Ψυχολογική βία∙ η αόρατη κακοποίηση

Σε καμία σχέση δεν είναι όλα ρόδινα. Ποτέ κανείς μας δεν είναι ίδιος με τον άλλο κι όλοι οι χαρακτήρες θα συναντήσουν σε κάποια στιγμή της ζωής τους ασυμφωνία με το ταίρι τους. Είναι εκείνες οι φορές που τα αίματα ανάβουν λίγο παραπάνω, θα εκτοξευθούν μερικές κουβέντες που στη συνέχεια θα μετανιώσεις, είναι τέλος πάντων οι περιπτώσεις που κοιτάς τον άλλο, βράζεις από μέσα σου και σκέφτεσαι πόσο θέλεις να του σπάσεις το κεφάλι. Ως ένα σημείο, λοιπόν, θα ήταν παράλογο να χαρακτηριστούν οι συμπεριφορές αυτές ως μη φυσιολογικές, γιατί κακά τα ψέματα δεν υπάρχουν πολλά ζευγάρια χωρίς ίχνος έντασης -κι αν είχαμε την επιλογή ίσως να μην επιλέγαμε αυτή την ευθεία γραμμή.

Το θέμα είναι οι συγκεκριμένες συμπεριφορές που προκαλούνται σε έντονες στιγμές να μην ξεπερνάνε ορισμένα όρια, γιατί τότε η κατάσταση καταλήγει δηλητηριώδης για το ένα απ’ τα δύο άτομα κι απ’ τα μικρά καβγαδάκια ρουτίνας, τα οποία λήγουν με γέλια και μια αγκαλιά, φθάνεις σε συγκρούσεις μεγάλης εμβέλειας που σε φθείρουν βαθιά κι ίσως μακροπρόθεσμα. Χωρίς, λοιπόν, να πρέπει να ‘σαι καχύποπτος και να αποφεύγεις να ανοιχθείς στη σχέση σου, πρέπει ο ίδιος να αναγνωρίσεις τη σοβαρότητα αυτών που συμβαίνουν και να βρεις κάποια σημάδια-κόκκινους συναγερμούς που σου δείχνουν ότι ίσως κάτι δεν πάει τόσο καλά. Μην ξεχνάς, βέβαια, ότι αυτά τα σημάδια δεν έρχονται με το «καλημέρα».

Πολλές φορές μέσα σε μια σχέση ενδέχεται να ασκείται ψυχολογική βία, η οποία έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα στο άτομο που θυματοποιείται, με ένα απ’ τα χειρότερα τη διαταραχή μετατραυματικού στρες ή το πιο ευρέως γνωστό PTSD. Η αλήθεια είναι πως δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσεις ότι βρίσκεσαι σε μια τέτοια κατάσταση, καθώς πιθανώς να θεωρείς ότι «Σιγά να μη συνέβαινε σε ‘μένα» ή «Είναι δικαιολογημένη η άσχημη συμπεριφορά απέναντί μου, γιατί έχω κι εγώ μερίδιο ευθύνης». Όχι, όχι και πάλι όχι! Σε κανέναν δεν αξίζει να ζει μια σχέση χειραγώγησης και γι’ αυτό είναι απόλυτα σημαντικό, προτού λάβεις τα μέτρα σου, να κατανοήσεις πού ξεφεύγουμε απ’ τις φυσιολογικές διενέξεις και φθάνουμε στην ψυχολογική βία.

Οι μορφές της είναι πολλές. Μπορεί να ‘ναι η λεκτική εξύβριση που ξεπερνάει τα όρια μιας συναινετικής (και το τονίζω αυτό) προσυμφωνηθείσας πλάκας. Επίσης, αν η σχέση πάει καλά μόνο όταν γίνεται αυτό που θέλει ο άλλος, και πάλι μπάζει η κατάσταση, διότι καταδεικνύεται ότι δεν είναι σεβαστή η ατομικότητά σου. Αν σου φωνάζει διαρκώς, σε μειώνει και σε ντροπιάζει, είτε έξω είτε όταν βρίσκεστε οι δύο σας, δεν είναι πάντα επειδή έκανες λάθος. Είναι επειδή η αδρεναλίνη που ρέει στο αίμα όταν κατηγορείς τον άλλο δίνει στον σύντροφό σου μια αίσθηση ανωτερότητας την οποία θέλει να έχει ελέγχοντάς σε.

