Αν βρίσκεις το σκάκι βαρετό, μάλλον δεν έχεις ακούσει για την Judit Polgár και την ιστορία της

Αν νομίζεις ότι το σκάκι είναι βαρετό, γεμάτο μεσήλικες που κοιτάνε αμίλητοι μια ξύλινη σκακιέρα, μάλλον δεν έχεις ακούσει για την Judit Polgár. Ή μάλλον, δεν έχεις ακούσει την ιστορία πίσω από τη Judit Polgár. Γιατί, δεν μιλάμε απλώς για μια ακόμα κορυφαία σκακίστρια. Μιλάμε για τη γυναίκα που τσάκισε το αντρικό μονοπώλιο στο παιχνίδι στρατηγικής, και απέδειξε πως το «γυναίκες και σκάκι» δεν είναι μια παράλογη φράση.

Η Judit Polgár δεν έγινε τυχαία η καλύτερη γυναίκα σκακίστρια όλων των εποχών. Πίσω από την επιτυχία της, υπήρχε ένας πατέρας με σχέδιο. Ο László Polgár, ένας Ούγγρος εκπαιδευτικός και φανατικός της ιδέας, ότι η μεγαλοφυΐα δεν είναι θέμα γονιδίων, αλλά εκπαίδευσης. Ο ίδιος είχε μελετήσει τις βιογραφίες πάνω από 400 προσωπικοτήτων, που θεωρούνταν ιδιοφυΐες στο αντικείμενό τους, από τον Mozart ως τον Einstein, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλοι είχαν έρθει σε επαφή με το μελλοντικό τους αντικείμενο μέχρι την ηλικία των 3 ετών, ενώ ήδη από την ηλικία των 6 είχαν ξεκινήσει εξειδικευμένη εκπαίδευση. “Οι ιδυοφυίες γίνονται, δε γεννιούνται,” ήταν η άποψη του László, του ανθρώπου που αποφάσισε πως τα παιδιά του δε θα πάνε σχολείο, γιατί θα μάθουν όσα πρέπει στο σπίτι, υπό την καθοδήγησή του. Και ο οποίος, με πείσμα και επιστημονική μεθοδικότητα, έβαλε ως στόχο να δημιουργήσει τρία κορίτσια-θαύματα στο σκάκι.

Η Judit και οι αδερφές της, η Zsuzsa και η Zsofia, μεγάλωσαν μέσα σε ένα εκπαιδευτικό πείραμα. Αντί για παραμύθια, είχαν σκακιστικούς γρίφους. Αντί για σχολικά διαλείμματα, είχαν ματ σε τρεις κινήσεις. Το σπίτι τους ήταν γεμάτο σκακιέρες και βιβλία στρατηγικής. Ο László και η σύζυγός του, Klára, είχαν δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου το σκάκι δεν ήταν απλώς ένα παιχνίδι, αλλά τρόπος ζωής. Η Judit έδειξε από μικρή ηλικία πως είχε μια μοναδική ικανότητα να βλέπει πολλές κινήσεις μπροστά, και να κατανοεί βαθιά τη στρατηγική του παιχνιδιού.

Στα 15 της, έγινε η νεότερη Grandmaster στην ιστορία, παίρνοντας το ρεκόρ από κάποιον που ίσως έχεις ακουστά: τον Bobby Fischer. Σημαντική λεπτομέρεια; Δεν έπαιζε στο γυναικείο πρωτάθλημα. Γιατί; Γιατί ο πατέρας της είχε φροντίσει να της περάσει την ιδέα, ότι το σκάκι δεν είναι θέμα φύλου, αλλά ικανοτήτων. «Οι γυναίκες μπορούν να παίξουν στο ίδιο επίπεδο με τους άντρες», έλεγε ο László, και η Judit το έκανε πράξη, παίζοντας αποκλειστικά σε αντρικά τουρνουά. Aπό την αρχή, ο László ήταν ενάντια στην ιδέα ότι οι κόρες του έπρεπε να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις μόνο για γυναίκες. «Οι γυναίκες είναι σε θέση να επιτύχουν αποτελέσματα παρόμοια, σε τομείς πνευματικών δραστηριοτήτων, με αυτά των ανδρών», έγραφε. «Το σκάκι είναι μια μορφή πνευματικής δραστηριότητας, επομένως αυτό ισχύει και για το σκάκι. Συνεπώς, απορρίπτουμε κάθε είδους διάκριση ως προς αυτό». Αυτό έφερε τους Polgárs σε σύγκρουση με την Ουγγρική Σκακιστική Ομοσπονδία της εποχής, η πολιτική της οποίας ήταν να παίζουν οι γυναίκες σε τουρνουά αποκλειστικά για γυναίκες.

