Υπάρχουν μέρη στην Ελλάδα που δε χρειάζονται ειδικά εφέ για να σε κάνουν να ανατριχιάσεις. Αρκεί να βρεθείς εκεί, να πάρεις μια βαθιά ανάσα και να νιώσεις ότι ο αέρας κουβαλάει ιστορίες που δεν ειπώθηκαν ποτέ. Ένα από αυτά τα μέρη είναι η Μόρνα ή όπως την ξέρουν πια οι περισσότεροι, τα «Σκοτεινά» Πιερίας. Ένα χωριό χτισμένο στα 700 μέτρα, σε μια φυσική «γούβα» που κάνει τον ήλιο να διστάζει να το αγγίξει. Κι ίσως γι’ αυτό πολλοί λένε ότι από μόνο του έχει μια μουντή, αινιγματική μελαγχολία που κολλάει στο δέρμα.
Κάποτε είχε ζωή, παιδιά που έτρεχαν στους χωματόδρομους και εργάτες που δούλευαν στο Κρατικό Εργοστάσιο Ξυλείας. Μέχρι που το 1967 το εργοστάσιο έκλεισε και το χωριό άδειασε σχεδόν σε μια νύχτα. Άλλοι λένε από ανάγκη. Άλλοι λένε από φόβο. Και κάπου ανάμεσα στην πραγματικότητα και το παραμύθι γεννήθηκε ο μύθος: πόρτες που ανοιγοκλείνουν μόνες τους, φώτα που τρεμοπαίζουν σε άδεια σπίτια, σκιές που εμφανίζονται εκεί που πριν δεν υπήρχε τίποτα.
Σήμερα, η Μόρνα δεν έχει κατοίκους, αλλά έχει φανατικό κοινό. Youtubers, λάτρεις του ανεξήγητου, άνθρωποι που κυνηγούν το «κάτι άλλο», όλοι καταλήγουν στα Σκοτεινά. Όχι μόνο για τις ιστορίες, αλλά για την αίσθηση ότι κάποιοι τόποι δεν εγκαταλείφθηκαν ποτέ πραγματικά. Ότι περιμένουν απλώς να τους ακούσεις.
Αν όμως η Μόρνα έχει σήμερα αυτή τη μυστηριακή αύρα, είναι γιατί η ιστορία της μοιάζει περισσότερο με χαμένη σελίδα βιβλίου παρά με απλό χωριό που άδειασε. Η παλιά της ονομασία, «Μόρνα», προέρχεται πιθανότατα από τις μουριές που φύτρωναν παντού· όμως με τον καιρό, και κυρίως μετά την εγκατάλειψή της, επικράτησε το «Σκοτεινά», ένα όνομα που, όσο κι αν ακούγεται ποιητικό, ταιριάζει απόλυτα με τον τρόπο που σμίγει η σκιά με το τοπίο.
Το χωριό άκμασε όσο λειτουργούσε το Κρατικό Εργοστάσιο Ξυλείας. Όταν όμως το εργοστάσιο έκλεισε το 1967, oι κάτοικοι βρέθηκαν μπροστά σε μια επιλογή: να μείνουν σε έναν τόπο χωρίς μέλλον ή να ξεκινήσουν από την αρχή. Κι έτσι οι περισσότεροι μετακινήθηκαν στο νέο οικισμό που ίδρυσαν τα «Φωτεινά», ένα όνομα που μοιάζει ειρωνικό δίπλα στα «Σκοτεινά», σαν δυο κεφάλαια της ίδιας ιστορίας.
Μόνο που κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί έφυγαν σχεδόν όλοι μέσα σε ένα βράδυ. Ο συγγραφέας Παντελής Παντολέων μέσα από το βιβλίο του «Μόρνα», ανέλαβε να αναζητήσει απαντήσεις και να αποτυπώσει το μυστήριο του χωριού. Όταν ανέβηκε στη Μόρνα για έρευνα, βρήκε μέσα σε κάποια σπίτια στρωμένα τραπέζια, ρούχα κρεμασμένα, πράγματα έτοιμα για μια καθημερινότητα που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Σαν οι άνθρωποι να σηκώθηκαν, να έκλεισαν την πόρτα και να μην ξανακοίταξαν πίσω.
