Στο φως τα κρυφά μηνύματα του Βαν Γκογκ στον πίνακα με τα Ηλιοτρόπια

Πρόκειται για έναν από τους πιο αγαπημένους μου ζωγράφους της σύγχρονης τέχνης, έναν δημιουργό που δεν αποτύπωσε απλώς εικόνες πάνω στον καμβά, αλλά συναισθήματα, αναζητήσεις και εσωτερικούς κόσμους. Τα έργα του ενσωματώνουν βαθιά συναισθηματική φόρτιση και μια διαρκή προσωπική αναζήτηση. Δεν είναι απλώς όμορφα ή εντυπωσιακά· κουβαλούν ένα πλούσιο συμβολικό υπόβαθρο, άλλοτε προσωπικό, άλλοτε ιστορικό, και συχνά και τα δύο μαζί. Μαζί με όλα τα παραπάνω κι όταν ακούει κανείς το όνομα Βαν Γκογκ, λοιπόν, το πρώτο πράγμα που του έρχεται στο μυαλό είναι, σχεδόν αυθόρμητα, τα περίφημα Ηλιοτρόπια.

Για τον Βαν Γκογκ, το ηλιοτρόπιο δεν ήταν απλώς ένα λουλούδι. Ήταν σύμβολο. Ένα φυτό που στρέφεται συνεχώς προς το φως, όπως και ο ίδιος, που αναζητούσε διαρκώς το φως μέσα του, ακόμα κι όταν κυριαρχούσε το σκοτάδι. Το μοτίβο αυτό του λουλουδιού, επαναλαμβανόμενο κι έντονο, μετατρέπεται σε μια σιωπηλή εξομολόγηση. Μιλάει για μοναξιά, για την ανάγκη να τον κατανοήσουν, για την πίστη στην τέχνη, ακόμα και όταν όλα γύρω του κατέρρεαν.

Το έντονο, σχεδόν εκτυφλωτικό κίτρινο χρώμα που κυριαρχεί στα έργα αυτής της σειράς δεν είναι τυχαίο. Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν πως είναι έκφραση ψυχικής έντασης ή ακόμη και συμπτωμάτων της κατάθλιψης και της μανίας. Για άλλους, είναι απλώς το φως που τόσο πολύ αναζητούσε· όχι μόνο στον εξωτερικό κόσμο, αλλά και μέσα του. Η εμμονή με αυτό το χρώμα είναι σαν ένας εσωτερικός ήλιος που παλεύει να μείνει αναμμένος, κόντρα στην καταιγίδα.

Κι όμως, παρά το σκοτάδι που τον κυνηγούσε, τα Ηλιοτρόπια λάμπουν. Ίσως σε αυτό να κρύβεται και η δύναμή τους: στην αντίφαση. Ένας άνθρωπος βαθιά τραυματισμένος προσπαθεί να αποτυπώσει τη χαρά και την ελπίδα. Ίσως γιατί ήξερε πως, αν δεν το έκανε, δε θα είχε πού αλλού να στραφεί. Σήμερα, τα Ηλιοτρόπια δεν είναι μόνο σύμβολο της τέχνης του Βαν Γκογκ. Είναι και σύμβολο της ανθρώπινης επιμονής, της ομορφιάς που γεννιέται μέσα από τον πόνο, της ανάγκης να αγαπάς, ακόμη και όταν η αγάπη δεν επιστρέφεται. Κρύβουν μηνύματα που δε χρειάζονται αποκρυπτογράφηση.

Το ηλιοτρόπιο είναι ένα φυτό που ακολουθεί τον ήλιο, μια κίνηση που από μόνη της έχει ισχυρό συμβολισμό. Για τον Βαν Γκογκ, που πάλευε με την κατάθλιψη και την ψυχική αστάθεια, έγινε ένας καθρέφτης της εσωτερικής του ανάγκης για φως, την ελπίδα, τη σταθερότητα, την ψυχική ανακούφιση.

Η επαναλαμβανόμενη απεικόνιση του ίδιου θέματος φανερώνει εμμονή, ίσως και ανάγκη για συναισθηματικό δέσιμο με κάτι σταθερό. Το λουλούδι δεν είναι τυχαία επιλογή· γίνεται ένα σύμβολο της επιμονής να στραφεί προς το φως, ακόμα κι όταν κυριαρχεί το σκοτάδι. Η χρήση του κίτρινου, σχεδόν μονοχρωματικά, σε τόνους που κινούνται από το θερμό προς το έντονο φωτεινό, δείχνει μια ψυχολογική εμμονή ή ανάγκη. Το κίτρινο για τον Βαν Γκογκ συμβόλιζε τον ήλιο και τη ζωή, την πνευματική αφύπνιση, την αισιοδοξία που τόσο επιθυμούσε, αλλά συχνά δεν ένιωθε.

Ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε ηλιοτρόπια ξανά και ξανά. Αυτή η εμμονική επανάληψη έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Η τεχνική του πειραματίζεται με φως, σκιές, υφές και σύνθεση. Η ψυχολογία του αναζητά σταθερότητα σε ένα μοτίβο που νιώθει οικείο. Η συναισθηματική του φόρτιση φανερώνεται επειδή, ίσως, προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του πως υπάρχει ακόμα κάτι όμορφο και φωτεινό στη ζωή.

Συμπερασματικά, τα Ηλιοτρόπια είναι μια εσωτερική κραυγή για φως και ψυχική κατάθεση. Είναι ένας αποχαιρετισμός σε σχέσεις που δεν άντεξαν. Αλλά και μία γραμμή ελπίδας, το φως μεταξύ ζωής και θανάτου.