7 κανόνες καλής συμπεριφοράς που τώρα μας φαίνονται εξωφρενικοί

Σήμερα, αν ένας άντρας στείλει μήνυμα πρώτος σε μια γυναίκα, δε θα συμβεί τίποτα το εξαιρετικό. Αν κάποιος πει «Γεια σου, Μαρία» αντί για «Κυρία Παπαδοπούλου», δε θα προκληθεί καμία ταραχή. Όμως, αν μπορούσαμε να ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο, θα ανακαλύπταμε ότι οι κοινωνικοί κανόνες ήταν πολύ πιο αυστηροί – και συχνά γελοίοι, αν τους κρίνουμε με τα σημερινά δεδομένα. Κανόνες καλής συμπεριφοράς που τώρα μας φαίνονται εξωφρενικοί, κάποτε ήταν απαράβατοι, και η παράκαμψή τους μπορούσε να οδηγήσει σε κατακραυγή ή ακόμα και κοινωνικό αποκλεισμό. Στην πραγματικότητα, υπήρχε ένας ολόκληρος κώδικας συμπεριφοράς που καθόριζε το πώς έπρεπε να μιλάς, να κινείσαι και να αλληλεπιδράς με άλλους ανθρώπους, ειδικά με το αντίθετο φύλο.

1. Το φλερτ ήταν σημάδι κακής ανατροφής

Σήμερα, αν κάποιος σου κλείσει το μάτι ή σου κάνει ένα κομπλιμέντο, μάλλον θα θεωρηθεί γοητευτικός ή και λίγο τολμηρός. Στον 19ο αιώνα, όμως, το φλερτ ήταν ένδειξη χαμηλής κοινωνικής τάξης και έλλειψης ανατροφής. Οι κυρίες έπρεπε να διατηρούν μια σεμνή και αποστασιοποιημένη στάση, ενώ οι άντρες έπρεπε να είναι εξαιρετικά διακριτικοί. Αν μια γυναίκα έδειχνε ενδιαφέρον ή ανταποκρινόταν ανοιχτά, κινδύνευε να θεωρηθεί ανήθικη. Αυτός ο κανόνας ίσχυε ιδιαίτερα στις ανώτερες τάξεις, όπου η δημόσια έκφραση συναισθημάτων ήταν σχεδόν απαγορευμένη.

Η αυστηρότητα αυτή είχε και πρακτικές συνέπειες. Στα σαλόνια της καλής κοινωνίας, τα φλερτ έπρεπε να γίνονται με συγκεκριμένους τρόπους, όπως με αθώες χειρονομίες (π.χ. ένα τυχαίο άγγιγμα με το γάντι) ή με μυστικά μηνύματα σε βεντάλιες και μαντήλια.

2. Οι άντρες δεν μπορούσαν να μιλήσουν πρώτοι σε μια γυναίκα

Στον βικτωριανό κόσμο, οι άντρες δεν είχαν το δικαίωμα να ξεκινήσουν συζήτηση με μια γυναίκα, εκτός κι αν εκείνη τους έδινε πρώτα το πράσινο φως. Εάν ένας κύριος ήθελε να γνωρίσει μια κυρία, έπρεπε να περιμένει να τον συστήσουν ή να του απευθύνει εκείνη πρώτη τον λόγο. Αν έσπαγε αυτόν τον κανόνα, θα μπορούσε να θεωρηθεί αγενής ή ακόμα και να την προσβάλλει.

Αυτός ο κανόνας εφαρμοζόταν κυρίως σε δημόσιους χώρους, όπως πάρκα, θέατρα και χορούς. Μάλιστα, υπήρχαν συγκεκριμένοι χοροί, όπου οι γυναίκες είχαν το δικαίωμα να επιλέξουν παρτενέρ – οι άντρες δεν μπορούσαν να τις προσκαλέσουν πρώτοι.

3. Οι γυναίκες έπρεπε να απορρίψουν μια πρόταση γάμου αρκετές φορές

Ένα απλό “Ναι” δεν ήταν αρκετό. Όταν ένας άντρας έκανε πρόταση γάμου, η γυναίκα έπρεπε να την απορρίψει – και μάλιστα περισσότερες από μία φορές. Αυτό θεωρούνταν κομψό, και έδινε την εντύπωση ότι η γυναίκα δεν ήταν απελπισμένη για γάμο.

Αυτός ο κανόνας ήταν ιδιαίτερα σημαντικός για την οικογένεια της νύφης, καθώς έδειχνε ότι η απόφαση δεν είχε ληφθεί επιπόλαια. Σε πολλές περιπτώσεις, η γυναίκα έπρεπε να συμβουλευτεί την οικογένειά της πριν δεχτεί επίσημα την πρόταση, ώστε να φανεί ότι η επιλογή είχε την έγκριση όλων.

4. Έπρεπε να φέρεις τα δικά σου μαχαιροπίρουνα στο δείπνο

Τους περασμένους αιώνες, το να πηγαίνεις καλεσμένος για φαγητό, σήμαινε ότι έπρεπε να έχεις τον δικό σου εξοπλισμό. Ναι, καλά διάβασες. Οι προσκεκλημένοι έφερναν μαζί τους μαχαίρια, πιρούνια και κουτάλια, γιατί τα σπίτια δεν είχαν πάντα αρκετά για όλους.