Μέχρι πριν λίγα χρόνια, λέγεται πως ζούσε εκεί ένας τελευταίος κάτοικος, πεισματικός φρουρός ενός τόπου που οι υπόλοιποι άφησαν στη σιωπή. Οι ζώντες απόγονοι των κατοίκων αποφεύγουν συστηματικά να μιλήσουν για το τι συνέβη. Κάποιοι κλείνουν το βλέμμα. Άλλοι αλλάζουν θέμα.
Η ιστορία της είναι επίσης δεμένη με τη σκοτεινή περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα με μαρτυρίες, κατά τη διάρκεια της κατοχής, το χωριό υπέστη λεηλασίες και εκτελέσεις κατοίκων από τους Ναζί και Ταγματασφαλίτες. Οι επιζώντες κατόρθωσαν να διαφύγουν μέσω κρυφών μονοπατιών στις κορυφές των Πιερίων, όμως οι τραυματικές εμπειρίες και η οικονομική παρακμή μετά τον πόλεμο συνέβαλαν στην οριστική εγκατάλειψη του χωριού.
Και τότε αρχίζεις να αναρωτιέσαι: εγκαταλείφθηκε μόνο λόγω οικονομικών δυσκολιών ή υπάρχει μια ιστορία που κανείς δε θέλει πια να αφηγηθεί;
Οι επισκέπτες της Μόρνας, είτε Youtubers είτε απλοί λάτρεις του ανεξήγητου, συχνά περιγράφουν εμπειρίες που μοιάζουν να ξεφεύγουν από κάθε λογική. Σκιές που εμφανίζονται από το πουθενά και εξαφανίζονται γρήγορα, φώτα που αναβοσβήνουν σε άδεια σπίτια, πόρτες που ανοιγοκλείνουν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ακούγονται ψίθυροι σαν να μιλούν απόκοσμες φωνές και ήχοι από μωρά που κλαίνε, δημιουργώντας την αίσθηση ότι κάποιος ή κάτι παρακολουθεί. Το σκηνικό των εγκαταλελειμμένων σπιτιών, με τα στρωμένα τραπέζια και τα ρούχα στις κρεμάστρες, ενισχύει την αίσθηση ότι η καθημερινότητα σταμάτησε ξαφνικά, αφήνοντας πίσω της ίχνη ζωής που εξακολουθούν να «αναπνέουν». Η Μόρνα φαίνεται να μην έχει εγκαταλειφθεί ποτέ πραγματικά, αλλά να περιμένει υπομονετικά να σε «συναντήσει».
Παρότι το χωριό μοιάζει να κρύβει απόκοσμα μυστικά, πολλά από τα φαινόμενα που αναφέρουν οι επισκέπτες μπορούν να εξηγηθούν με φυσικούς όρους. Το φως που ανακλάται στις ρωγμές των εγκαταλελειμμένων σπιτιών ή στα θραύσματα των παραθύρων μπορεί να δημιουργήσει σκιές που μοιάζουν να κινούνται μόνες τους. Ο άνεμος που περνάει μέσα από χαλάσματα ή ξερολιθιές παράγει ήχους σαν ψιθύρους ή θορύβους πορτών που κλείνουν. Η άγρια ζωή, όπως πουλιά ή ζώα που κινούνται στα γύρω δάση, ενισχύει την αίσθηση παρουσίας άλλων όντων. Η απομόνωση του χωριού και η εγκατάλειψη που το χαρακτηρίζει, σε συνδυασμό με το ότι οι επισκέπτες φτάνουν ήδη με φόβο και προσδοκία μυστηρίου, δημιουργούν ψευδαίσθηση κίνησης ή παρακολούθησης. Έτσι, ακόμα και τα πιο ανατριχιαστικά περιστατικά μπορούν να έχουν μια λογική εξήγηση, χωρίς όμως να μειώνεται η ένταση της εμπειρίας για όσους βρέθηκαν εκεί.
Η Μόρνα, πέρα από την εγκατάλειψη και την ατμόσφαιρα μυστηρίου, είναι συνδεδεμένη με ιστορίες που μοιάζουν να ξεπήδησαν από ταινία τρόμου. Ένας από τους πιο διάσημους θρύλους κάνει λόγο για επτά κορίτσια που, κατά τη διάρκεια της νύχτας, χόρευαν εκστασιασμένα γύρω από το χωριό. Οι κάτοικοι του τότε μόνιμου χωριού φοβόντουσαν να κυκλοφορήσουν, καθώς οι νεαρές κοπέλες ανέβαιναν στην κορυφή του βουνού, κρυβόντουσαν σε σπηλιές και επέστρεφαν ξανά μεσάνυχτα για να συνεχίσουν τον χορό τους.
