Οι «φίλοι φίλων» μπορούν να γίνουν αυθεντικοί συνοδοιπόροι καθώς και κρυφή δύναμη

Can friends of the same person blend in and become friends? Is this a scary thing? – How do people change after having their own family? How many versions do a person have?

Νομίζω οι τίτλοι δεν αντιπροσωπεύουν το κείμενο τελικά…ίσως τελικά το ” Η διαδρομή της φιλίας”

Η φιλία ξεκινά σαν μια απλή συνήθεια: να βλέπεις συχνά κάποιον, να γελάς μαζί του, να μοιράζεσαι στιγμές. Στα σχολικά χρόνια, οι φίλοι είναι συμμαθητές και γείτονες, σύμμαχοι στα μικρά και μεγάλα της καθημερινότητας. Τότε, το μόνο που χρειάζεται είναι ένα τηλέφωνο και η βεβαιότητα ότι η απάντηση θα είναι «ναι».

Στα φοιτητικά χρόνια, οι παρέες μεγαλώνουν. Κοινές εμπειρίες, εκδρομές, ατελείωτες βραδιές κουβέντας και σχέδια για το μέλλον. Εδώ οι φιλίες πλάθονται μέσα από την ένταση της ανεξαρτησίας και της ανακάλυψης. Είναι η εποχή που ο χρόνος είναι άπλετος και σπαταλιέται χωρίς δεύτερη σκέψη — συχνά για την παρέα, όχι για την ουσία. Κάποιες σχέσεις είναι ρηχές αλλά διασκεδαστικές· άλλες αφήνουν σπόρους που θα αντέξουν στον χρόνο.

Τα πρώτα επαγγελματικά χρόνια φέρνουν νέες γνωριμίες — συναδέλφους, συνεργάτες, φίλους φίλων. Σύμφωνα με τον Dunbar (2018), οι κοινωνικοί δεσμοί χρειάζονται “επαναλαμβανόμενη επαφή και αμοιβαία φροντίδα” για να διατηρηθούν. Είναι η περίοδος που αντιλαμβάνεσαι ότι η διατήρηση μιας φιλίας απαιτεί χρόνο, ενέργεια και πρόθεση.Οι υποχρεώσεις αυξάνονται και οι γνωριμίες επεκτείνονται αλλά υπάρχει ακόμη χώρος για παρέες που προκύπτουν αυθόρμητα. Εδώ ξεκινάς να καταλαβαίνεις ότι δεν έχουν όλες οι φιλίες την ίδια δυναμική.

Οι «φίλοι φίλων» μπορούν να γίνουν αυθεντικοί συνοδοιπόροι καθώς και μια κρυφή δύναμη. Μέσα από κοινές συναντήσεις και δραστηριότητες, δημιουργούνται δεσμοί χωρίς να απειλείται η αρχική φιλία. Μια συνειδητή παρέα που βασίζεται στην αποδοχή και την ειλικρίνεια μπορεί να γίνει σαν μικρή κοινότητα. Όπως δείχνουν κοινωνιολογικές μελέτες για τους δευτερογενείς δεσμούς, αυτοί οι έμμεσοι φίλοι συχνά εμπλουτίζουν τη ζωή με νέες εμπειρίες και οπτικές, προσφέροντας γέφυρες σε κόσμους που δεν θα συναντούσες αλλιώς.

Με τα χρόνια, η φράση του Rawlins (2009) ότι «κάθε φιλία έχει τον δικό της κύκλο ζωής» αποκτά νόημα. Όμως πώς ξέρει κανείς ποιες είναι αυτές που θα μείνουν; Είναι άραγε οι φιλίες που σφραγίζονται με τίτλους — κουμπαριά, νονές, κολλητοί; Ή αυτές που κρατιούνται επειδή συμβαδίζουν με τις συνθήκες της ζωής — όπως δύο φίλοι που έχουν παιδιά στην ίδια ηλικία ή μοιράζονται το ίδιο επάγγελμα; Κι αν κάποιος επένδυσε σε λάθος φιλίες χάνοντας ανθρώπους που άξιζαν; Έρευνες δείχνουν (Hall, 2019) ότι οι φιλίες που αντέχουν είναι εκείνες που προσαρμόζονται στις αλλαγές της ζωής και όχι απαραίτητα εκείνες με «τίτλους».

