And so it begins: Πότε φτιάχτηκε το πρώτο προφυλακτικό;

Πόσες φορές αναρωτηθήκαμε από πού ξεκίνησαν όλα αυτά τα σπουδαία ή και καθημερινά που έχουμε στη ζωή μας και με τον έναν τρόπο ή τον άλλο μάς έχουν σημαδέψει; Στη στήλη αυτή θα βρούμε απαντήσεις στις ερωτήσεις που ζητούν να μάθουν, πώς, γιατί, από ποιον, πότε και χίλια τόσα άλλα. Γιατί όταν καταλαβαίνεις λίγο καλύτερα τον κόσμο, αυτομάτως γίνεται πιο όμορφος! 

Η ιστορία του έχει σχεδόν την ίδια διάρκεια με την ιστορία των ανθρώπων. Λέγεται, ότι η πρώτη απεικόνιση προφυλακτικού βρίσκεται στη σπηλιά Grotte des Compare στη Γαλλία και χρονολογείται στα 12.000-15.000 χρόνια π.Χ.. Το πρώτο ιστορικά καταγεγραμμένο προφυλακτικό εντοπίστηκε στην αρχαία Αίγυπτο το 3.000 π.Χ. Ήταν κατασκευασμένο από δέρμα κόμπρας- ωστόσο δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη εάν όντως χρησιμοποιούνταν για περιπτύξεις ή εάν αποτελούσε μέρος κάποιας επίσημης ενδυμασίας.

Την πιο πρώιμη απόδειξη της χρήσης του στην Ευρώπη αποτελούν ζωγραφιές που υπάρχουν στη νότια Γαλλία, στην περιοχή Dordogne, περί το 100-200 π.Χ.. Στοιχεία δείχνουν ότι οι ανώτερες τάξεις της Ασίας, χρησιμοποιούσαν προφυλακτικά που κάλυπταν μόνο τη βάλανο και χρονολογούνται ήδη από τον 14ο αιώνα μ.Χ.. Αυτοί οι τύποι των προφυλακτικών ήταν κατασκευασμένα από έντερα ζώων, λαδωμένο χαρτί, κέρατο, ή κέλυφος. Το μειονέκτημα στη χρήση τους ήταν ότι έφευγε συχνά κατά τη διάρκεια της επαφής, με αποτέλεσμα μερικές φορές να σφηνώνεται. Επιπλέον, είναι λογικό ένα προφυλακτικό από κέλυφος χελώνας ή κέρατο τράγου, να μειώνει σε σημαντικό βαθμό την αίσθηση.

Ιστορικά, το συναντάμε ξανά τον 15ο αιώνα, με την έξαρση της σύφιλης. Πλέον, έχει βαμβακερό περίβλημα και χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά χημικές ουσίες ώστε να είναι πιο ανθεκτικό. Φτιαγμένο από ύφασμα -ή εντόσθια ζώων-, χρησιμοποιούνταν κυρίως για προστασία ασθενειών κι όχι ως μέθοδος αντισύλληψης. Επιπλέον, σε εκείνη την περίοδο τοποθετείται και η πρώτη μεγάλη έρευνα για τη χρήση του, με τον Ιταλό γιατρό Gabriel Fallopius -για τον οποίο ονομάστηκε τυχαία ο θηλυκός σαλπιγγικός σωλήνας- να δημιουργεί ένα προϊόν από λινό ύφασμα (το οποίο δοκίμασε σε πάνω από χίλιους άνδρες, προκειμένου να επιτύχει προστασία), που δένονταν με κορδελάκια στη βάση του για ακόμα μεγαλύτερη προφύλαξη.

Μια εκδοχή αυτού του είδους φαίνεται να χρησιμοποιούσε ο διαβόητος Giacomo Casanova, ο οποίος έγραψε λεπτομέρειες για τη μέθοδο ελέγχου του στα απομνημονεύματά του, το 1794. Γενικότερα, κατά τον 17ο αιώνα, η χρήση του γίνεται πιο διαδεδομένη. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται εκτός από το ύφασμα είναι το δέρμα από την κύστη ή τα εντόσθια, με την προσθήκη θείου ή αλισίβας και πλέον μπορούν να πλυθούν και να ξαναχρησιμοποιηθούν.

Είναι γνωστό ότι, από τον 18ο αιώνα, οι αριστοκράτες χρησιμοποιούσαν προφυλακτικά που ήταν κατασκευασμένα από έντερα ζώων. Παράλληλα, τέθηκε το ζήτημα της ηθικότητας ή μη των προφυλακτικών. Δεν ήταν ηθικά αποδεκτά, γιατί έδιναν την επιλογή σε κάποιον να αποφασίσει μέσω της τεχνητής αντισύλληψης πότε και πόσα παιδιά.

Το 1839, ο Charles Goodyear (Αμερικανός εφευρέτης) ανέπτυξε μια διαδικασία βουλκανισμού του καουτσούκ που το έκανε αρκετά ελαστικό, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως προφυλακτικό. Σε αντίθεση με προηγούμενες εκδόσεις και παραλλαγές, τα λαστιχένια δε σκίζονταν το ίδιο εύκολα κι εφάρμοζαν καλύτερα. Το πρόβλημα ήταν στην εφαρμογή, καθώς ορισμένες φορές ήταν πολύ χοντρά ή πολύ σφιχτά, με αποτέλεσμα πολλές φορές να γίνονται εμπόδιο. Αυτό το είδος προφυλακτικού ήταν η αρχική καπότα, από το γαλλικό “capote” (από τα καπέλα των γυναικών της εποχής), που σαν λέξη χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα στη Γαλλία. Το γεγονός ότι παρά τις όποιες καινοτομίες εξακολουθούσε να είναι άβολο, οδήγησε τον πατέρα της ψυχανάλυσης, Sigmund Freud, να εκφράσει την άποψη ότι η χρήση τους μείωνε τόσο πολύ την απόλαυση που οδηγούσε τους άντρες σε προβλήματα απόδοσης και τις γυναίκες σε υστερία και νευρώσεις.