Η Judit άρχισε να σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Κέρδισε θρύλους, όπως ο Βoris Spassky, ο Timman, ο Viswanathan Anandο, και ο Garri Kasparov, ο οποίος κάποτε είχε δηλώσει ότι οι γυναίκες δεν είναι προγραμματισμένες για σκάκι – κάτι που μάλλον μετάνιωσε όταν την είδε να τον νικάει. Συγκεκριμένα για την Judit, είχε μάλιστα πει «Έχει φανταστικό ταλέντο στο σκάκι, αλλά τελικά είναι γυναίκα. Όλα καταλήγουν στις ατέλειες της γυναικείας ψυχής. Καμία γυναίκα δεν μπορεί να αντέξει μια παρατεταμένη μάχη».

Ήταν για χρόνια μέσα στους top 10 παίκτες του κόσμου και η νούμερο 1 στη βαθμολογία γυναίκα στον κόσμο, από τον Ιανουάριο του 1989 μέχρι τον Μάρτιο του 2015. Κανείς δεν μπορούσε να την αγνοήσει. Όχι πια. Η καριέρα της δεν ήταν απλώς εντυπωσιακή, ήταν και μια απόδειξη ότι το σκάκι δεν είναι «αντρικό άθλημα». Η Judit δεν έπαιξε ποτέ σε γυναικεία τουρνουά, γιατί δεν ήθελε να διαχωρίζεται. Ήθελε να αποδειχθεί ισάξια, όχι μέσα από ένα ξεχωριστό σύστημα, αλλά μέσα στο ίδιο πεδίο μάχης.

Αποσύρθηκε από την ενεργό δράση το 2014, αλλά η επιρροή της παραμένει τεράστια. Η σκακιστική κοινότητα την αναγνωρίζει ως την πιο δυνατή γυναίκα σκακίστρια όλων των εποχών. Και αν σκεφτείς πόσο βαθιά ριζωμένες ήταν οι αντιλήψεις για το σκάκι ως αντρική υπόθεση, τότε η επίδρασή της αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία.

Στην προσωπική της ζωή, η Judit είναι παντρεμένη με τον Gusztáv Font, με τον οποίο έχει αποκτήσει δύο παιδιά. Παρότι η ίδια δεν πίεσε ποτέ τα παιδιά της να ακολουθήσουν το σκάκι, το παιχνίδι παραμένει σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Η ίδια πιστεύει, ότι το σκάκι είναι ένα εργαλείο ανάπτυξης κριτικής σκέψης και λήψης αποφάσεων, ανεξάρτητα από το αν κάποιος το ακολουθήσει επαγγελματικά.

Σήμερα, η Judit Polgár συνεχίζει να ασχολείται με το σκάκι, αλλά από άλλο πόστο: εκπαιδεύει, διδάσκει και προωθεί το παιχνίδι σε νεότερες γενιές. Έχει ιδρύσει το Polgár Chess Festival, ένα ετήσιο event στην Ουγγαρία, που προωθεί το σκάκι και την εκπαιδευτική του αξία. Παράλληλα, συμμετέχει σε τηλεοπτικές εκπομπές ως σχολιάστρια σκακιστικών τουρνουά και έχει γράψει βιβλία για τη στρατηγική του παιχνιδιού. Τον Ιούνιο του 2015, εξελέγη αρχηγός και προπονήτρια της ουγγρικής εθνικής ομάδας ανδρών.

Και ίσως κάπου, σε κάποιο σπίτι, ένα κοριτσάκι να μαθαίνει να παίζει σκάκι χωρίς να του περνάει καν από το μυαλό ότι αυτό ήταν κάποτε «αντρικό άθλημα». Και αυτό, αν μη τι άλλο, είναι μια τεράστια νίκη.