Στην έγγαμη ζωή, οι κοινωνικές ισορροπίες μεταβάλλονται. Στον κύκλο φίλων προστίθεται πλέον ένα νέο πρόσωπο — ο/η σύντροφος του φίλου ή της φίλης. Αν το νέο μέλος δεν ταιριάζει με την υπόλοιπη παρέα, μπορεί να προκύψουν διαφορετικές εξελίξεις. Μερικές φορές η ασυμβατότητα οδηγεί σε σιωπηρή απομάκρυνση· ο αρχικός φίλος μειώνει τη συμμετοχή του σε κοινές δραστηριότητες, διατηρώντας επαφή μόνο σε ατομικό επίπεδο. Άλλοτε, η παρέα χωρίζεται σε υποομάδες, με τον σύντροφο να μένει εκτός των κοινών συναναστροφών. Σε περιπτώσεις όπου οι αξίες ή οι αντιλήψεις συγκρούονται, μπορεί να αναπτυχθεί ένταση που να επηρεάσει ολόκληρη τη δυναμική της σχέσης. Υπάρχουν, βέβαια, και περιπτώσεις όπου γίνεται συνειδητή προσπάθεια ένταξης του νέου μέλους· η παρέα αναζητά κοινά ενδιαφέροντα και σημεία επαφής, ακόμη κι αν δεν υπάρχει φυσική χημεία. Άλλοτε, ο κύκλος επαναπροσδιορίζεται με τρόπο που να διατηρεί τη φιλία, επιλέγοντας πλαίσια και περιστάσεις όπου δεν απαιτείται η παρουσία όλων. Έρευνες δείχνουν ότι η ποιότητα και η διάρκεια της φιλίας σε αυτές τις περιπτώσεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα όλων να διαχειριστούν την αμηχανία και να επαναπροσδιορίσουν τις προσδοκίες τους (Kalmijn, 2003; Birditt & Antonucci, 2007). Η ασυμβατότητα δεν είναι πάντα θανατηφόρα για μια φιλία, αλλά απαιτεί προσαρμογές που δεν είναι όλοι πρόθυμοι ή ικανοί να κάνουν. Κάποιες φιλίες φθείρονται από απόσταση, διαφορετική οικονομική κατάσταση ή αλλαγές στις αξίες.

Παράλληλα, οι σχέσεις με τα αδέλφια και τα ξαδέρφια, αλλά και με τα αδέλφια του συντρόφου, γίνονται πιο ενεργές, διευρύνοντας τον κοινωνικό κύκλο και μειώνοντας τον χρόνο που μπορεί να αφιερωθεί στους φίλους. Οι υποχρεώσεις αυξάνονται, ο ελεύθερος χρόνος συρρικνώνεται και η ενέργεια που απομένει για κοινωνικές συναναστροφές μειώνεται σημαντικά. Αυτό συχνά οδηγεί σε φυσική απομάκρυνση από φίλους που δεν βρίσκονται στην ίδια φάση ζωής — όχι απαραίτητα από έλλειψη ενδιαφέροντος, αλλά επειδή οι ρυθμοί και οι ανάγκες δεν συμβαδίζουν.

