Όταν ο αυτοσαρκασμός γίνεται άμυνα

Αυτοσαρκασμός: Ένας άνθρωπος σαρκάζοντας τον εαυτό του προσπαθεί να περάσει ένα μήνυμα στους συνομιλητές του. Για πολλούς, μάλιστα, θεωρείται δείγμα προηγμένου χιούμορ. Στην εποχή μας, όμως, είναι κι αρκετά υποτιμημένος. Μπορεί να παρεξηγηθεί σχετικά εύκολα και, φυσικά, υπάρχουν λόγοι που συμβαίνει αυτό.

Όλοι γνωρίζουμε πως τα περισσότερα στη ζωή έχουν πολλά πρόσωπα. Συνήθως στεκόμαστε μόνο στο ένα. Είτε γιατί αυτό μας βολεύει είτε επειδή θεωρούμε την άλλη πλευρά του νομίσματος ασήμαντη. Κάπως έτσι χάνουμε το νόημα και κανιβαλίζουμε για να υπερασπιστούμε τη δική μας αλήθεια. Ακόμα κι αν χρειαστεί να μειώσουμε κάποιον, ακόμα κι αν αυτός ο κάποιος είναι ο εαυτό μας. Θα ήταν όμορφο, κάποια στιγμή, να ξεφεύγαμε από αυτήν την παγίδα.

Υπάρχουν άνθρωποι που χρησιμοποιούν τον αυτοσαρκασμό ως ένα εργαλείο άμυνας. Δεν είναι δύσκολο να το καταλάβεις, αφού είναι έντονο το στοιχείο της υπερβολής σ’ αυτά που λένε.

Ο πιθανότερος λόγος που συμβαίνει αυτό; Μάλλον δεν πίστεψαν ποτέ στις δυνατότητές τους. Υποβάλλουν τους εαυτούς τους σε μια αχρείαστη δοκιμασία, καθώς υπερτερεί η ανάγκη τους να φανούν καλοί, συμπαθητικοί, ίσως κι αδύναμοι. Χρειάζονται να κερδίσουν την εύνοια των άλλων, για να λειτουργήσουν φυσιολογικά. Ακούγεται περίεργο, καθώς για τους περισσοτέρους είναι το τελευταίο πράγμα που θα ήθελαν να κάνουν. Κρίνουν ότι παραμένουν στα ρηχά, ανεξάρτητα απ’ το πόσο βαθιά έχουν φτάσει. Ακόμα και τα δυνατά τους σημεία τα εμφανίζουν σαν αδύναμα.

Θεωρούν ότι δεν είναι ισάξιοι με τους συνανθρώπους τους (το ίδιο έξυπνοι, ισχυροί, όμορφοι) και γι’ αυτό απομονώθηκαν. Έτσι, έχουν το χιούμορ ως το πιο δυνατό τους όπλο για να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, αισθανόμενοι ότι μπορούν να προσεγγίσουν το επίπεδο που επιθυμούν. Κι ότι αφού μπορούν να κοροϊδέψουν οι ίδιοι τον εαυτό τους, οι άλλοι δε θα χρειαστεί να το κάνουν.

Οπωσδήποτε, αυτή η τακτική τους έχει τη δεξιοσύνη να τους προφυλάσσει από πολλές κακοτοπιές, αλλά δεν αποκαλύπτουν ποτέ όλες τις πτυχές του χαρακτήρα τους. Κι αν τους αναγκάσουν, θα προσπαθήσουν να βρουν έμμεσους τρόπους να το αποφύγουν.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο αυτοσαρκασμός είναι μια εχθρική μεταμφίεση, μια επίθεση εκ των έσω. Παρά το χαμόγελο που δημιουργούν στους άλλους με τον τρόπο που μιλούν, αρκετοί θα τους παρεξηγήσουν. Δεδομένου ότι οι ενέργειές τους καθορίζουν έντονα τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, δε θα γίνουν αρεστοί σε βάθος χρόνου.

Θα συναντήσουμε, όμως, κι εκείνους που πραγματικά απολαμβάνουν να δείχνουν την αγάπη για τον εαυτό τους χωρίς να νιώθουν την ανάγκη να αμυνθούν. Η διαφορά τους σε σχέση με τους υπόλοιπους; Δε θα κρυφτούν πίσω απ’ τα ελαττώματά τους. Αντιθέτως, θα τα αναδείξουν. Το κόστος τους αφήνει παγερά αδιάφορους.

Έχουν αποδεχτεί την κάθε τους ατέλεια. Κι έτσι τις διακωμωδούν. Σε κάνουν να γελάς, χωρίς να ζητούν τίποτα άλλο. Ίσως και να θέλουν να σου πουν πως η ζωή είναι πολύ μικρή για να τη ζεις τόσο μίζερα.

Τους βλέπεις να παραμένουν πάντα ψύχραιμοι. Κι αυτό από μόνο του λέει πολλά. Τα έχουν βρει με τον εσωτερικό τους κόσμο και λένε όλα όσα σκέφτονται. Πολλές φορές, μέσα από τις αστείες ατάκες κρύβεται μια αδίστακτη πραγματικότητα. Εύκολα την κατανοείς, δύσκολα την αντέχεις.

Το σημαντικότερο είναι ότι δεν τους αγγίζει η κριτική των άλλων. Δεν ξέρω αν αυτό είναι σωστό ή λάθος. Είναι, σίγουρα, προσωπική υπόθεση του καθενός.

Όπως και να ‘χει, ο αυτοσαρκασμός δεν είναι κακός. Έχει κι όρια, ωστόσο. Είναι καλύτερα να χρησιμοποιείται με μέτρο. Σαν ένα μπαχαρικό στο φαγητό. Υπερβολική δόση πιπεριού σ’ αυτό μπορεί να σου δημιουργήσει πρόβλημα. Κι ας λες ότι το αντέχεις. Αν δεν είναι προσβλητικός, σίγουρα θα εκτιμηθεί απ’ τους συνανθρώπους σου. Στο τέλος, δε θα τους μείνει μια πικρή γεύση από εσένα. Αυτό δεν έχει την περισσότερη σημασία;

Όταν έχεις απενοχοποιηθεί από καθετί που σε έκανε να αισθανθείς άσχημα, ακόμα κι αν στο προκάλεσες εσύ, τότε θα σκέφτεσαι πιο ώριμα. Θα ενεργείς καλύτερα, θα αισθάνεσαι απελευθερωμένος και θα νιώθεις καλά. Πάνω απ’ όλα χρειάζεται να αντιληφθείς ότι τέλειος δε θα γίνεις ποτέ.