Τα ψέματα που λες για να καλύψεις πλάτες τρίτων

Πολλές φορές οι άνθρωποι λένε αθώα ψέματα για να καλύψουν μια κατάσταση ή για να σώσουν κάποιες περιστάσεις από τα χειρότερα. Μικρά αθώα ψεματάκια που δεν κάνουν κακό πουθενά κι οι καταστάσεις λύνονται όμορφα, αναίμακτα χωρίς να υπάρχουν θύματα. Όλα καλά ως εδώ. Τι συμβαίνει όμως στις περιπτώσεις που οι άνθρωποι λένε ψέματα για να καλύψουν άδικες συμπεριφορές ή πράξεις τρίτων;

Η ηθική και η ανηθικότητα, η λογική και το παράλογο, το δίκαιο και το άδικο είναι αξίες που συνυπάρχουν μέσα μας. Το τι επιλέγει ο καθένας κάθε φορά να υπερτερεί, σε μια οποιαδήποτε κατάσταση, εξαρτάται από τον εσωτερικό μας κριτή που από τότε που αρχίσαμε να αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας, του δώσαμε και την αντίστοιχη τροφή κι έτσι τον μεγαλώσαμε, τον πήραμε από το χεράκι και τού μάθαμε να μας ωθεί, να μας στηρίζει και να μας βοηθάει να αντιμετωπίζουμε όσα μας συμβαίνουν.

Το να πεις ένα αθώο ψέμα για να φέρεις τα πράγματα στα ίσα τους χωρίς να επηρεαστεί κανένας είναι αρνητικά δεκτό. Στις περιπτώσεις όμως που υφίστανται άδικες συμπεριφορές και πράξεις τρίτων ατόμων, η προσθήκη ενός ψέματος για την κάλυψη αυτών των συμπεριφορών το μόνο που μπορεί να επιφέρει είναι μεγαλύτερο μπέρδεμα, αδικία, ίσως ακόμη κι αποτελέσματα που μπορεί να αποφανθούν ολέθρια προς έναν ή μια ομάδα ατόμων. Συνήθως, σε αυτές τις περιπτώσεις, όσοι γίνονται μέρος του ψέματος, ενισχύουν μια ήδη βεβαρημένη κατάσταση, βάζοντας μπροστά κομμάτια του εαυτού τους που χαρακτηρίζονται από ανασφάλεια, χαμηλή αυτοπεποίθηση καθώς κι αίσθηση χαμηλής διεκδικητικότητας.

Με λίγα λόγια, τα στοιχεία μιας προσωπικότητας που συμβάλλουν στη συναίνεση αυτή, υποδηλώνουν έναν χαρακτήρα που στις δύσκολες καταστάσεις κρύβεται από την αλήθεια, ενστερνίζεται το άδικο από φόβο μην «πέσουν πάνω του τα χειρότερα», με αποτέλεσμα η ήδη χαμηλή αυτοεκτίμηση να ενισχύεται. Είτε πρόκειται για εργασιακές σχέσεις, είτε για ερωτικές, ένας ενοχικός χαρακτήρας ή ακόμα κι ένας άνθρωπος που έχει μάθει τον πλάγιο τρόπο διεκδίκησης μιας κατάστασης, θα οικειοποιηθεί το ψέμα του άλλου και θα το κάνει σύμμαχό του. Εκεί βρίσκει τόπο να κρυφτεί, καλύπτει τις αδυναμίες του, δεν περισσεύει μόνος, αλλά πορεύεται με τη μάζα.

Στις ερωτικές σχέσεις, όταν ο ένας σύντροφος ζητά από τον άλλον τέτοια κάλυψη, αυτόματα του ζητάει συναίνεση στην κάλυψη μιας αλήθειας και κατά συνέπεια να γίνει «συνεργός στο έγκλημα». Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε δύο άτομα που είτε θα δράσουν σαν ένα, είτε θα έρθουν σε αντιπαράθεση μιας κι οι χαρακτήρες θα συγκρουστούν ανάμεσα στα ηθικά πρέπει και στα ανήθικα θέλω. Ένας σύντροφος που συμβάλλει σε μια υγιή σχέση, είναι αυτός που δε θα σε κάνει να νιώσεις άσχημα για τον εαυτό σου, δε σε πιέζει για να του γίνει το χατήρι, δε θα σε βάλει να πεις ψέματα γι’ αυτόν. Αντίθετα, θα σεβαστεί τη γνώμη σου, θα ακούσει τις συμβουλές σου και θα σκεφτεί όσα έχει να αντιπροτείνει το ταίρι του σε τέτοιες περιπτώσεις. Αλλιώς μιλάμε για χειριστική συμπεριφορά που συνήθως καταλήγει σε συναισθηματική κακοποίηση κι εκεί μπαίνουμε σε άλλα μονοπάτια, πιο σκοτεινά.

Το ηθικά μεμπτό ή όχι είναι μια πολύπλευρη έννοια που αν προσπαθήσει να το αναλύσει κάποιος κοινωνικά, θα δει πως κάθε άνθρωπος, μια κατάσταση τη βλέπει με διαφορετικό μάτι και θα την αντιμετωπίσει και διαφορετικά. Σημασία έχει, είτε πράττεις ως μονάδα, είτε ως ομάδα, να μην φτάσεις στο σημείο να πατήσεις επί πτωμάτων για να επωφεληθείς μιας κατάστασης για να ικανοποιήσεις το συμφέρον σου. Άλλωστε, αν η συνείδησή μας δεν ξυπνάει όμορφα τα πρωινά και δεν αναπνέει ομαλά μέσα στην ημέρα έχει νόημα να την ταΐζουμε ψέμα αποβραδίς;