Ένας άλλος μύθος περιγράφει ένα «μαλλιαρό χέρι» που εμφανιζόταν από τα εγκαταλελειμμένα σπίτια και κυνηγούσε όποιον τολμούσε να περάσει από μπροστά του. Η προέλευση αυτού του θρύλου συνδέεται με έναν νεαρό άντρα που είχε φύγει για την Αμερική αφήνοντας πίσω του ένα σπίτι γεμάτο ακαταστασία και «ενέργεια» που, σύμφωνα με τις ιστορίες, μετατράπηκε σε κατάρα.
Οι ιστορίες αυτές, μαζί με την απόκοσμη ομίχλη που συχνά καλύπτει το χωριό και τα μισογκρεμισμένα σπίτια, το έχουν καταστήσει αγαπημένο προορισμό για Youtubers και λάτρεις του ανεξήγητου. Τα βίντεο με τις περιπέτειές τους στη Μόρνα έχουν χιλιάδες views, μεταφέροντας το μυστήριο σε κάθε γωνιά του διαδικτύου και καθιστώντας το χωριό ένα σύγχρονο φαινόμενο «φάντασμα» της ελληνικής παράδοσης.
Η Ελλάδα είναι γεμάτη από χωριά-φάντασμα, μέρη που η εγκατάλειψη τους και οι ιστορίες πίσω από αυτά δημιουργούν μια μοναδική, ανατριχιαστική ατμόσφαιρα. Στη Χίο, η Ανάβατος μοιάζει να έχει παγώσει στο χρόνο· η σφαγή του 1822 και ο σεισμός του 1881 ανάγκασαν τους κατοίκους να φύγουν, αφήνοντας πίσω τους ερείπια που μεταφέρουν ακόμα το βάρος της ιστορίας. Στην Κέρκυρα, η Παλιά Περίθεια, με τα λιθόκτιστα σπίτια της και την εγκατάλειψη που ήρθε σταδιακά, θυμίζει παλιές εποχές και προκαλεί ανατριχίλα στους επισκέπτες. Το Κάλλιο στη Φωκίδα αναδύεται από τα νερά της λίμνης όταν η στάθμη πέφτει, δημιουργώντας την αίσθηση ενός «χωριού-φαντάσματος» που ξυπνά μνήμες και φαντασίες. Ο Γάβρος στην Καστοριά, εγκαταλελειμμένος από το 1973, χρησιμοποιείται σήμερα ως σκηνικό ταινιών, ενώ το Σέσοβο –ή Πολύβρυσο στην Ήπειρο εγκαταλείφθηκε μετά από σεισμό τη δεκαετία του ’70, αφήνοντας πίσω σπίτια-ερειπωμένα και μονοπάτια σιωπής. Στην Κρήτη, το Καλάμι, με 600 κατοίκους πριν από μερικές δεκαετίες, σήμερα ερημώνει σιγά σιγά, με ανοιχτές πόρτες, ερειπωμένα σπίτια και την πυκνή φύση να το περιβάλλει. Παρόλο που δεν έχουν όλοι αυτά τα χωριά φήμες για φαντάσματα ή υπερφυσικά φαινόμενα, η ιστορία, η απότομη εγκατάλειψη και η ορεινή γεωγραφία κάνουν την Ελλάδα πλούσια σε «στοιχειωμένα» τοπία, όπου η φαντασία συναντά την πραγματικότητα και η σιωπή γίνεται ιστορία.
Στο τέλος, η Μόρνα δεν είναι απλώς ένα εγκαταλελειμμένο χωριό· είναι ένας καθρέφτης των ιστοριών που κουβαλάμε και των φόβων που δεν ομολογούμε. Ίσως να μη μάθουμε ποτέ τι συνέβη πραγματικά εκεί. Ίσως και να μη χρειάζεται. Κάποιοι τόποι ζουν περισσότερο μέσα στις σκιές παρά στο φως, κι αυτό είναι που τους κάνει αληθινά ακαταμάχητους. Γιατί τελικά, το πιο στοιχειωμένο μέρος είναι πάντα αυτό που αφήνει αναπάντητες ερωτήσεις.
Συντάκτης: Νικόλ Τ.
