Αν το 2020 ήταν η χρονιά του sourdough και του TikTok dancing, το 2025 είναι επίσημα η χρονιά που κάποιοι αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν το ΑΙ, ακούστε-ακούστε… για να τρώνε τσάμπα! Deepfakes όχι για να γίνεις Beyonce, ούτε για να κάνεις πλάκα στον κολλητό σου. Deepfakes για να πάρεις ένα μπέργκερ από την άλλη πλευρά της πόλης χωρίς να χρειαστεί να βάλεις το χέρι στην τσέπη. Welcome to the future, όπου το ΑΙ δε σου κλέβει τη δουλειά – κλέβει το takeout σου!
Αλλά κάπου εδώ ας μιλήσουμε λίγο σοβαρά (όσο γίνεται δηλαδή). Τον τελευταίο χρόνο πλατφόρμες delivery, fast food αλυσίδες και μέχρι και μικρά μαγαζάκια έχουν δει προσπάθειες εξαπάτησης μέσω ΑΙ. Πελάτες που φτιάχνουν deepfake βίντεο όπου «φαίνεται» ότι η παραγγελία δεν παραδόθηκε ποτέ. Άλλοι που χρησιμοποιούν ΑΙ voice cloning για να μιμηθούν τον υπεύθυνο του καταστήματος και να ζητήσουν επιστροφή χρημάτων. Άλλοι που παίρνουν φωτογραφίες από… google images, τις επεξεργάζονται ελαφρά με ΑΙ εργαλεία και προσπαθούν να αποδείξουν ότι «η πίτσα ήρθε μισή». Και όλο αυτό; Παρουσιάζεται με την αθωότητα του «ε, ένα meal deal πήρα τζάμπα, δεν έπεσε και καμιά κυβέρνηση». Ναι, αλλά κάπως πέφτει η ηθική μας. Τι; Όχι;
View this post on Instagram
Γιατί όμως γίνεται αυτό όλο; Καλά, πέρα από το προφανές («ο Έλληνας δε χάνει ευκαιρία για τσάμπα φαγητό»), υπάρχουν πολύ πιο σοβαρές ψυχολογικές και κοινωνικές πτυχές. Ίσως η ψευδαίσθηση ότι «αφού το κάνει το ΑΙ, δε φταίω εγώ». Το ΑΙ δίνει μια περίεργη αίσθηση απόστασης. Δεν έκανες εσύ το ψεύτικο βίντεο — το έκανε το ΑΙ. Δεν είπες εσύ το ψέμα — το είπε το ΑΙ clone σου. Άρα δε φταις άμεσα, ή μάλλον δε φταις καθόλου. Είναι το ίδιο mindset που έχουμε όταν βρίζουμε κάποιον πίσω από μια οθόνη. Δε φαίνεται σαν πραγματική πράξη… άρα δεν έχει «πραγματικό» αντίκτυπο. Spoiler: έχει, και μάλιστα μεγαλύτερο από όσο πιστεύεις!
Επίσης, η κουλτούρα του «οι εταιρείες έχουν λεφτά, δεν πειράζει». Πιο κλασικό και από το κλασικό! Δε θα πτωχεύσει το mega food chain από μια τσάμπα μερίδα πατάτες. Μα το θέμα δεν είναι το κόστος, παιδιά! Το θέμα είναι ότι η στάση αυτή κανονικοποιεί μικρές πράξεις εξαπάτησης που κάνουν συνολικά το σύστημα πιο δυσλειτουργικό.
Από την άλλη, είναι και η γοητεία του «θα εξαπατήσω το σύστημα». Κάπου ανάμεσα στο Reddit και στο TikTok, έχουμε μεγαλώσει με την ιδέα ότι το να πιάσεις κορόιδο ένα app, έναν αλγόριθμο, ένα bot είναι ένα επίτευγμα — ας μιλήσουμε κάποια στιγμή για το τι είναι καλό να θεωρούμε επίτευγμα. Μια «νίκη του έξυπνου χρήστη». Και το ΑΙ έκανε — δυστυχώς — αυτό το παιχνίδι πολύ πιο εύκολο.
