Το ξέσπασμα της επιδημίας στις αρχές του ’80 στην Αμερική
Το ημερολόγιο έγραφε 5 Ιουνίου 1981, όταν τα Αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) ανακοίνωσαν πέντε κρούσματα μιας σπάνιας μορφής πνευμονίας (Pneumocystis carinii) σε νεαρούς ομοφυλόφιλους στο Λος Άντζελες. Μέσα σε λίγους μήνες, τα περιστατικά αυξήθηκαν δραματικά. Άνδρες εμφανίζονταν σε νοσοκομεία με Kaposi’s sarcoma –έναν τύπο καρκίνου που έως τότε θεωρούνταν εξαιρετικά σπάνιος, και πολλοί απ’ αυτούς πέθαιναν μέσα σ’ εβδομάδες. Σύντομα τα κρούσματα ξεπέρασαν τα διακόσια και οι θάνατοι έφτασαν τους εκατό. Η ιατρική κοινότητα ήταν πια σίγουρη πως επρόκειτο για μια νέα κρίση, αλλά κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος για την επερχόμενη κόλαση. Πηγή
Πηγή: aidsmonument.org
Ο Τύπος, προστατευμένος από τη δεξιά, συντηρητική κυβέρνηση του Ρόναλντ Ρέιγκαν, έδωσε περισσότερο βάση στην ομάδα ατόμων που επλήττειν από τη νόσο, παρά στον ίδιο τον ιό και τα τρομακτικά ποσοστά θνησιμότητας του, τα οποία άγγιζαν το 100%.
«Κατακρεούργησαν τα θύματα ονομάζοντάς τη νόσο «καρκίνο των γκέι» και ενημερώνοντας πως μόνο οι «βρώμικοι» και «ανώμαλοι» πολίτες κινδυνεύουν πραγματικά απ’ αυτή». Ο κόσμος τρόμαξε, γύρισε την πλάτη του σ’ αυτούς τους ανθρώπους και το στίγμα ενδυναμώθηκε, δίνοντας έδαφος στο μίσος και την αδιαφορία. Επιτρέποντας σε περισσότερα από 100.000 άτομα να χάσουν τη ζωή τους μέσα σ’ αυτή τη δεκαετία (80’s).
Κατακρεούργησαν τα θύματα ονομάζοντάς την «καρκίνο των γκέι» και υπενθυμίζοντας πως μόνο οι «βρώμικοι» και «ανώμαλοι» πολίτες κινδυνεύουν πραγματικά από αυτό. Πηγή: alamy.com
Η πανδημία του AIDS δεν ήταν απλά ιατρική κρίση, μια μυστηριώδης νόσος που σκότωνε με ακαθόριστα γρήγορους ρυθμούς αφήνοντας την ιατρική κοινότητα ανίκανη να ανταπεξέλθει. Τουναντίον, ήταν ηθική καταδίκη. Μια ζοφερή ευκαιρία για τους συντηρητικούς να «ξεπλύνουν» την κοινωνία από τη βρώμα που σκόρπιζαν οι ομοφυλόφιλοι και οι χρήστες -όπως οι ίδιοι ανέφεραν.
Αργότερα ο Dr. Donald P. Francis θα αναφέρει ότι έπρεπε να κατευθύνουν τους ανθρώπους ν’ αλλάξουν στάση ζωής για το υπόλοιπο αυτής: Να τους πείσουν να αλλάξουν τις συνήθειες τους για μια ευκαιρία στην επιβίωση. Το σχέδιο της ομάδας του ήταν πολύ συγκεκριμένο και πρωτόγνωρο αλλά και το μοναδικό όπλο απέναντι στη νόσο. Το μόνο που έπρεπε να κάνουν ήταν να στείλουν τη πρόταση στα υψηλότερα στελέχη του Υπουργείου Υγείας και να πάρουν το πολυπόθητο «Ναι».
«Να δείξετε καλή εικόνα, και να κάνετε όσα λιγότερα μπορείτε,» ήταν η απάντησή που έλαβαν. Δυο λόγια που βύθισαν τόσο τη χώρα όσο και τον υπόλοιπο κόσμο σε χάος.
Οι τραγικοί ήρωες ενός άνισου Αγώνα
Γονείς διέκοψαν επαφές με τα παιδιά τους, ντροπιασμένοι και επηρεασμένοι απ’ όσα τόσο ύπουλα τους ψιθύριζαν τα μέσα ενημέρωσης. Στοργικά χάδια μεταξύ συζύγων, εραστών, ακόμα και φιλικοί χαιρετισμοί ή χαμόγελα μεταξύ γνωστών διακόπηκαν τόσο βίαια με λίγα λόγια: «Δε θα ήθελα να κολλήσω». Χιλιάδες άνθρωποι εξοστρακίστηκαν από την κοινωνική τους ζωή και εκδιώχθηκαν. Είχαν πλέον καταδικαστεί σε μια ανυπόφορη μοναξιά που θα τους ακολουθούσε έως τον επικύμενο θάνατό τους.
