Οι αναρτήσεις του Προέδρου της Ελληνικής Λύσης, Κυριάκου Βελόπουλου σε βάρος του Nemo, που νίκησε την περσινή Eurovision δεν εξέπληξαν πραγματικά κανέναν. Έφεραν, όμως, για άλλη μία φορά στην επιφάνεια την έλλειψη ενσυναίσθησης και τον φόβο απέναντι στο διαφορετικό που πηγάζει από τα βάθη της ελληνικής κοινωνίας. Θα πει κανείς τι πιο σύνηθες να συμβεί, σε μία χώρα που κάθε μέρα έχει να προσφέρει και ένα νέο διαμαντάκι στον δημόσιο λόγο. Η αλήθεια όμως είναι πως τα λόγια του Κ. Βελόπουλου δεν είναι απλά τρανσφοβικά. Είναι μια ωμή, δημόσια πράξη αμφισβήτησης της ανθρώπινης υπόστασης κάποιου που τολμά να είναι ο εαυτός του. Σε ένα παραλήρημα που αναπαράγει όλη την τοξική συντηρητική ρητορική για τα φύλα, ο Βελόπουλος αρνήθηκε ξεκάθαρα να αναγνωρίσει την ταυτότητά που έχει το Nemo, κάνοντας επίμονη χρήση λανθασμένων αντωνυμιών. Ήταν μια από εκείνες τις στιγμές που αισθάνεσαι πόσο εύκολα ένα δημόσιο πρόσωπο μπορεί να γίνει κακοποιητικό και πόσο κανονικοποιημένη παραμένει η αόρατη βία του misgendering.
Οι παλαιότερες αναρτήσεις του, κυμάνθηκαν, ασφαλώς στο ίδιο στυλ:
Εδω βλέπουμε μια, έναν, το, με ντυσιμο κότας με μίνι, που δεν ξέρει εάν είναι Ο, Η και θέλει να τη λέμε ΤΟ να φορά έναν σταυρό ανάποδα! Μετά το ακάνθινο στεφάνι και αυτό τυχαίο είναι Ε; Ακούτε πρωινάδικα του συρμού; Τέλος η #Eurovision2024 #Eurovision όταν κυβερνήσει η ΕΛ! #Βελοπουλος
Εδω βλέπουμε μια, έναν, το,με ντυσιμο … κότας με μίνι, που δεν ξερει εάν είναι Ο, Η και θέλει να την λέμε ΤΟ να φορά έναν σταυρό ανάποδα! Μετά το ακάνθηνο στεφάνι και αυτό τυχαίο είναι Ε; Ακούτε πρωιναδικα του συρμού; Τέλος η #Eurovision2024 #Eurovision οταν κυβερνήσει η ΕΛ!… pic.twitter.com/MAoNvRrcch
— Κυριάκος Βελόπουλος (@velopky) May 12, 2024
To ίδιο επιθετικός ήταν και στη φετινή εμφάνιση που έκανε το Νέμο, με εκφράσεις που θυμίζουν περισσότερο trashtalk παρά τοποθετήσεις εκλεγμένου στη Βουλή Προέρδου κόμματος:
Ξεπερνώντας τη ρητορική του, να πούμε ότι το άβολο αυτό misgendering δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Είναι όμως, διαχρονικά παρόν, ακόμη και σε στιγμές μεγάλης ορατότητας. Η συμμετοχή του Nemo στον διαγωνισμό της Eurovision, η νίκη που έφερε με το βαθιά προσωπικό και πολιτικό τραγούδι “The Code”, και η συναισθηματική παρουσία στη σκηνή δε στάθηκαν αρκετά για να σεβαστεί η κοινή γνώμη, ή έστω οι εκπρόσωποί της, την αναπροσδιοριζόμενη ταυτότητά του. Κι αυτό λέει πολλά.
Το misgendering, δηλαδή η επίμονη χρήση λανθασμένων αντωνυμιών ή ονομάτων για κάποιο άτομο δεν είναι απλώς «λάθος». Δεν είναι απλώς αγένεια. Είναι άρνηση ύπαρξης. Είναι μια συνεχής υπενθύμιση πως το φύλο, η ταυτότητά, η ιστορία σου, δε χωράνε στο «κανονικό» που υπαγορεύει το κυρίαρχο βλέμμα. Για τους non-binary ανθρώπους, η εμπειρία αυτή είναι σχεδόν καθημερινή: στο σχολείο, στο γραφείο, στο γιατρό, στα ΜΜΕ, στις φόρμες που σου ζητούν να διαλέξεις ανάμεσα σε δύο φύλα, σαν να μην υπάρχεις σαν να μη χωράς εκεί.
