Υπάρχουν νύχτες που το σώμα σου παρακαλεί για ύπνο, αλλά το μυαλό σου επιμένει να μείνει ξύπνιο. Όχι γιατί έχεις πρόβλημα υγείας, ούτε γιατί το στρες έχει βαρέσει κόκκινο, αλλά γιατί νιώθεις πως, αν πέσεις στο κρεβάτι, η μέρα σου θα έχει περάσει χωρίς να έχεις κάνει τίποτα για εσένα. Αυτό το φαινόμενο που ταλαιπωρεί όλο και περισσότερο κόσμο στις μέρες μας έχει όνομα που ακούγεται κάπως βαρύ: Τιμωρητική αϋπνία. Κι όμως, τείνει να είναι πιο συνηθισμένο απ’ όσο φαντάζεσαι.
Θα λέγαμε πως μοιάζει με την εκδίκηση της καθημερινότητας. Η εικόνα είναι γνώριμη: γυρίζεις αργά από τη δουλειά, φτιάχνεις κάτι πρόχειρο να φας, ίσα-ίσα να ξεγελάσεις το στομάχι σου, και πριν το καταλάβεις έχει πάει έντεκα το βράδυ. Το σώμα σου ζητάει ξεκούραση, αλλά εσύ ανοίγεις Netflix, TikTok, Instagram ή χαζεύεις σε ένα e-shop που ξέρεις ότι δε θα παραγγείλεις ποτέ. Και λες: «Δε γίνεται να κοιμηθώ τώρα. Όλη μέρα δούλευα. Θέλω λίγη ζωή για εμένα».
Δεν είναι τυχαίο ότι οι ψυχολόγοι ονομάζουν το φαινόμενο revenge bedtime procrastination. Μια μικρή εκδίκηση προς το ίδιο σου το πρόγραμμα, μια προσπάθεια να διεκδικήσεις μερικά ψίχουλα ελευθερίας πριν παραδώσεις το κορμί σου στον ύπνο. Ας το ονομάσουμε ένα ψευτοδώρο που κάνουμε στον εαυτό μας. Η ειρωνεία; Νομίζεις πως τιμωρείς το σύστημα, αλλά στην πραγματικότητα τιμωρείς τον ίδιο σου τον εαυτό. Το ξενύχτι φέρνει υπνηλία την επόμενη μέρα, θολώνει το μυαλό, αυξάνει το άγχος και τελικά σε κάνει ακόμα πιο εξαρτημένο από τον καφέ και τα deadlines. Είναι σαν να λες: «Αφού δεν πρόλαβα να ζήσω σήμερα, θα φροντίσω να μην αντέχω ούτε αύριο».
Κι όμως, αυτή η παράλογη λογική έχει βαθιά συναισθηματική ρίζα. Γιατί δεν πρόκειται απλώς για τεμπελιά ή για αδυναμία να οργανωθείς. Πρόκειται για μια κραυγή: «Θέλω χρόνο που να είναι δικός μου. Θέλω να νιώσω ότι υπάρχω έξω από τις λίστες και τις υποχρεώσεις».
Το πιο ειρωνικό; Δε χρειαζόμαστε πάντα κάτι σπουδαίο για να νιώσουμε ελεύθεροι. Ακόμα κι αν καθόμαστε χαζεύοντας το ταβάνι ή βιντεάκια με γάτες, αυτό που ζητάμε είναι να σταματήσει ο κόσμος να μας απαιτεί. Η τιμωρητική αϋπνία είναι μια άρνηση να παραδώσεις τη μέρα χωρίς ούτε ένα λεπτό που να είναι αποκλειστικά δικό σου. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που λείπει δεν είναι οι ώρες μετά τα μεσάνυχτα, είναι οι ώρες που ποτέ δε διεκδικήσαμε στο φως της ημέρας. Γιατί αφήσαμε το πρόγραμμά μας να καταπίνει την ανάσα μας.
Και θα μου πείτε… και τώρα τι; Έτσι θα ζούμε από δω και πέρα; Η λύση δεν είναι να πιεστείς να «κοιμάσαι νωρίς σαν καλό παιδί». Αυτό απλώς θα ενισχύσει την αίσθηση της καταπίεσης. Η λύση είναι να βάλεις μικρές, συνειδητές δόσεις δικού σου χρόνου μέσα στην ημέρα. Μισή ώρα δίχως κινητό, έναν καφέ που δεν έχει να κάνει με meetings, ένα βιβλίο στο μπαλκόνι με ήλιο. Όταν τρέφεις τον εαυτό σου με μικρά κομμάτια ελευθερίας, το βράδυ δε θα νιώθεις την ανάγκη να τον εκδικηθείς.
Υπάρχει ένα μάθημα πίσω από την αϋπνία… Μας δείχνει πόσο διψάμε να ανήκουμε στον εαυτό μας. Όσο κι αν παλεύουμε με deadlines, προθεσμίες και «πρέπει», στο τέλος της ημέρας όλοι ζητάμε το ίδιο: λίγη γαλήνη, λίγο χώρο για να υπάρξουμε όπως θέλουμε. Όταν δεν το βρίσκουμε, το κλέβουμε από τον ύπνο μας. Μπορεί να ακούγεται αντιφατικό, αλλά αυτή η «παράλογη» συνήθεια είναι στην ουσία ένα μήνυμα: «Σταμάτα να ζεις μόνο για να προλαβαίνεις, ζήσε και λίγο για να αναπνέεις».
Κλείνοντας, η τιμωρητική αϋπνία δεν είναι απλώς μια κακή συνήθεια, είναι όμως ένα καμπανάκι. Δε σου λέει «δεν ξέρεις να κοιμάσαι», σου λέει «δεν ξέρεις να ζεις για σένα». Και ίσως το πιο γενναίο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε δεν είναι να πατήσουμε snooze το πρωί, αλλά να πατήσουμε pause μέσα στην ημέρα. Για να θυμηθούμε πως η ζωή δεν είναι μόνο υποχρεώσεις που τρέχουν – είναι και οι στιγμές που επιλέγουμε να σταθούμε.
Και να θυμάστε φίλοι μου… Τελικά, ο πιο γλυκός ύπνος δεν έρχεται όταν εξαντληθείς, αλλά όταν ξέρεις ότι μέσα στην ημέρα βρήκες λίγο χώρο να υπάρξεις αληθινά… Αφιερωμένο σε όλες τις ψυχές που με πείσμα βρίσκουν το φως μέσα στο σκοτάδι, κι ας τους λέει ο κόσμος ότι είναι ώρα για ύπνο
Συντάκτης: Φραγκούλα Χατζηαγόρου
