Καλεσμένος στην εκπομπή Στούντιο 4 βρέθηκε ο ηθοποιός Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος και, μέσα από μια εκ βαθέων εξομολόγηση, μίλησε για τη δυσκολία που αντιμετωπίζει στο να είναι πραγματικά ο εαυτός του στην προσωπική του ζωή, κυρίως λόγω των ενοχών:
«Είσαι γεμάτος με ενοχές, προσωπικές κατηγορίες, διαρκώς εγκλωβισμένος μέσα στα συμπλέγματά σου, διαρκώς προσπαθείς να τα καταφέρεις. Χρειάστηκε να δουλέψω πολύ για να φύγει από πάνω μου η ενοχή.»
Πόση αλήθεια κρύβουν αυτά τα λόγια; Πόσο φυλακισμένοι μάς κρατάνε, άραγε, οι ενοχές;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή – από την παιδική ηλικία. Οι περισσότεροι γονείς -άθελά τους, γιατί κι εκείνοι αυτό έμαθαν- «χειραγωγούν» τα παιδιά μέσω της ενοχής. Αυτό, γιατί εισάγουν ένα σύστημα αξιών καλού και κακού, δίνοντας τιμωρίες ή επαίνους. Λένε φράσεις που στοχεύουν να δημιουργήσουν ενοχές και, μέσα από αυτές, να αλλάξουν μια μη επιθυμητή συμπεριφορά: «Μας ρεζίλεψες», «Θα μας πεθάνεις», «Τι θα πει ο κόσμος;» και άλλες τόσες εκφράσεις, που καλλιεργούν στα παιδιά την αντίληψη ότι από τις πράξεις τους εξαρτάται η διάθεση, η υγεία και η αγάπη των γονιών τους. Μαθαίνουν, δηλαδή, πως η αγάπη έχει όρους και προϋποθέσεις.
Έτσι μεγαλώνουμε οι περισσότεροι εσωτερικεύουμε ενοχή και επίκριση. Πορευόμαστε με σκέψεις όπως «δεν έπρεπε να το κάνω αυτό», «ίσως είμαι κακός άνθρωπος», και άλλες φράσεις που στόχο έχουν –εν αγνοία μας– να μας «μαστιγώσουν». Δε φταίμε εμείς. Έτσι μας έμαθαν. Αυτό κουβαλάμε.
Και φτάνουμε στην ενήλικη ζωή, όπου -όπως είπε και ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος– αυτό το συναίσθημα μας κατακλύζει. Μια κοινωνική ενοχή, που έχει να κάνει με το αν είμαστε αρκετά καλοί, αρκετά χρήσιμοι. Προσπαθούμε αδιάκοπα να τα κάνουμε όλα τέλεια. Κι όταν αποτυγχάνουμε, αυτομαστιγωνόμαστε, επικρίνουμε τον εαυτό μας, φοβόμαστε τη γνώμη των άλλων. «Πόσο λίγοι φανήκαμε; Πόσο ανίκανοι;»
Τρέχουμε συνεχώς σε έναν αγώνα χωρίς τέλος, κοιτώντας πάντα πίσω για να δούμε τι δεν κάναμε καλά, τι θα μπορούσαμε να αλλάξουμε. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχεις πιάσει τον εαυτό σου να λέει το περίφημο «αν»: «Αν το είχα κάνει αλλιώς, τώρα θα ήμουν καλύτερα», «Αν δεν είχα πει αυτό, τώρα θα με αγαπούσαν» κ.ο.κ. Όλες αυτές οι φράσεις, που τόσο εύκολα λέμε στον εαυτό μας, κρύβουν εσωτερικευμένη ενοχή. Δεν μπορούμε να χαρούμε, να μείνουμε στο τώρα, να πούμε ένα «μπράβο» στον εαυτό μας για όσα κατάφερε. Προτιμάμε να εστιάσουμε με λεπτομέρεια σε όσα δεν κατάφερε, για να τον ξαναβάλουμε στον τοίχο.
Έχει περάσει στο σύστημά μας. Βγαίνει πηγαία και αυθόρμητα. Μάθαμε να βλέπουμε τα λάθη ως μελανά σημεία της ιστορίας μας. Εμμένουμε σε ουτοπικές σκέψεις για το πώς θα μπορούσαμε να τα γυρίσουμε πίσω και να τα αλλάξουμε. Δε βλέπουμε όμως την ουσία: τα λάθη είναι μαθήματα -όσο τετριμμένο κι αν ακούγεται. Μέσα από αυτά αλλάζουμε, εξελισσόμαστε, γινόμαστε μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας.
Όσο εμμένουμε στις τύψεις και τις ενοχές, μένουμε στάσιμοι. Βυθιζόμαστε στο παρελθόν και αφήνουμε το παρόν να περνά. Κατακλυζόμαστε από άγχος, απογοήτευση και σύγχυση. Παραλύουμε. Ίσως, λοιπόν, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας, για όσα έκανε και για όσα δεν έκανε. Να του αναγνωρίσουμε το δικαίωμα απλώς να υπάρχει, να ζει ελεύθερα, να μαθαίνει από τα λάθη του και να προχωρά. Όπως ακριβώς κι ο Οδυσσέας (μα πόσο ταιριαστό το όνομα!).
Πηγή φωτογραφίας: ΤΟ ΒΗΜΑ
Συντάκτης: Αλεξάνδρα Παπαθανασίου