Παρά όμως τις δυσκολίες και το προγεγραμμένο τέλος, η ψυχή τους φώναζε, ούρλιαζε για το άδικο και μόνο οι ίδιοι μπορούσαν να τη μεταφέρουν στον κόσμο -ίσως έτσι να τους άκουγαν και στο τέλος να τους βοηθούσαν.
Gay Men’s Health Crisis (GMHC), η πρώτη μη-κυβερνητική οργάνωση για το AIDS που ιδρύθηκε το 1982, στη Νέα Υόρκη, από μια μικρή ομάδα ακτιβιστών (μεταξύ άλλων και του συγγραφέα Larry Kramer ) και φίλων που αρνήθηκαν να παραμέινουν θεατές και να παρακολουθούν αμέτοχοι τον θάνατο τόσων ανθρώπων. Πηγή
Η οργάνωση πρόσφερε συμβουλευτική, νομική υποστήριξη, κατ’ οίκον βοήθεια, ενημέρωση και εκστρατείες για το ασφαλέστερο σ3ξ, όταν κανένας άλλος δεν τολμούσε. Σε μια περίοδο που η νόσος δεν είχε ακόμα ονομαστεί AIDS, και όλα είχαν σκεπαστεί από την ωμή απελπισία, η GMHC ανέλαβε την ευθύνη του έθνους και της ιατρικής κοινότητας. Εκεί που οι υποτιθέμενοι ηγέτες απέτυχαν, σηκώθηκε με το κεφάλι ψηλά και πρόσφερε άφοβα βοήθεια σε όσους την είχαν ανάγκη.
ACT UP (AIDS Coalition to Unleash Power), “Silence=Death”. Η πιο ισχυρή γροθιά της κοινότητας ενάντια στην απάθεια και το στίγμα, γεννημένη από οργή που έβραζε.
Απογοητευμένος από την πιο παθητική συμπαράσταση της GMHC, ο Kramer θα πάρει την κατάσταση στα χέρια του και θα ιδρύσει, το 1987, την ACT UP, ένα ριζοσπαστικό κίνημα που έμελλε να ταράξει το κατεστημένο και να αλλάξει για πάντα την ιστορία της δημόσιας υγείας. Οι δράσεις του δεν περιορίζονταν στην απλή και ειρηνική προσφορά βοήθειας. Γνώριζαν πως πλέον, έπειτα από χιλιάδες νεκρούς, έπρεπε να ουρλιάξουν. Η περίοδος που απεγνωσμένα ζητούσαν βοήθεια είχε λήξει. Τώρα απαιτούσαν να ακουστούν. Κατέλαβαν τα γραφεία της FDA, διέκοψαν λειτουργίες σε εκκλησίες που καταδίκαζαν το προφυλακτικό, πέταξαν στάχτες νεκρών φίλων πάνω στο γκαζόν του Καπιτωλίου. Ουσιαστικά, το ACT UP ανάγκασε τον κόσμο να δει αυτό που προσπαθούσε να αγνοήσει. Έσπασαν την απομόνωση ανάμεσα στους επιστήμονες και τους ασθενείς, διεκδίκησαν ταχύτερη έγκριση φαρμάκων και επέβαλαν πιο δημοκρατικές δομές στις ιατρικές έρευνες. Πλέον ήταν συμμέτοχοι στη λύση.
Οι ήρωες, όμως, δεν ήταν μόνο οι «διάσημοι» και οι μεγάλες οργανώσεις. Ήταν εκείνοι οι φίλοι που επέλεγαν τον ρόλο του νοσοκόμου χωρίς κάποια εκπαίδευση. Ήταν οι drag queens που έκαναν φιλανθρωπικά σόου για να μαζευτούν χρήματα για θεραπείες. Σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο και το Λος Άντζελες, τα drag balls και τα benefit shows αποτέλεσαν τις πρώτες γραμμές άμυνας όταν το κράτος ήταν απών.
Οι drag performers ντύνονται στην ανδρική τουαλέτα κοντά στα ουρητήρια κατά τη διάρκεια του Love Ball, μιας εκδήλωσης για τη συγκέντρωση χρημάτων για την έρευνα για το AIDS. Πηγή: Vogue.com
The AIDS Memorial
Η ιστορία του AIDS/HIV δυστυχώς είναι βαμμένη με αίμα και ποτισμένη από ντροπή. Όπως σε κάθε κρίση που πλήττει τις κατώτερες τάξεις, έτσι και εδώ για ακόμα μία φορά αποδείχθηκε πως σημασία έχει το κέρδος, απλά είναι κρυμμένο πίσω από βαρύγδουπες έννοιες όπως η ηθική. Όσο δεν αγγίζει τον κόσμο η καταστροφή παραμένει αμέτοχος. Τρανταχτό παράδειγμα η πολυσυζητημένη συνέντευξη τύπου του Ρέιγκαν το 1987 που αναγνώρισε έπειτα από 6 χρόνια τη νόσο ως νούμερο ένα απειλή, αφήνοντας τους συντηρητικούς ψηφοφόρους του ικανοποιημένους και τα μέλη της LGBTQ+ κοινότητας πεποισμένα πως η ομιλία δεν ήταν παρά μια ακόμα πράξη της παράστασής του. Ένας ακόμα μονόλογος για να διεκδικήσει χιλιάδες ακόμα χειροκροτήματα.