Αν σε κριτικάρει διαρκώς, σου αποδίδει συνεχώς το φταίξιμο για όσα δε λειτουργούν στη σχέση σας και σου λέει ότι είσαι κι υπερβολικά ευαίσθητος που πληγώνεσαι απ’ τα σκληρά του λόγια, τότε μάλλον πρέπει να αναθεωρήσεις την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι, γιατί (ενώ ίσως δεν το καταλαβαίνεις) σε καταρρακώνει βαθύτατα. Και το δικό σου ψυχικό well-being δεν είναι παιχνίδι.

Η επίδραση όλων αυτών των μορφών ψυχολογικής βίας είναι εξαιρετικά επιζήμια. Μπορεί να αρχίσεις να νιώθεις πως είσαι ανεπαρκής και δεν καταφέρνεις ποτέ να ικανοποιήσεις τον άλλο. Μπορεί να νιώθεις άγχος και νευρικότητα όταν είναι δίπλα σου ή ακόμα και ντροπή όταν βρίσκεστε σε κοινή παρέα, γιατί από λεπτό σε λεπτό ενδέχεται να σε θίξει. Ίσως να προσπαθείς να δικαιολογήσεις τη συμπεριφορά του άλλου και να φοβάσαι να φέρεις αντίλογο ή να απομακρυνθείς απ’ την ασφάλεια της σχέσης σας. Μπορεί να σε διαβεβαιώνει πως σε αγαπάει κι ότι τα κάνει αυτά «μόνο για το καλό σου». Εσύ, όμως, λόγω όλων αυτών, ακόμα και να μην το παραδέχεσαι, μέσα σου αναστατώνεσαι κι απομονώνεσαι, προσπαθώντας να φέρεις σε ισορροπία την κατάσταση προκειμένου να μην απογοητεύσεις τον άλλο, μιας κι εσύ τον αγαπάς.

Δεν πρέπει, όμως, να συνεχίσεις με όλες αυτές τις έγνοιες. Δεν μπορείς να παραμένεις διαρκώς σε μια σχέση που διακρίνεται από ψυχολογική βία, αφού έρευνες έχουν δείξει ότι η παραμονή σε αυτές οδηγεί στη διαταραχή μετατραυματικού στρες και συγκεκριμένα σε μια σοβαρότερη έκφανσή της, το σύμπλεγμα μετατραυματικού στρες, το οποίο δημιουργείται όταν το άτομο βιώνει καθημερινά τέτοιου είδους ψυχοφθόρες συμπεριφορές, οι οποίες συσσωρεύονται.

Για να το καταλάβεις καλύτερα, έχει αποδειχθεί ότι αν καθημερινά νιώθεις άγχος ή φόβο κι απογοήτευση, μακροπρόθεσμα οι επιδράσεις στο νευρικό σου σύστημα είναι ίδιες με αυτές που αποκτά ένας άνθρωπος ο οποίος έχει υπάρξει θύμα τρομοκρατικής επίθεσης. Νιώθεις εν ολίγοις ότι δεν υπάρχει διαφυγή απ’ την τοξική σχέση ή αρνείσαι ότι είσαι μέρος της. Πέρα απ’ το ότι αν δεν το αντιμετωπίσεις μπορεί να καταλήξει σε κατάθλιψη, έχει αποδειχθεί ότι η ψυχολογική κακοποίηση καταστρέφει και τον μηχανισμό προσκόλλησης που έχεις, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνει τη δημιουργία αποτελεσματικών σχέσεων. Σκέψου, λοιπόν, ότι η παραμονή σε μια τέτοια κατάσταση θα σου δημιουργήσει πολλές δυσκολίες και στις μελλοντικές σου διαπροσωπικές σχέσεις.

Αν επομένως αντιληφθείς ότι και στη δική σου περίπτωση ταιριάζουν τα κομμάτια του παζλ και διακρίνεις κάποιο σημάδι από αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, μη φοβηθείς να μοιραστείς αυτά που περνάς με άτομα που εμπιστεύεσαι και κάποιον ειδικό, επειδή νομίζεις ότι δε θα σε πάρουν σοβαρά. Μη θεωρήσεις ότι αντιμετωπίζοντας τον άλλο θα χαλάσεις τη σχέση σας. Σε καμία περίπτωση μην κλειστείς στον εαυτό σου γεμίζοντάς τον με αρνητισμό και κατηγορίες. Βγες απ’ τον φαύλο κύκλο και μπες με αυτοπεποίθηση σε μια καινούρια κατάσταση που θα περικλείεται από ειλικρινή αγάπη, στήριξη και πάνω απ’ όλα σεβασμό. Το αξίζεις αυτό!

Αν βιώνεις μια τέτοια κατάσταση, μπορείς πάντα να καλέσεις την 24ωρη γραμμή SOS 15900, όπου θα σου παρέχουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζεσαι.