Η επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους δεν είναι τίποτα άλλο από μετάδοση πληροφοριών, γεγονότων και συναισθημάτων. Η πιο απλή μορφή της είναι ο εκφραστικός λόγος, ο οποίος εντάσσεται στην καθημερινή μας άτυπη επικοινωνία, είναι απλουστευμένος και γενικευμένος και λειτουργεί για να εξυπηρετεί τον πομπό ως προς τις ανάγκες του. Δεν υπάρχει πάντα μία λογική, ούτε απαραίτητα κοινό ή ακροατήριο. Για παράδειγμα, όταν λες «Σκεφτόμουν όλο το βράδυ να βρω έναν τρόπο να ξεφύγω από το αποψινό δείπνο» απλώς εκφράζεις έναν συνειρμό.
Σε μια ευρύτερη εικόνα όμως, σκοπός αυτής της σύνδεσης, είναι o ομιλητής να βρει ένα μέσο πειθούς ώστε να έρθει σε ταύτιση με τον δέκτη. Πέντε είναι οι συνήθεις τρόποι για ένα επιτυχές αποτέλεσμα. Ξεκινάει με το ήθος και το κύρος του ομιλητή, συνεχίζει με την εισαγωγή τεκμηρίων που βασίζονται σε αξιόλογα παραδείγματα και πορίσματα ερευνών, προχωράει κάνοντας επίκληση στο συναίσθημα (αγάπη, φόβος) παρακινώντας τον έτσι να ενεργήσει άμεσα, επικαλείται λόγια μιας αυθεντίας, και τέλος ασκεί πίεση με το να προσβάλει το ήθος του αντίπαλου στρατοπέδου μειώνοντάς το. Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια και σ’ ένα φορτωμένο και τρελό πρόγραμμα ζωής, πολλές δηλώσεις ή ρήσεις, γίνονται αποδεκτές χωρίς ένα βαθύτερο στοχασμό, ή μια ποιοτική έρευνα.
Ας θέσουμε μια έννοια που γίνεται εύκολα αποδεκτή, γιατί το ακροατήριο δεν έχει τη διάθεση, τοn χρόνο, ή την άνεση για να το πάει λίγο παραπέρα. Έστω ό,τι ακούμε την εξής άποψη: Αυτό που θέλουν οι άνθρωποι είναι η ευχαρίστηση κι αυτή έρχεται μέσα από την ηδονή που είναι το μοναδικό αυτοτελές αγαθό. Πάνω σ’ αυτό συνίσταται μια καλή ζωή.
Ακούγοντάς το, έμμεσα οδηγούμαστε στην άποψη ότι το συναίσθημα της ευχαρίστησης αντιστοιχεί σε μια ιδανική ζωή και το ζητούμενο είναι να φτάσουμε όσο το δυνατόν πιο κοντά σε αυτό. Και πώς θα το πετύχουμε; Με το χρήμα- ίσως. Το χρήμα είναι το εργαλείο που μέσω αυτού αποκτάς αυτό που θέλεις, εκτός αν αρέσκεσαι να κολυμπάς σαν το θείο Σκρουτζ μέσα στα χρήματα κι αυτό να σε ικανοποιεί. Σ’ αυτήν την πρόταση όμως κρύβονται κι άλλα νοήματα, που αν δε γίνει μια περαιτέρω ανάλυση γενικεύονται και χάνουν την ουσία.
Έστω λοιπόν, ότι κάποιος αντλεί ευχαρίστηση με το να βασανίζει τους άλλους. Αυτή η πράξη κάνει τη ζωή του καλύτερη; Έχοντας στο μυαλό μας την παραπάνω άποψη, θα λέγαμε ότι η αίσθηση της ευχαρίστησης αλλάζει πια προφίλ, διότι είναι άσχημο για τους άλλους που βασανίζονται, οπότε αλλάζει μορφή και για τον ίδιο που αντλεί τη χαρά μέσα από το βάσανό τους. Συνειρμικά λοιπόν προκύπτει η ερώτηση: Δε θα ήταν καλύτερα να πήγαινε ενάντια στις ορμές αναγνωρίζοντας την αξία της ζωής; Αυτόματα η παραπάνω δήλωση πέφτει σε τέλμα, καθώς βλέπουμε ότι η ποιότητα της ευχαρίστησης έχει αξία κι όχι η ποσότητα κι η ένταση. Άρα η ηδονή από μόνη της δεν αποτελεί αγαθό με δική της αξία.
