"Jamais vu" το αντίθετο του "déjà vu": Όταν το οικείο παίζει κρυφτό με το μυαλό σου

Πες αλήθεια. Σου έχει τύχει ποτέ να γράφεις μια λέξη, ας πούμε “κουτάλι”, και ξαφνικά να τη βλέπεις σαν να είναι προϊόν άλλης διάστασης; Να κοιτάς το «κου» και να λες “κάτι δεν πάει καλά εδώ”; Μην ανησυχείς, δε χρειάζεσαι ούτε διακοπές ούτε ψυχολόγο (αν και κανένα ταξιδάκι δε βλάπτει). Μόλις έπεσες με τα μούτρα πάνω στο φαινόμενο jamais vu. 

Το jamais vu είναι εκείνο το περίεργο τσακ που παθαίνει το μυαλό και κάνει το γνώριμο να φαίνεται άγνωστο. Είναι σαν το déjà vu αλλά φοράει τα ρούχα του αλλιώς. Αν το déjà vu είναι η αίσθηση ότι «έχω ξαναβρεθεί εδώ», το jamais vu είναι η αίσθηση ότι «δεν έχω ιδέα πού βρίσκομαι, παρόλο που είναι το σαλόνι μου».

Κι όμως, δεν είναι μαγικό. Είναι εγκεφαλικό — αλλά με την καλή έννοια.

Αυτό που ξέρω… δεν το ξέρω;

Το jamais vu κυρίως σου χτυπάει την πόρτα όταν επαναλαμβάνεις κάτι πολλές φορές. Γράψε τη λέξη «μπανάνα» δέκα φορές και πολύ σύντομα θα σου μοιάζει σαν κωδικός WiFi. Το μυαλό λέει: “Ωπα, αυτό το είδα πολλές φορές άρα δε χρειάζεται να το προσέχω άλλο”. Και κάπου εκεί… μπουμ! Χάνει την αίσθηση οικειότητας. Σαν να κάνει log out από το οικείο.

Αλλά δεν περιορίζεται στις λέξεις. Έχει χτυπήσει και σε πρόσωπα, δρόμους, ακόμη και ήχους. Ίσως έχεις κοιτάξει τον άνθρωπο που ξυπνάει δίπλα σου κάθε πρωί και για 2 δευτερόλεπτα σκέφτηκες: “Ποιος είναι αυτός ο κύριος;” Ή περπάτησες μέχρι το σούπερ μάρκετ της γειτονιάς και αναρωτήθηκες: “Μήπως άλλαξαν θέση τα πάντα;”

Ο εγκέφαλος παίζει κρυφτό

Ουσιαστικά, ο εγκέφαλος, αυτό το πανέξυπνο (αλλά και λίγο κουρασμένο) όργανο, κάνει ένα μικρό “λάθος ανανέωσης”. Όπως όταν ο υπολογιστής σου χρειάζεται restart γιατί δεν ανοίγει πια τις καρτέλες σωστά. Το jamais vu είναι μια μικρή επανεκκίνηση της αντίληψης. Δεν είναι ανησυχητικό, δεν κρατάει πολύ και, μεταξύ μας, έχει και τη χάρη του.

Οι ψυχολόγοι λένε ότι είναι απλώς το αποτέλεσμα υπερφόρτωσης. Πολλή επανάληψη = μικρή αποσύνδεση. Αλλά εγώ λέω ότι ίσως είναι κάτι παραπάνω: ένας τρόπος να μας ταρακουνήσει λίγο το μυαλό και να μας πει: “Μην τα θεωρείς όλα δεδομένα, φίλε. Ξανακοίτα τα”.

Πού οδηγεί αυτό το μυστήριο;

Το jamais vu μας πετάει έξω από τον αυτόματο πιλότο. Εκεί που νομίζεις πως ξέρεις κάτι απέξω κι ανακατωτά, η στιγμή σου λέει: “Για ξανακοίτα. Μήπως το έχασες στη διαδρομή;”

Μπορεί να μην είναι τόσο μυστηριώδες όσο νομίζουμε, αλλά είναι σίγουρα ένας ωραίος τρόπος να ζωντανέψουμε λίγο την αντίληψη μας. Να δούμε τον σύντροφό μας σαν να τον γνωρίζουμε πρώτη φορά. Να διαβάσουμε μια λέξη σαν να τη γράφουμε από την αρχή. Να κοιτάξουμε το σπίτι μας και να πούμε: “Οπ! Ωραίο είναι τελικά!”

Είναι σαν ένα μικρό εσωτερικό reboot. Και μερικές φορές, αυτό είναι ό,τι πιο ανανεωτικό μπορούμε να ζήσουμε χωρίς να αλλάξουμε ούτε τα μαξιλάρια στον καναπέ.

Και τώρα τι;

Την επόμενη φορά που θα νιώσεις ότι κάτι γνώριμο σου φαίνεται εξωγήινο, μην πανικοβληθείς. Μην googlάρεις “πρώτα συμπτώματα αμνησίας” (σε βλέπω). Απλώς απόλαυσέ το. Είναι η στιγμή που το μυαλό κάνει stretching. Και αν σου ξανατύχει, απλώς πες με στυλ: “Α, να το πάλι το jamais vu!!!”.

Γιατί, τελικά, ποιος είπε ότι το μυαλό μας πρέπει να λειτουργεί σαν ρολόι; Μερικές φορές, όταν τα γρανάζια του κολλάνε για λίγο, ανοίγεται ένα παραθυράκι. Κι από κει περνάει φρέσκος αέρας. Ή έστω, μια νέα ματιά σε όσα νομίζαμε ότι ξέραμε.