Πριν λίγες ημέρες, στον φετινό τελικό της Eurovision, ακούσαμε το νέο τραγούδι του Nemo με τίτλο “Unexplainable”. Αν το “The Code” ήταν μια δημόσια αποκάλυψη, μια δήλωση της πολυπλοκότητας της ταυτότητας φύλου, το “Unexplainable” είναι το εσωτερικό της αποτύπωμα. Ένα τραγούδι σχεδόν ψιθυριστό, που περιγράφει την αίσθηση του να μη σε καταλαβαίνει κανείς ή ίσως ενός συναισθήματος πιο βαθύ, που εμείς τα cis gender άτομα να μην μπορούμε να καταλάβουμε στον ίδιο βαθμό.
Το τραγούδι, βαθιά προσωπικό και μελαγχολικό, μεταφέρει με αφοπλιστική απλότητα την αδυναμία εξήγησης του τι σημαίνει να είσαι non-binary σε έναν κόσμο που βλέπει μόνο δίπολα. Οι στίχοι του δεν είναι διακήρυξη αλλά παραδοχή. Και η φωνή του Nemo δεν είναι πια αυτή της υπερηφάνειας και της εξωστρέφειας της Eurovision, αλλά η φωνή του ανθρώπου που κουράστηκε να πρέπει να εξηγεί συνεχώς την ύπαρξή του. Που νιώθει πως όσο και αν φωνάζει, η κοινωνία δε θέλει να το ακούσει.
Η κυκλοφορία του “Unexplainable” και η ορατότητα του Nemo όμως, αντί να λειτουργήσουν ως γέφυρα κατανόησης, πυροδότησαν στην Ελλάδα ένα ακόμη κύμα μίσους. Σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μιλούσαν για «επίθεση στην οικογένεια», για «αρρώστια», για «προώθηση παραλογισμών». Οργή. Φόβος. Καχυποψία. Και πίσω απ’ όλα, αδυναμία να δούμε πέρα από αυτό που μας είναι οικείο.
Και κυρίως: πλήρης άρνηση αποδοχής ότι ένα non-binary άτομο μπορεί να είναι πρότυπο, νικητής, άνθρωπος με ταλέντο και φωνή. Το Nemo έγινε ξαφνικά «σύμβολο παρακμής» για εκείνους που έχουν μάθει να βλέπουν μόνο άντρες και γυναίκες, λες και το φύλο ενός καλλιτέχνη ακυρώνει τη μουσική του. Το θέμα όμως είναι πως το φύλο του Nemo δεν καθορίζει το ταλέντο του αλλά το διαμορφώνει. Το τραύμα, η αμφιθυμία, η δύναμη του να ζεις ανάμεσα σε δύο κόσμους είναι αυτά κάνουν τα τραγούδια του τόσο ουσιαστικά.
Το misgendering δεν είναι debate. Δεν είναι θέμα «γνώμης». Δεν μπορείς να «διαφωνείς» με την ταυτότητα κάποιου, όπως δεν μπορείς να διαφωνείς με το χρώμα του δέρματός του ή με την ύπαρξή του. Και όμως, στο δημόσιο λόγο, αυτό συνεχίζει να συμβαίνει με άλλοθι τη «ελευθερία του λόγου», που συχνά συγχέεται με την ελευθερία προσβολής. Αντί να σταθούμε δίπλα σε ανθρώπους που παλεύουν για το δικαίωμα να υπάρχουν όπως νιώθουν, πολλοί επιλέγουν να τους πολεμήσουν με λέξεις. Λέξεις που πληγώνουν. Που ακυρώνουν. Που κάνουν τους ανθρώπους να φοβούνται να υπάρξουν.
Η περίπτωση του Nemo μπορεί να γίνει αφορμή. Όχι, για να γκρινιάξουμε, να καταγγείλουμε και να το ξεχάσουμε, αλλά για να αρχίσουμε να χτίζουμε μια γλώσσα πιο ευαίσθητη, ένα βλέμμα πιο ανοιχτό, μια κοινωνία πιο περίπλοκη και λιγότερο φοβισμένη από την πολυπλοκότητα. Να σταματήσουμε να ρωτάμε «μα τι είναι;» και να αρχίσουμε να ακούμε: «ποιος είσαι; πώς θες να σε φωνάζω;». Να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους. Να αισθανθούμε την αμηχανία και να την αγκαλιάσουμε. Να σταματήσουμε να θεωρούμε αυτονόητο πως όλοι γεννιούνται και νιώθουν άντρες ή γυναίκες. Να αρχίσουμε να λέμε στα παιδιά ότι δεν υπάρχει τίποτα «λάθος» στο να μην ξέρεις ποιος είσαι αμέσως. Ότι έχεις δικαίωμα να πειραματιστείς, να αλλάξεις, να αναθεωρήσεις. Και πως, όποιος κι αν είσαι, υπάρχει πάντα χώρος για σένα.
Τώρα, πλέον εμείς, ως κοινωνία, καλούμαστε να αποφασίσουμε αν θέλουμε να μείνουμε κολλημένοι στον φόβο ή να κάνουμε το βήμα προς την ενσυναίσθηση.
Συντάκτης: Έφη Ζ.