Αυτό δεν ήταν, όμως, μόνο θέμα οικονομίας. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα μαχαίρια και τα πιρούνια μπορεί να χρησιμοποιούνταν και ως προσωπικά όπλα, για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια του ατόμου, ιδιαίτερα σε περιόδους που οι κοινωνικές εντάσεις ήταν υψηλές και η β1α δεν ήταν ασυνήθιστη. Επιπλέον, παρά την ανάπτυξη της βιομηχανίας, η καθαριότητα των χώρων δεν ήταν πάντοτε εγγυημένη. Σε πολλές περιπτώσεις, οι καλεσμένοι προτιμούσαν να χρησιμοποιούν τα δικά τους μαχαίρια και πιρούνια για να αποφύγουν την πιθανότητα να έρθουν σε επαφή με ακαθαρσίες. Οι ανώτερες τάξεις, που είχαν πρόσβαση σε περισσότερους πόρους και εξαιρετικής ποιότητας αντικείμενα, θεωρούσαν την κατοχή και χρήση προσωπικών εργαλείων φαγητού ως μια δήλωση κοινωνικής υπεροχής.

5. Η στοργή προς τα παιδιά ήταν ανάρμοστη

Αν σήμερα οι γονείς αγκαλιάζουν, φιλούν και μιλούν με τρυφερότητα στα παιδιά τους, η εικόνα αυτή θα φαινόταν περίεργη, αν όχι ανήθικη, πριν από λίγους αιώνες. Η κοινή πεποίθηση εκείνης της εποχής ήταν, ότι η υπερβολική έκφραση αγάπης θα δημιουργούσε εξαρτημένα και αδύναμα παιδιά. Μάλιστα, στις αρχές του 20ού αιώνα, οι επιστήμονες και οι ειδικοί ανατροφής πίστευαν ότι η στοργή μπορούσε να διαταράξει την ψυχολογία των παιδιών, εμποδίζοντας την ανάπτυξη της ανεξαρτησίας τους. Κάποιοι θεωρούσαν ότι το παιδί έπρεπε να αντιμετωπίζεται σχεδόν με ψυχρότητα, ώστε να αναπτύξει χαρακτήρα. Η αγκαλιά ήταν συχνά αντικείμενο αρνητικής κριτικής και οι γονείς που έδειχναν συναισθηματική αφοσίωση, αντιμετωπίζονταν με καχυποψία. Τα συναισθηματικά «δεσμά» που θεωρούνταν φυσικά και αναγκαία για την ανάπτυξη ενός παιδιού, αν και τα αναγνωρίζουμε σήμερα, ήταν παράξενα και ακατάλληλα για την εποχή εκείνη.

6. Απαγορευόταν η χρήση μικρών ονομάτων

Στη βικτωριανή Αγγλία, η χρήση των μικρών ονομάτων μεταξύ των ανθρώπων που δεν είχαν στενή σχέση, ήταν όχι μόνο ασυνήθιστη, αλλά έδειχνε και έλλειψη σεβασμού. Στην πραγματικότητα, η χρήση του επωνύμου ήταν ο επίσημος και αποδεκτός τρόπος για τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ακόμη και μεταξύ φίλων. Ο τίτλος “Κύριος” ή “Δεσποινίς” λειτουργούσε ως δείγμα σεβασμού, ακόμα και για ανθρώπους που γνωρίζονταν καλά. Οι κοινωνικές τάξεις ήταν τόσο αυστηρά διαχωρισμένες, ώστε οι τίτλοι και τα επώνυμα μαρτυρούσαν τη «θέση» του καθενός στη δομή της κοινωνίας.

7. Ένα δυνατό γέλιο ήταν αγενές

Σήμερα, το γέλιο είναι σύμβολο ευθυμίας και κοινωνικής σύνδεσης, αλλά κάποτε ήταν επικίνδυνο να αφήσεις τη χαρά σου να ακούγεται πολύ δυνατά σε κοινές συναθροίσεις. Στην κοινωνία των βικτωριανών, το δυνατό γέλιο θεωρούνταν απόδειξη κακής ανατροφής, ειδικά αν προερχόταν από γυναίκες. Επικρατούσε η πεποίθηση, ότι το γέλιο έπρεπε να είναι «υποταγμένο» και διακριτικό, ιδιαίτερα για τις γυναίκες, οι οποίες θεωρούνταν ότι είχαν την ευθύνη να διατηρούν την αξιοπρέπειά τους σε κάθε περίσταση. Αν γελούσαν δυνατά, θα μπορούσαν να θεωρηθούν υπερβολικές ή ακόμα και ανάρμοστες για τις «καλές κοινωνίες». Ο «ευγενής» τρόπος γέλιου είχε να κάνει όχι μόνο με την ένταση της φωνής, αλλά και με το πού και πότε επιτρεπόταν αυτό το γέλιο να εκδηλωθεί.

Ίσως σήμερα γελάμε με αυτούς τους κανόνες, αλλά ποιος ξέρει; Σε εκατό χρόνια, οι απόγονοί μας μπορεί να θεωρούν το δικό μας social etiquette εξίσου περίεργο. Ίσως βρουν αδιανόητο το γεγονός ότι κάποτε οι άνθρωποι επικοινωνούσαν με emojis ή ότι θεωρούσαμε αγένεια να απαντήσουμε σε ένα μήνυμα μετά από τρεις μέρες. Η κοινωνία εξελίσσεται, και μαζί της εξελίσσονται, τελικά, και οι “καλοί τρόποι”.