Ας το παραδεχτούμε: το emotional spending είναι η πιο γρήγορη, πιο εύκολη και πιο «γυαλιστερή» ψυχοθεραπεία. Έχεις περάσει μια χάλια μέρα; Ένα click σε ένα e-shop κι αμέσως νιώθεις καλύτερα. Γιατί; Επειδή εκείνη τη στιγμή, ο εγκέφαλός σου κάνει πάρτι με ντοπαμίνη. Είναι ο ίδιος μηχανισμός που σε κάνει να χαμογελάς με ένα κομμάτι σοκολάτα ή με μια ειδοποίηση στο κινητό. Το shopping, και δη το online, από την ευκολία του κινητού ή του υπολογιστή με ένα απλό κλικ, δίνει την ψευδαίσθηση ότι έχεις τον έλεγχο, ότι επιβραβεύεις τον εαυτό σου, ότι παίρνεις κάτι καινούργιο που θα φέρει «νέα αρχή».
Το πρόβλημα; Η χαρά κρατάει όσο το χαρτάκι της απόδειξης. Γιατί η ντοπαμίνη είναι στιγμιαία, δεν έρχεται για να μείνει. Έτσι μπαίνεις στον φαύλο κύκλο: κάθε φορά που νιώθεις άδειος, πας για το ίδιο «φτιάξε-μου-τη-διάθεση» χάπι. Μόνο που αυτό το χάπι δεν καλύπτεται από ταμείο∙ χρεώνεται στην κάρτα σου. Αν θες να ξεφύγεις, το πρώτο βήμα είναι να σταματήσεις να λες ψέματα στον εαυτό σου. Δεν πήρες το σακάκι γιατί «το χρειαζόσουν για τη δουλειά». Το πήρες γιατί ήσουν κουρασμένος και ήθελες κάτι να σε ανεβάσει. Κι αυτό είναι ΟΚ να το παραδεχτείς, και είναι και το πιο βασικό για να σε κάνει να καταλάβεις ποιο συναίσθημα κρύβεται πίσω από την αγορά, ώστε να μπορείς να το αντιμετωπίσεις με άλλον τρόπο.
Η ψυχολογία λέει ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη από μικρές δόσεις ανταμοιβής για να νιώθει καλά. Το μυστικό, λοιπόν, δεν είναι να κόψεις τις ανταμοιβές, αλλά να τις αντικαταστήσεις με πιο υγιείς επιλογές. Αντί να ρίχνεις ντοπαμίνη με ψώνια, ρίξε τη με κάτι που δε θα σε αφήσει με ενοχές: μια βόλτα έξω που θα σου καθαρίσει το μυαλό, ένα τηλεφώνημα σε άνθρωπο που σε κάνει να γελάς, μια ώρα δημιουργίας που θα σου δώσει περηφάνια. Ο εγκέφαλος χαίρεται το ίδιο, χωρίς τις επιπτώσεις στο πορτοφόλι σου.
Βέβαια, το να κόψεις τελείως τις αγορές-παρηγοριά είναι ουτοπία. Γι’ αυτό πιο συγκεκριμένα, καλύτερα να βάλεις πλαίσιο. Δώσε στον εαυτό σου ένα συγκεκριμένο ποσό τον μήνα, ένα «budget χαράς». Έτσι, και θα έχεις την αίσθηση της επιβράβευσης, και θα σταματήσεις να βουλιάζεις στις παρορμήσεις. Γιατί η αλήθεια είναι λίγο βαριά αλλά απλή: τα ψώνια γεμίζουν μόνο τσάντες, όχι κενά. Αν θες να γεμίσεις στ’ αλήθεια, βρες τι είναι αυτό που σου λείπει. Ίσως, δεν είναι το καινούργιο ρούχο, αλλά η αίσθηση ασφάλειας. Ίσως δεν είναι τα ακριβά καλλυντικά, αλλά το ότι θες να νιώσεις όμορφος στα μάτια κάποιου. Κι αυτά, δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν έρχονται με αντικαταβολή.
Τα λέω καλά;
Συντάκτης: Σταματούλα Ψυχιά
