να περάσουν από εκείνο το σημείο. Ούτε να κοιτάξουν προς τα εκεί.

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Μακεδονία”

Το καλοκαίρι του τρόμου είχε ήδη ξεκινήσει για την πόλη. Κανένας πλέον δεν ήθελε να κοιμάται στην πόλη και έφευγαν εκτός. Ο παλιός δρόμος που πήγαινε στη Χαλκιδική κάθε βράδυ ήταν μποτιλιαρισμένος. Η πόλη τότε είχε δύο εξόδους και όσοι δεν είχαν την υπομονή ή τη δυνατότητα να φύγουν έμειναν σε πάρκα και πλατείες, στήνοντας αντίσκηνα. Σε μια εποχή που δεν υπήρχε σχεδιασμός και πολιτική προστασία, όπως σήμερα, οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς έμελλαν να δώσουν λύσεις στα προβλήματα τους αλλά και να βοηθήσουν όποιον το είχε ανάγκη.

Οι τραυματίες έφτασαν τους 220 και οι άστεγοι σχεδόν 800000. Οι υλικές ζημιές με τα σημερινά δεδομένα ξεπερνούν το 1 δις ευρώ. Και αν ρωτήσεις τους παλιούς, θα σου πουν ότι θυμόνται τη βουή και τη σκόνη, παρά τα ξεχαρβαλωμένα παράθυρα και τα διαλυμένα μπαλκόνια. Και αυτή η σκόνη που κάλυψε ό, τι μπόρεσε, έμελλε να γίνει η «νύφη» του πανικού. Και μετά ο πανικός έφερε τον τρόμο. Έναν τρόμο που άργησε να τον ξεπεράσει η Συμπρωτεύουσα.

Σε αυτή την κατάσταση έκτακτης ανάγκης κλήθηκε η τότε Κυβέρνηση Καραμανλή να επαναφέρει την πόλη στην ηρεμία. Οι μετασεισμοί όμως δεν άφηναν κανέναν σε ησυχία. Και ήδη στις 5 Ιουλίου τέθηκε το σοβαρότερο δίλημμα: να εκκενωθεί η πόλη ή όχι; Δεν ξέρουμε τι θα γινόταν, αν τελικά είχε δοθεί εντολή εκκένωσης. Η Κυβέρνηση τότε αποφάσισε να μην εκκενωθεί και πάνω από 1000 μηχανικοί ξεχύθηκαν στους δρόμους, για να ελέγξουν όλα τα κτίρια. Μόλις 22% των κτιρίων κρίθηκαν κόκκινα – επικίνδυνα δηλαδή- και κίτρινα – που είχαν υποστεί δηλαδή πολλές φθορές. Κάποιοι τότε είπαν ότι τελικά η Θεσσαλονίκη άντεξε. Και αντέχει ακόμα.

Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι εκείνο το βράδυ η Ιταλία κερδίζει το χρυσό τρόπαιο στο Μουντιάλ της Αργεντινής. Λίγοι το θυμούνται αυτό. Όπως και με την μεγάλη Πυρκαγιά του 1917 που άλλαξε όλη η πόλη, έτσι και ο σεισμός του 1978 άλλαξε πλέον τους σχεδιασμούς των κτιρίων αλλά και λίγα χρόνια μετά συστήθηκε ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας. Συνήθως οι μεγάλες καταστροφές διδάσκουν μαθήματα ανθρωπιάς αλλά και αλλάζουν τον τρόπο σκέψης.

Σήμερα, σχεδόν πέντε δεκαετίες μετά, ο κόσμος είναι πιο ενημερωμένος πάνω σε θέματα σεισμού. Οι αναμνήσεις από εκείνο το βράδυ ξεθωριάζουν αλλά δε σβήνονται. Στην Πλατεία Ιπποδρομίου, στη θέση της πολυκατοικίας «του Νίκου», πλέον από το 1995 στέκεται το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, για να μαθαίνουν και οι νεότεροι. Το ρολόι στη Στοά Μαλακοπή είναι ακόμα σταματημένο. Είχαν πει ότι το βράδυ του σεισμού είχαν πέσει δοκάρια και κανένας δε μπορούσε να ανεβεί πάνω και να το φτιάξει. Μέχρι σήμερα όμως μένει σταματημένο λίγα λεπτά μετά τις 11. Ίσως για να μας θυμίζει ότι μπροστά στο θάνατο και στην καταστροφή είμαστε όλοι ίδιοι. Απλά δε πρέπει να το ξεχνάμε όσο ζούμε.