Πόσο πιο μόνοι να νιώσουμε για να έχουμε λεφτά;

Μοναξιά μου όλα μέσα σ’ ένα οικονομικό σύστημα που τίποτα αυτονόητα δε σου παρέχεται αν δεν μπεις σ’ ένα ανταγωνιστικό τρόπο σκέψης κι επιβίωσης. Πλέον είναι ξεκάθαρο κι από ειδικούς διατυπωμένο ότι η ψυχική μας υγεία έχει ήδη τραυματιστεί από τις συνέπειες που έχει στη ζωή των εργαζομένων το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα. Η πρόσφατη πανδημία ανέδειξε προϋπάρχοντα προβλήματα που είχε δημιουργήσει το σύστημα αυτό κι όξυνε το αίσθημα μοναχικότητας, ακόμη και ανθρώπων που ζουν στο ίδιο σπίτι, καθώς επέφερε κι οικονομικές μεταβολές που ζημίωσαν κι άλλο τη ζωή του.

Όμως κι η οικονομική κρίση άνοιξε μεγάλες πληγές στην ψυχική υγεία. Έρευνες που εστίασαν σε μετατραυματικές διαταραχές εξαιτίας της οικονομικής κρίσης σε διεθνές επίπεδο έδειξαν πως το 50% περίπου του πληθυσμού, εκδηλώνουν συμπτώματα όπως διαταραχές ύπνου, ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, ανασφάλεια και έλλειψη εμπιστοσύνης προς άτομα και θεσμούς. Παρ’ όλο που η επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη έχει με γοργούς ρυθμούς αναπτυχθεί και θα ανέμενε κανείς ότι θα βελτίωνε το βιοτικό μας επίπεδο, ο καπιταλισμός φαίνεται έμπρακτα και καθημερινά να μην μπορεί να λύσει βασικά προβλήματα των εργαζομένων, ούτε καν για προστασία της υγείας τους, αλλά ούτε και την αρμονική ψυχική τους εξέλιξη, ωρίμανση κι ανάπτυξη.

Το εργασιακό στρες κι η πίεση όλο κι αυξάνονται και οι ώρες εργασίας που ιδίως με την τηλεργασία προσαρμόστηκαν στην επιμήκυνση του εργασιακού ωραρίου, οδηγούν σε μια ψυχική και νοητική εξάντληση, αφού κι ο λιγοστός ελεύθερος χρόνος πλέον δεν επενδύεται στις κοινωνικές συναναστροφές αλλά σε υποχρεώσεις της οικιακής ζωής που μένουν πίσω λόγω των πολλών ωρών παραμονής στη δουλειά.

Ένα άλλο θέμα που επιστημονικές έρευνες την περίοδο της οικονομικής κρίσης έχουν αναδείξει είναι η ψυχική κατάρρευση ατόμων που έρχονται αντιμέτωπα με την ανεργία. Αυτή η  απότομη μεταβολή του εισοδήματος που βίαια κλονίζει κάθε τομέα της ζωής του ατόμου, είναι όλο και πιο έντονη, ακόμη και σε μισθωτούς που βλέπουν τους μισθούς στάσιμους ή και μειωμένους τη στιγμή που όλα αυξάνονται. Η προσαρμοστικότητα και η υπέρβαση των ψυχικών, σωματικών και νοητικών ορίων για να αντέξει ο εργαζόμενος όλο και πιο σαρωτικές επιθέσεις στα δικαιώματά του, που ανατρέπουν βίαια κι απότομα όλους της ζωή του συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής που είναι η πρώτη που δέχεται το πλήγμα, οπότε πώς να μην τραυματιστεί ακόμα πιο βαθιά η ψυχική του υγεία;

Την ίδια στιγμή που οι συνθήκες ανταγωνισμού μεταφέρονται στην ιδιωτική σφαίρα, αυξάνονται οι αυτοκτονίες, η ενδοοικογενειακή βία, η παιδική και σεξουαλική εκμετάλλευση με σκοπό το κέρδος, η πολιτική προστασία της ψυχικής υγείας είναι ανεπαρκής έως ανύπαρκτη. Οι κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, οι κοινωνικά αποκλεισμένοι των σύγχρονων αστικών κοινωνιών, οι τοξικομανείς, οι ψυχιατρικά πάσχοντες, οι άστεγοι, οι πρόσφυγες δε φαίνεται να έχουν θέση μέσα σ’ ένα καπιταλιστικό σύστημα που δεν μπορούν να του ανταποδώσουν παραγωγικά οφέλη και σπρώχνονται σε συνθήκες σύγχρονου καιάδα. Ας μην ξεχνάμε περιστατικά αστέγων που την περίοδο της καραντίνας χρεώνονταν πρόστιμα!

Ο καπιταλισμός εξαπλώνεται ως κοινωνική «ασθένεια» πια και φέρνει την αλλοτρίωση και τη βία σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, από τις ενδοοικογενειακές ως τις πρώτες παιδικές στο σχολείο και πυροδοτεί σύγχρονες ψυχονευρώσεις της εποχής μας, αφού αναπόφευκτα κάνουμε πράγματα για την επιβίωσή μας με τα οποία δεν είμαστε ιδεολογικά αλλά νοητικά και ηθικά αντίθετοι κι έτσι ξεσπά μέσα μας μια προσωπική κρίση άλυτων ενδοψυχικών διχασμών κι αντιφάσεων, που μας οδηγεί στην απομόνωση και την καχυποψία.

Η κλασική βιβλιογραφία της κοινωνικής ψυχολογίας αλλά και η ιστορία έχει καταγράψει την εκμετάλλευση του φόβου, της απομόνωσης, του άγχους και της ανασφάλειας των κοινωνικά καταπιεσμένων από τις κυρίαρχες δυνάμεις εξουσίας για να επιβάλλουν τον αυταρχικό έλεγχο και τη δική τους βούληση για τα δικά τους συμφέροντα με τη λογική «ας φάνε παντεσπάνι».

Ας κλείσουμε λοιπόν με το ερώτημα του Rod Tweedy, ανεξάρτητου συγγραφέα κι εκδότη βιβλίων ψυχικής υγείας: «Τι γίνεται αν δεν είμαστε εμείς οι ίδιοι άρρωστοι, αλλά ένα σύστημα που βρίσκεται σε αντίθεση με το ποιοι είμαστε ως κοινωνικά όντα;»