O John Stuart Mill (1806-1873) Βρετανός φιλόσοφος κι οικονομολόγος, υποστήριξε έναν ποιοτικό ηδονισμό. Κατά την άποψή του δε μετράμε μόνο την ένταση και τη διάρκεια μιας ευχαρίστησης, αλλά και την ποιότητα αυτής. Ωραία όλα αυτά, αλλά πώς βρίσκουμε ποια ηδονή είναι ανώτερη και ποια κατώτερη;
Συνεχίζει λοιπόν ο ίδιος και λέει, ότι αν θέλουμε να κάνουμε τη σύγκριση πρέπει να ρωτήσουμε κάποιον που έχει απολαύσει και τις δύο, κι είναι όσο το δυνατό αντικειμενικός. Αρκετά αυθαίρετο. Γιατί ένας άνθρωπος που έχει δοκιμάσει την ικανοποίησή ενός καλού ποιήματος και την ηδονή ενός καυτού μπάνιου, θα αναφέρει ότι το ποίημα είναι ανώτερο. Ενώ σίγουρα θα υπάρξουν και κάποιοι οι οποίοι θα προτιμήσουν το δεύτερο. Συνεχίζοντας την ανάγνωση για να δω πού θα στηριχτεί όλος αυτός ο συλλογισμός είδα ότι κατέληγε στο ότι αυτοί που δεν έχουν πρόσβαση στην ηδονή της ποίησης, δεν κάνουν για κριτές της ποιότητας. Ανιχνεύοντας λοιπόν, βλέπουμε κι άλλες οπτικές μέσα από την αρχική άποψη, που συγκρούονται με το αν υπάρχουν εν γένη ηδονές ή χωρίζονται σε διαβαθμίσεις.
Ένα ακροατήριο το οποίο είναι αδιάφορο, θα κρατήσει ότι η καλή ζωή συνίσταται πάνω στην ηδονή κι αν δεν το καλοσκεφτεί το μυαλό του, θα πάει στην καλοπέραση και στην καλή σεξουαλική ζωή. Είναι πολλές οι απόψεις που δεν έχουν μία διάσταση κι ενίοτε καλό είναι ν’ αναζητάμε τις ερωτήσεις, ή τους ανθρώπους που θα μας εμπνεύσουν για να δούμε τι είναι καλό για εμάς. Γιατί πρώτα βρίσκουμε αυτό και μετά εξετάζουμε αν είναι δίκαιο ή όχι.
Αν είχα τη δυνατότητα να μιλήσω μπροστά σ’ ένα κοινό για το τι σημαίνει μια καλή ζωή, θα έλεγα ότι εκτός την ηδονή ένα πολύ ουσιώδες κομμάτι της είναι οι σωστοί δεσμοί με τους ανθρώπους. Κι ίσως κι αυτός είναι ο λόγος που δίνουμε τόσο μεγάλη αξία στην αγάπη, στη φιλία, στην οικογένεια και στις αρμονικά δομημένες σχέσεις. Οπότε, στην περίπτωση που άκουγα την αρχική ρήση ότι η ηδονή είναι πρωτεύον αγαθό, ή δε θα έδινα καμία σημασία γιατί το έχω ψάξει κι έχω πάρει κάποιες άλλες αποφάσεις, ή θα διαφωνούσα και θα ζητούσα επιχειρήματα που να μπορούν να το στηρίξουν.
Τελικά, το κοινό όπου απευθύνεται ο κάθε πομπός έχει μεγάλη σημασία σ’ αυτό που θέλει να περάσει. Είτε παίζει στο ίδιο βεληνεκές κι ο διάλογος είναι εποικοδομητικός, είτε σε πιο χαμηλά μέτρα, αλλοιώνοντας την εικόνα και κερδίζοντας πιο εύκολα αυτό που θέλει, είτε σε αδιάφορα περιστατικά που έχουν αποφασίσει σε μια ποσότητα ζωής από ό,τι ποιότητα. Οι παράμετροι είναι πολλές, και χρειάζεται να θέλουμε να το σκεφτούμε και λίγο. Ή όχι. Όπως το πάρει κανείς, τελικά.
Θέλουμε και τη δική σου άποψη!
Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!
Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!
Συντάκτης: Μόνικα Καράμπεη
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