Η γονεϊκότητα μπορεί να αποτελέσει και αφορμή για αναζωπύρωση φιλιών. Παλιοί φίλοι που έχουν επίσης αποκτήσει παιδιά μπορεί να επανασυνδεθούν μέσα από κοινές εμπειρίες: σχολικές δραστηριότητες, παιχνίδι σε πάρκα, οικογενειακές εκδρομές. Σε αυτό το στάδιο, είναι πιο εύκολο να ανταποκρίνεσαι στις ανάγκες των παιδιών χωρίς να παραμελείς τις δικές σου, όταν οι φίλοι σου βρίσκονται σε παρόμοια φάση ζωής. Σύμφωνα με τον Hall (2019) και τον Marks (1996), οι φιλικές σχέσεις στη γονεϊκότητα τείνουν να επιβιώνουν περισσότερο όταν υπάρχει κοινός τρόπος ζωής και παρόμοιοι ρυθμοί καθημερινότητας. Αν δύο οικογένειες έχουν παιδιά στην ίδια ηλικία ή συμμετέχουν σε παρόμοιες δραστηριότητες, η επαφή γίνεται πιο εύκολη και οργανική. Αντίθετα, όταν η μία πλευρά παραμένει χωρίς παιδιά ή ζει σε εντελώς διαφορετικό πλαίσιο, το χάσμα μπορεί να μεγαλώσει.Στην ουσία, στη γονεϊκότητα οι επιλογές στενεύουν ακόμη περισσότερο — όχι επειδή υπάρχει λιγότερη διάθεση για φιλίες, αλλά επειδή η ζωή προχωρά φιλτράροντας τους ανθρώπους με βάση τις ανάγκες, τον χρόνο και τις συνθήκες στις οποίες βρίσκονται. Μένουν λίγοι, αλλά αυτοί που μένουν, μετρούν πολύ περισσότερο, καθώς γίνονται μέρος ενός δικτύου αλληλοστήριξης και ουσιαστικής συντροφικότητας.

Στο τέλος κάποιες φιλίες δεν προορίζονταν να κρατήσουν για πάντα. Κι αυτό δεν τις κάνει λιγότερο σημαντικές· αντίθετα, δίνει αξία στη στιγμή που υπήρξαν. Όπως σημειώνει ο Fehr (2000), «η φιλία είναι μια δυναμική διαδικασία… αλλά πάντα ικανή να αφήσει αποτύπωμα». Από την άλλη μερικές φιλίες δεν χάνονται, απλώς μένουν για λίγο σε «σιωπή» χωρίς πικρία. Δεν είναι αδράνεια, αλλά ένας συνειδητός χώρος που δίνεται στη ζωή του άλλου και στη δική μας, μέχρι να ευθυγραμμιστούν ξανά οι τροχιές. Οι κοινωνικές, οικονομικές ή οικογενειακές συνθήκες μπορεί προσωρινά να μας απομακρύνουν∙ το γεγονός ότι δε μοιραζόμαστε την ίδια καθημερινότητα δε σημαίνει ότι σβήνει η ουσία. Οι ψυχολόγοι μιλούν για dormant friendships ή «φιλίες σε λανθάνουσα κατάσταση» (Hall, 2012), σχέσεις που, παρότι δεν είναι ενεργές, διατηρούν ακέραιη τη συναισθηματική σύνδεση. Συχνά η δύναμή τους προέρχεται από κοινές αξίες, εμπειρίες και συνδέσεις που χτίστηκαν χρόνια πριν την παύση· αυτά τα θεμέλια κάνουν τη σχέση ικανή να ξαναζωντανέψει όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Όταν ξανασυναντηθούμε, η συζήτηση συνεχίζεται από εκεί που την αφήσαμε, σαν να μην πέρασε μια μέρα. Αυτές οι φιλίες αντέχουν γιατί βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και στην αποδοχή ότι η αξία τους δε μετριέται από τη συχνότητα επαφής, αλλά από την επιλογή να υπάρχουν στη ζωή μας — ακόμη κι όταν οι περιστάσεις μάς κρατούν σε απόσταση. Κι έτσι, η παύση δεν είναι τέλος∙ είναι απλώς μια αναπνοή μέχρι το επόμενο κεφάλαιο.

Από την άλλη η ζωή είναι μια διαδρομή — και σε αυτή τη διαδρομή, κάποιοι άνθρωποι ίσως επιστρέψουν. Μπορεί να τους συναντήσεις ξανά, όχι όπως τότε, αλλά υπό νέες συνθήκες, με διαφορετικές ζωές, και όμως να αναγνωρίσεις σε μια ματιά ότι η σύνδεση υπήρξε αληθινή.