Μέσα στη δεκαετία του ’80, πάνω από 100.000 ψυχές βρήκαν τρομακτικό θάνατο στις ΗΠΑ ενώ περίπου 250.000 παγκοσμίως. Κανείς δεν ξεχάστηκε και κανένας δεν μπορεί να θάψει την ανάμνησή τους.
The AIDS Memorial Quilt – Η Κουβέρτα της Μνήμης
Η προέλευση του έχει τις ρίζες της στην κρίση του AIDS στο Σαν Φρανσίσκο κατά τη δεκαετία του 1980. Ο Cleve Jones, ενώ οργάνωνε μια πορεία στη μνήμη των Harvey Milk και George Moscone, παρατήρησε τα ονόματα των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους από το AIDS γραμμένα σε πλακάτ και κολλημένα σ’ ένα κτίριο, μοιάζοντας με κουβέρτα quilt. Αυτό του έδωσε την ιδέα για ένα πιο μόνιμο και εκτεταμένο μνημείο. Το κάλυμμα δε χρησιμεύει μόνο ως ένα ισχυρό μνημείο, αλλά καταπολεμά το στίγμα και παρέχει ένα χώρο για θρήνο και μνήμη παγκοσμίως ύστερα από σαράντα σχεδόν χρόνια.
Το quilt επιτρέπει σε εκατομμύρια ανθρώπους να δουν τα πάνελ και να συνδεθούν με τις ιστορίες που αντιπροσωπεύουν. Πηγή: siarchives.si.edu
Elton John AIDS Foundation (EJAF), ιδρύθηκε το 1992 από τον Sir Elton John, ως φόρος τιμής σε φίλους και καλλιτέχνες που χάθηκαν από το AIDS (όπως οι Ryan White και Freddie Mercury)
Αποτελεί σήμερα μία από τις κορυφαίες φιλανθρωπικές οργανώσεις παγκοσμίως στον αγώνα κατά του AIDS, εστιάζοντας τόσο στην εκπαίδευση και την πρόληψη ενάντια στη λοίμωξη από τον HIV αλλά και στην άμεση υποστήρηξη των πληγέντων καθώς και των πιο ευάλωτων κοινοτήτων, όπως π.χ. από την Αφρική, την Ανατολική ευρώπη και την Κεντρική Ασία. Για 33 χρόνια ο εικονικός καλλιτέχνης και πλέον ακτιβιστής, συνεχίζει να καταπολεμά το στίγμα ενώ έχει συγκεντρώσει πάνω από $565 εκατ. για τον σκοπό αυτό σε περισσότερες από 90 χώρες.
Εν κατακλείδι
Τα λάθη ήταν πολλά και εγκληματικά και προέρχονταν από εκείνους που είχαν ορκιστεί να προστατέψουν τους ανθρώπους. Προτίμησαν να εκμεταλλευτούν την ύπαρξη του HIV και μάλιστα να τον ονομάσουν θεία δίκη για όσους νόσησαν. Αλλά αυτά τα παιδιά που χάθηκαν, αυτές οι ζωές που τόσο άδικα έσβησαν, απέκτησαν φωνή.
Ίσως να μην έχει βρεθεί ακόμα εκείνο το φάρμακο που θα εξαλείψει μια και καλή τη νόσο. Ίσως να μην ανακαλυφθεί και ποτέ -αν και είμαστε κοντά και ελπίζουμε. Αλλά έως σήμερα, χάρης σε όλους εκείνους που αποφάσισαν να σπάσουν τη σιωπή, τόσο οι φορείς όσο και εκείνοι που νοσούν, μπορούν να ζήσουν μια ζωή γεμάτη αξιοπρέπεια. Το παρελθόν μας διδάσκει πως η αγάπη και το σθένος μπορούν να νικήσουν το σκοτάδι. Όσο, λοιπόν, κρατάμε ζωντανούς στη μνήμη μας, όλους εκείνους που πέσανε και όσο μένουμε ενωμένοι, μπορούμε και να ζούμε ελεύθεροι… σπέρνοντας τους σπόρους μιας ακόμα μελλοντικής νίκης.
Συντάκτης: Christy Oshima
Επιμέλεια κειμένου: zinatsartsidou
Επιμέλεια κειμένου: zinatsartsidou
