Φταίει ο ψεύτης ή ο εύπιστος;

Ακούς, σε πολλές περιπτώσεις, να ενοχοποιούν τον ψεύτη και να του προσάπτουν ένα σωρό κατηγορίες για τα ψέματα που με τέτοια άνεση αραδιάζει, για τον κόσμο γύρω του που με τόση ευκολία κοροϊδεύει. Αλλά, αλήθεια, πώς να κατηγορήσεις εκείνον τον άνθρωπο που έχει μάθει με τα ψέματα να προστατεύει τον εαυτό του από καθετί αβέβαιο που βρίσκεται γύρω του;

Είναι ένας δικός του τρόπος με τον οποίο κατορθώνει να ξεφεύγει απ’ την πραγματικότητά. Φτιάχνει μια όμορφη εικόνα για τη ζωή του, ζει σε μια πλάνη που τον ηρεμεί, η οποία καλύπτει όλες του τις ανασφάλειες και του επιτρέπει να ‘χει τον έλεγχο. Έχει το πάνω χέρι είτε αφορά ανθρώπους είτε καταστάσεις. Είναι ο κυρίαρχος όλων. Είναι ο εξυπνότερος όλων. Γιατί η πικρή αλήθεια είναι πως το να λες ψέματα και να μην μπορούν ποτέ να σε κάνουν τσακωτό, είναι ίσως απ’ τα μεγαλύτερα ταλέντα που υπάρχουν κι η μεγαλύτερη απόδειξη ότι το IQ σου είναι υψηλότερο από εκείνων των ατόμων που με τόση ευκολία μπορείς να πείσεις για ό,τι θέλεις εσύ.

Πριν, λοιπόν, φτάσεις να σταυρώσεις εκείνον που σε φλόμωσε στα ψέματα, πρώτα θαύμασέ τον. Πριν μπεις στη διαδικασία να τον κρίνεις, ανάλυσε για αρχή την ψυχοσύνθεσή του. Κανείς δε λέει απ’ την αρχή ψέματα χωρίς λόγο. Φτάνει στο σημείο να το κάνει, όμως, επειδή το ψέμα σταδιακά του γίνεται συνήθεια.

Αλήθεια, αναρωτήθηκες ποτέ γιατί ένας άνθρωπος λέει διαρκώς ψέματα; Πώς φτάνει στο σημείο να γίνεται ένας παθητικός ψεύτης και να αρέσκεται στο να πλασάρει ψεύδη σε όλους; Η πλειοψηφία –λίγο-πολύ– έχουμε ξεστομίσει μικρά ή μεγάλα ψέματα σε κάποιον συνάνθρωπό μας, είτε σε κάποιο κοντινό κι αγαπημένο μας πρόσωπο, για να το προστατέψουμε από μια αλήθεια που πονάει, είτε σ’ έναν απλό γνωστό μας για να φανούμε υπεράνω και σκληροί στα μάτια του. Μικρά αθώα ψέματα μέσα στην αλήθεια που ζούμε, για να νιώσουμε καλύτερα, για να καλύψουμε τα λάθη μας, ή ακόμα για να πείσουμε τον εαυτό μας ότι όλα είναι καλά. Ακριβώς! Λέμε ψέματα ακόμα και στον ίδιο μας τον εαυτό, που με τον καιρό τα πιστεύουμε και νιώθουμε καλύτερα μέσα σ’ αυτά, μέσα στην παραίσθησή μας.

Μάλιστα, τώρα ίσως μπήκες για λίγο στην ιδιοσυγκρασία του καλού ψεύτη. Όλη αυτή την ταύτιση που ίσως αισθάνθηκες, μεγέθυνέ την επί δέκα και θα καταλάβεις ίσως γιατί ο παθητικός ψεύτης αγαπάει τα ψέματά του. Διότι με αυτά πείθει τον εαυτό του πως ζει μια πραγματικότητα που εκείνος επιθυμεί. Αυτά είναι το μέσο του για να ξεφεύγει από έναν ρεαλιστικό κόσμο που του προκαλεί μόνο απογοητεύσεις. Με αυτά μπορεί να φοράει στο πρόσωπό του ένα χαμόγελο, που στα δικά σου τα μάτια ίσως φαντάζει το πιο ειλικρινές που έχεις δει μέχρι τώρα, αλλά απλώς καλύπτει ένα πρόσωπο που δεν τολμάει να δείξει πουθενά.

