Χρειάζεται να πιεις όλο το νερό της θάλασσας για να καταλάβεις ότι είναι αλμυρή; Ορίστε μία ερώτηση, η οποία μολονότι θα μπορούσε, δεν είναι ρητορική, αλλά ευθεία· αναζητά απαντήσεις.
Πολλές φορές οι άνθρωποι, όταν κλεινόμαστε στον μικρόκοσμό μας και παλεύουμε με τα λιοντάρια, που ονομάζονται προβλήματα, αρνούμαστε απλοϊκά την όποια συμβουλή, προβάλλοντας το επιχείρημα «εσύ, δεν μπορείς να με καταλάβεις, δεν έχεις ζήσει αυτό που ζω εγώ τώρα» κι έτσι διώχνουμε μακριά μας την όποια προσφορά βοήθειας. Αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς, που μοιάζει να είναι βαθιά ριζωμένο στην ψυχοσύνθεσή μας, το επαναλαμβάνουμε συνεχώς στη ζωή μας, κάθε φορά που κάποιος σχολιάζει ή ασκεί κριτική στις πράξεις και στα λόγια μας.
Σκεφτείτε καταστάσεις στην καθημερινότητά σας, οπότε και έρχεστε αντιμέτωποι με αυτή τη στάση ζωής: «Όταν θα γίνεις μάνα, θα καταλάβεις», «Όταν θα αναλάβεις τη θέση μου, θα καταλάβεις», «Όταν περάσεις αυτά που πέρασα εγώ, θα καταλάβεις». Όμως, πρέπει στ’ αλήθεια να βιώσεις κάτι για να μπορέσεις να το καταλάβεις και να μπεις στα παπούτσια του ανθρώπου, που το βιώνει;
Αυτό είναι ένα αρκετά ενδιαφέρον και βαθύ ερώτημα. Πολλοί πιστεύουν ότι για να κατανοήσεις πραγματικά κάτι, πρέπει πρώτα να το ζήσεις, δηλαδή να το νιώσεις στο πετσί σου. Να το αφουγκραστείς και να το αισθανθείς με όλες σου τις αισθήσεις. Οι εμπειρίες μας, πράγματι, μάς προσφέρουν μια ειλικρινή, αδιαμφισβήτητη, άμεση και προσωπική αντίληψη, που μπορεί να κάνει την κατανόηση πιο πλήρη, πολυδιάστατη και αυθεντική. Κι έχουν ένα κάποιο δίκιο. Δε γίνεται να μην έχεις δοκιμάσει μια γεύση και να την αποκλείεις από τη διατροφή σου. Δε γίνεται να μην έχεις κυοφορήσει και να μιλάς για την εγκυμοσύνη. Δε γίνεται να μην έχεις κάνει ποδήλατο και να μιλάς για ορθοπεταλιές. Η τριβή και η γνώση -η εμπειρική- δημιουργούν τεκμήρια αμάχητα. Πράγματι, όταν έχεις βιώσει κάτι και αποκομίσει τις όποιες γνώσεις συνεπάγεται αυτό το βίωμα, οι γνώσεις σου δεν επιδέχονται αμφισβήτησης.