Το 1861 εμφανίζεται η πρώτη διαφήμιση στις ΗΠΑ, στους New York Times.  Το 1880-1885, εισάγεται το καουτσούκ ως συστατικό. Το 1912 η εισαγωγή του λάτεξ στην αγορά κάνει τα προφυλακτικά φθηνότερα- και σίγουρα λεπτότερα κι ανθεκτικότερα σε σχέση με το λάστιχο.

Από το 1920 και μετά, οι πωλήσεις αυξάνονται κατακόρυφα, παρ’ όλο που στη Γαλλία απαγορεύτηκε η χρήση τους ως μέθοδος αντισύλληψης για την αντιμετώπιση των χαμηλών επιπέδων γεννήσεων. Αρχίζουν να κυκλοφορούν οι πρώτες διαφημίσεις, οι συσκευασίες γίνονται πιο ενδιαφέρουσες, όμως αποτελούν είδος πολυτελείας με την απλησίαστη τιμή τους- με τα κατώτερα στρώματα να μην ενημερώνονται για τη χρησιμότητά τους ή να μην μπορούν να διαθέσουν το αντίτιμο της αγοράς τους. (Από αυτή την εποχή, βέβαια, δεν έλειψαν και οι αντιδράσεις. Αυτή τη φορά απ’ τις φεμινίστριες, που υποστήριζαν ότι η αντισύλληψη έπρεπε να είναι στον έλεγχο των γυναικών, ενώ το προφυλακτικό αποτελούσε επιλογή των ανδρών.)

Τα προφυλακτικά άρχισαν να αποκτούν τη μορφή που έχουν σήμερα (σχεδόν δηλαδή) όταν το καουτσούκ, αντικαταστάθηκε από Λάτεξ, στις αρχές της δεκαετίας του ’30. Τότε έκαναν την εμφάνισή τους και στην Ελλάδα, συσκευασμένα σε κουτάκια και πολύχρωμα φακελάκια. Έτσι ξεκίνησε η συντονισμένη προσπάθεια απενοχοποίησης, με τη χαρακτηριστική διαφήμιση της ελληνικότατης ΜΠΕΜΠΕΚΑ.

“Σαν δεν κρατούν τα κότσια σου

μην κάνεις τον γκιουλέκα,

προτίμα ένα και καλό

παρά σπασμένα δέκα

και μην πιστεύεις θηλυκό,

μακριά από τη γυναίκα.

Εκτός πια αν στην τσέπη σου

υπάρχει μια ΜΠΕΜΠΕΚΑ” -Μηχανή του Χρόνου

Τη δεκαετία του ’80 εκτοξεύονται οι πωλήσεις τους, λόγω της εμφάνισης του AIDS, με τις διαφημιστικές εταιρείες να χρησιμοποιούν τον κοινωνικό πανικό υπέρ τους. Μέχρι το AIDS και η τεράστια καμπάνια να αρχίσει να αποδίδει και ο κόσμος να καταλάβει ότι η χρήση προφυλακτικού είναι απαραίτητη. Στην Ιρλανδία, ακόμη και το 1985, για να αγοράσει κάποιος προφυλακτικά θα έπρεπε να έχει συνταγή γιατρού.

Ουσιαστικά η χρυσή εποχή του ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90. Τελευταία εξέλιξη του θέματος αποτέλεσε η έλευση του γυναικείου προφυλακτικού το 1994. Πρόκειται για έναν μεγάλο κύλινδρο από πολυουρεθάνη με δυο δακτυλίους στα άκρα, που μπαίνει ως καμπύλη στον κόλπο και καλύπτει το εσωτερικό του, εμποδίζοντας το σπέρμα να έρθει σε επαφή με τον κόλπο και τον τράχηλο. Παρέχει προστασία από τα ΣΜΝ όμως παρουσιάζει ποσοστό αποτυχίας 21% σε σχέση με το αντρικό, παρέχοντας λιγότερη αντισυλληπτική προστασία.

Το 2006 η κλασική καπότα φτάνει παγκοσμίως τα 9 δισεκατομμύρια σε πωλήσεις και παράγονται προφυλακτικά φτιαγμένα από πολυουρεθάνη για όσους έχουν αλλεργία στο λατέξ.

Πλέον, τα προφυλακτικά δεν είναι ταμπού, η χρήση τους θεωρείται επιβεβλημένη και έχουν εξελιχθεί όσον αφορά τη χρήση, το άρωμα- ακόμη και τη γεύση τους. Σίγουρα δε μειώνουν πια την απόλαυση κι αποτελούν την καλύτερη μορφή πρόληψης. Δυστυχώς, όμως, είμαστε προτελευταίοι στην Ευρώπη όσον αφορά τη χρήση τους και τέταρτοι στην αύξηση λοιμωδών νοσημάτων, άρα είναι αναγκαία και η ενημέρωση, ειδικότερα των νέων, σχετικά με την προφύλαξη.

Τώρα που το γνωρίσαμε λίγο καλύτερα, μήπως να το δούμε σιγά σιγά με άλλο μάτι;