Πού είναι όμως το πρόβλημα; Πάμε να δούμε κάποιες αλήθειες χωρίς σάλτσες; Μπορεί οι εταιρείες να έχουν λεφτά, όμως χάνονται δουλειές και εισοδήματα, όχι φυσικά των CEOs. Αλλά των delivery drivers, που καλώς ή κακώς παλεύουν στο μεροκάματο και έχουν ανάγκη εκείνα τα λεφτά, όμως όταν δηλώνεις ψευδώς ότι «δεν σου το έφεραν», συχνά χρεώνονται οικονομικά ή κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους. Αυτός που τιμωρείται… δεν είναι η εταιρεία. Είναι ο άνθρωπος που έτρεξε μέσα στη βροχή να σου φέρει το σουβλάκι. Κάνε μου μια χάρη και σκέψου αυτό την επόμενη φορά που θα θες να φας τσάμπα!
Σαν συνέπεια βλέπουμε επίσης τις πλατφόρμες να γίνονται όλο και πιο αυστηρές, με περισσότερους ελέγχους, περιορισμούς, και στο τέλος αυτό επηρεάζει τους πραγματικά αδικημένους πελάτες, με πραγματικά προβλήματα. Βλέπουμε λοιπόν σιγά-σιγά την εμπιστοσύνη να καταρρέει. Ζούμε ήδη σε μια εποχή όπου το «το βλέπω, άρα το πιστεύω» έχει πεθάνει. Τα deepfakes το διαλύουν ακόμη περισσότερο. Όταν δεν μπορείς να εμπιστευτείς ούτε ένα βίντεο που σου στέλνουν, τότε ναι, έχουμε θέμα, και είναι πολύ πιο σοβαρό από ό,τι φαίνεται.
Το ΑΙ έχει μπει παντού σήμερα, στη δουλειά μας, στη δημιουργικότητά μας, στα memes μας. Το θέμα δεν είναι να το δαιμονοποιήσουμε — το θέμα είναι να το χρησιμοποιήσουμε με ευθύνη. Ναι, το ΑΙ είναι πανίσχυρο. Ναι, μπορείς να κάνεις απίστευτα πράγματα. Ναι, μπορεί να σε βοηθήσει, να σε εμπνεύσει, να σου φτιάξει τη μέρα. Μπορεί όμως την ίδια στιγμή να σε παραπλανήσει, να σε εξαπατήσει και να βλάψει άλλους.
Κι εκεί ακριβώς είναι που πρέπει να διαφοροποιήσουμε λίγο τα πράγματα. Θέλουμε να ζούμε σε έναν κόσμο όπου το ΑΙ είναι εργαλείο δημιουργίας ή καταπάτησης; Και η μεγαλύτερη ειρωνεία είναι πως οι εταιρείες ήδη χρησιμοποιούν ΑΙ για να εντοπίζουν deepfakes. Δηλαδή; Το ΑΙ κυνηγάει το ΑΙ. Μεγάλη ειρωνεία πραγματικά! Ένας πόλεμος ανάμεσα σε δύο τεχνητές νοημοσύνες, ενώ εμείς περιμένουμε την παραγγελία μας.
Τελικά, το τσάμπα αξίζει; Ποιο είναι το κόστος του όμως; Όχι στο πορτοφόλι σου. Αλλά στη συνείδησή σου. Στην ακεραιότητα του συστήματος. Στους ανθρώπους που δουλεύουν πίσω από αυτό. Γιατί πάντα υπάρχει κόστος, σε ό,τι κι αν κάνουμε. Το να πάρεις δωρεάν φαγητό μέσω ΑΙ μπορεί να μοιάζει σαν μια μικρή νίκη απέναντι στις «μεγάλες εταιρείες», αλλά στην πραγματικότητα είναι μια ήττα απέναντι στις αξίες που χτίζουν μια υγιή κοινωνία.
Και μεταξύ μας; Το φαγητό γεύεται πάντα καλύτερα όταν το έχεις πληρώσει εσύ — όχι το deepfake σου.
Συντάκτης: Άντρεα Λαζαρίδου