Αντίθετα, όταν δεν έχεις εν τοις πράγμασι βιώσει μια κατάσταση, ενδέχεται οι θεωρητικές σου γνώσεις να μην ανταποκρίνονται πλήρως στην πραγματικότητα – να είναι προϊόν φαντασίας ή να είναι ελλιπείς. Άλλωστε είναι κοινός τόπος πως θεωρία και πράξη δεν ταυτίζονται πάντα. Όμως, το ζήτημα δεν έγκειται ακριβώς σε αυτό. Το ερώτημα, το οποίο μάς ταλανίζει, είναι το αν το βίωμα είναι ο μόνος τρόπος για να έρθει κάποιος σε επαφή με μία κατάσταση. Δηλαδή, χρειάζεται να ζήσεις τον πόλεμο για να μιλήσεις για τη φρικαλεότητά του; Πρέπει να αρρωστήσεις για να μιλήσεις για την αξία της πρόληψης; Πρέπει να ερωτευτείς για να μιλήσεις για τον έρωτα; Πρέπει να σού συμβεί ατύχημα για να φοράς κράνος, όταν οδηγάς;
Θεωρώ πως οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα είναι προφανείς- κι ορθά. Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις στη ζωή ενός ανθρώπου, όπου η απλή -θεωρητική- γνώση είναι αρκετή και δε χρειάζεται να την πραγματώσουμε, ώστε να κατακτήσουμε και την εμπειρική. Υπάρχουν περιπτώσεις, όπου τα πράγματα είναι πασίδηλα και δεν απαιτείται καμία άλλη ιδιότητα ή γνώση για να μιλήσεις για αυτά. Δε χρειάζεται να φυλακιστείς για να μιλήσεις για την ελευθερία. Δεν πρέπει να λογοκριθείς για να εκτιμήσεις την αξία της ελευθερίας του λόγου. Όμως, απ’ την άλλη, χρειάζεται να αγαπηθείς για να μάθεις να αγαπάς; Χρειάζεται να πέσεις για να σηκωθείς; Μια σειρά από ερωτήματα, που μάλλον δεν έχουν συγκεκριμένη απάντηση. Ή μήπως έχουν;
Οι πραγματικές ερωτήσεις στη ζωή δεν έχουν μόνον μία απάντηση κι αυτό, διότι η ίδια η ζωή δεν είναι μονοδιάστατη. Όμως, κάποια πράγματα είναι αυταπόδεικτα και δε χρειάζεται να κάνεις τίποτε άλλο για να το καταλάβεις. Δε χρειάζεται, βρε αδερφέ, να δεις τον άλλον νεκρό για να καταλάβεις ότι πέθανε. Αρκεί η είδηση του θανάτου του. Δεν είναι αναγκαίο να βρίσκεσαι στη Γάζα για να αντιληφθείς πόσο αποτρόπαιο και απάνθρωπο είναι αυτό που συμβαίνει σε εκείνη τη γωνιά του πλανήτη.
Όμως, πρέπει να σε αγαπήσουν ως παιδί με τρόπο που κατανοείς, για να μπορέσεις να αγαπήσεις ως ενήλικας. Αυτή η βιωματική γνώση είναι απαραίτητη. Αν δε σε αγαπήσουν, δε θα μάθεις ποτέ να αγαπάς ή μπορεί και να μάθεις, αλλά όχι σωστά. Η γνώση είναι δύναμη, αλλά δεν πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό. Δηλαδή, δεν πρέπει να πάθεις για να μάθεις. Δεν πρέπει να καείς, για να μην ξαναβάλεις το χέρι σου στη φωτιά. Αρκεί, η απλή θεωρητική γνώση πως η πυρά προκαλεί έγκαυμα. Αν, βέβαια, προκύψει και το πάθημα, τότε είναι στο χέρι σου να γίνει μάθημα. Όμως, μένει να προκύψει και όχι να το προκαλέσουμε.
Εν ολίγοις, εκείνο, στο οποίο πρέπει να καταλήξει κάποιος, είναι πως χρειάζεται να εκτιμούμε, να μην περιφρονούμε τη θεωρητική γνώση και να μην επιζητούμε ηδονιστικά την πραγμάτωσή της. Δεν είναι αναγκαίο να πέσουμε για να σηκωθούμε ούτε να απαιτούμε να μάς αγαπήσουν για να αγαπήσουμε. Αν τύχει να πέσεις, έπεσες. Αν ευλογηθείς με την αγάπη, νιώσε την ευλογία και πρόσφερε την αγάπη και σε άλλους.
Μην επιμένεις στο ίδιο το βίωμα, δεν έχει νόημα. Δε χρειάζεται πάντα να βιώσουμε κάτι για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τη βαρύτητά του.
Συντάκτης: Στέλλα Μπακάλη