Ας μην τα ωραιοποιούμε όλα, ωστόσο. Υπάρχει κι εκείνη η κατηγορία του καλού ψεύτη, ο οποίος το ψέμα το ξεστομίζει συνειδητά, ξέροντας πού τον παίρνει. Είναι άξιος χειριστής της γλώσσας του, συνεπώς εκμεταλλεύεται εύκολα τους ανθρώπους. Ξέρει με ποιον τρόπο θα διατυπώσει το ψέμα του για να είναι πειστικό στα αφτιά του συνομιλητή του. Σκανάρει το θύμα του απ’ την αρχή, βρίσκει τα κουμπιά του, παίζοντας πολλές φορές και με την ψυχολογία του. Πιάνεται από μικρές λεξούλες με βαρύτατη σημασία, διατυπώνει όλα όσα θέλεις να ακούσεις κι είναι αυθεντία στην επίκληση στο συναίσθημα. Κι εσύ είσαι αναμφισβήτητα ο εύπιστος ακροατής του.

Ακόμα δε βαρέθηκες τα παραμύθια που ακούς; Ακόμα να καταλάβεις τι στέκει αληθινό και τι ψεύτικο μπροστά στα μάτια σου; Το να ανήκεις στην κατηγορία των ανθρώπων που πιστεύουν οτιδήποτε ακούνε και πείθονται με το παραμικρό, δε σε τιμά ιδιαίτερα.

Απ’ την άλλη μεριά, λοιπόν, ο εύπιστος έχει κι εκείνος μερίδιο ευθύνης. Το να εμπιστεύεται κάποιος τυφλά και να επιμένει να βλέπει παντού καλές κι ειλικρινείς προθέσεις είναι, μεν, ένα στοιχείο του χαρακτήρα του, είναι όμως παράλληλα και κάτι που καλό θα ήταν να αλλάξει ή έστω να βελτιώσει. Στην κοινωνία που ζούμε με τόσους λύκους γύρω μας, το λιγότερο που επιτρέπεται να ‘σαι είναι ένα καλόβολο πρόβατο. Λίγη καχυποψία χρειάζεται.

Μην μπερδεύεσαι, δεν προμοτάρουμε την κακία ή την απάτη. Το να ‘σαι εύπιστος, εξάλλου, δε συμβαδίζει απαραίτητα με την καλοσύνη. Ούτε και το να ‘σαι καχύποπτος, σε κάνει απαραίτητα κακό άνθρωπο. Το να λες σε όλους «ναι», να χάφτεις ό,τι κι αν ακούς και να μην προβληματίζεσαι για αυτά που βγαίνουν απ’ το στόμα του συνομιλητή σου, δε σε κάνει άγγελο. Σε κάνει απλά αγαθό -κι όχι με την καλή έννοια.

Άρα μην γκρινιάξεις ξανά και το παίξεις θύμα λέγοντας ότι πάλι σε κορόιδεψαν. Φταις που είσαι εύπιστος, είναι επιλογή δική σου. Κι αυτό ισχύει για όλες τις διαπροσωπικές σχέσεις σου. Φιλικές και μη. Επιτρέπονται τα λάθη, αλλά επιβάλλεται να ‘ναι για διαφορετικό πράγμα κάθε φορά. Επιβάλλεται να ανοίξεις τα μάτια σου και να δεις καθαρά.

Γι’ αυτό, εσύ που ανήκεις στην κατηγορία του ψεύτη, μην ξαφνιαστείς όταν πια δε θα σε πιστεύει κανείς, ακόμη κι όταν θα λες την αλήθεια. Θα ξέρεις ότι ο εύπιστος που είχες απέναντί σου, δεν είναι πλέον υποχείριό σου, δεν τον κάνεις ό,τι θέλεις. Αντιθέτως, σε έχει στήσει στον τοίχο και τώρα σε τιμωρεί με την αδιαφορία του.

Εσύ, δε, που ανήκεις στην κατηγορία του ευκολόπιστου, να γνωρίζεις ότι από ένα σημείο και μετά δε θα δικαιούσαι τον τίτλο του θύματος. Μοιάζεις να θέλεις να σκοντάφτεις στο ίδιο σημείο ξανά και ξανά, να πέφτεις και να σηκώνεσαι πονεμένος. Αρνείσαι πεισματικά κάθε φορά να ανοίξεις τα μάτια σου, να στρίψεις το κεφάλι σου δεξιά κι αριστερά για να διαπιστώσεις ότι ο τοίχος πάνω στον οποίο πέφτεις διαρκώς είναι απλά μερικών εκατοστών.

Πριν κατηγορήσεις τον ψεύτη, ανακάλυψε τους λόγους που για άλλη μια φορά σου λέει ψέματα. Δεν είναι πάντοτε κακοπροαίρετοι. Πριν κατηγορήσεις τον ψεύτη, εξακρίβωσε την αλήθεια του δικού σου εαυτού και βεβαιώσου πως κι εσύ δεν έγινες ηθελημένα για άλλη μια φορά το θύμα του.