Όταν λέμε «νους υγιής εν σώματι υγιεί», συνήθως σκεφτόμαστε έναν άνθρωπο που γυμνάζεται και ταυτόχρονα έχει πνευματικά ενδιαφέροντα. Τώρα, φανταστείτε έναν αθλητικό σύλλογο που πήρε αυτή τη φράση και την έκανε πράξη εδώ και σχεδόν 100 χρόνια. Μιλάμε για τον Παναιτωλικό Γυμναστικό Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο (Γ.Φ.Σ.), την ομάδα του Αγρινίου που, πέρα από την ποδοσφαιρική της ιστορία, έχει χαράξει ένα μοναδικό φιλεκπαιδευτικό μονοπάτι.
Από το 1926, ο Παναιτωλικός δεν ήταν απλώς ένας ποδοσφαιρικός σύλλογος. Ήταν ένα ίδρυμα μάθησης, ένας οργανισμός που πίστεψε στη σημασία της γνώσης. Και δεν έμεινε στα λόγια. Έφτιαξε τις Νυχτερινές Σχολές, δίνοντας την ευκαιρία σε αμέτρητα παιδιά και εφήβους που δούλευαν την ημέρα από δημοτική ηλικία να μορφωθούν το βράδυ. Αυτές οι σχολές λειτούργησαν από το 1926 έως το 1983 και μέσα σε αυτά τα χρόνια πέρασαν χιλιάδες μαθητές από τις αίθουσές τους.
«Από 10 χρονών πήγα στην ταβέρνα του πατέρα μου και στη συνέχεια έγινα ταβερνιάρης. Οι Νυχτερινές Σχολές του Παναιτωλικού μού έδωσαν το απολυτήριο Δημοτικού», μαρτυρά ο Γιώργος Χαλβαντζής, απόφοιτος.
Ο Θανάσης Χαντζής θυμάται: «Μόλις τελείωσα την Δ΄ Δημοτικού, κοτζάμ παιδί 10 χρονών και πρωτότοκος πήγα να μάθω τέχνη, να γίνω σιδηρουργός και να ενισχύσω το οικογενειακό εισόδημα. Ευτυχώς, υπήρχε η Νυχτερινή Σχολή του Παναιτωλικού, όπου γράφτηκα.»
Το 1935, η προσπάθεια του Παναιτωλικού αναγνωρίστηκε και επίσημα, όταν στην ονομασία του συλλόγου προστέθηκε ο όρος «Φιλεκπαιδευτικός». Πρόκειται ίσως για παγκόσμιο φαινόμενο, μία ομάδα να έχει τόσο καθοριστικό εκπαιδευτικό έργο. Μάλιστα, για χρόνια ο σύλλογος παρείχε δωρεάν βιβλία και σχολικά είδη στους μαθητές του, δείχνοντας ότι η εκπαίδευση δεν πρέπει να είναι προνόμιο των λίγων. Έδινε στα παιδιά φαγητό, μπλούζες και παπούτσια της ομάδας αλλά και δωρεάν είσοδο στο Γήπεδο ως κίνητρο για να μη χάνουν μάθημα. Ήταν ένας τρόπος να νιώσουν ότι ανήκουν πραγματικά στην οικογένεια του συλλόγου, ότι η ομάδα τους αναγνώριζε και τους τιμούσε.
Το 1932 δημιουργήθηκε και το Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας, ενώ υπήρχε συνεχής προσπάθεια να βελτιωθούν οι παροχές προς τους μαθητές. Όλα αυτά, σε μια εποχή που η πρόσβαση στην εκπαίδευση ήταν πολύ πιο δύσκολη από ό,τι σήμερα.
Οι Νυχτερινές Σχολές ήταν το πιο μακροχρόνιο και το πιο σπουδαίο κομμάτι του φιλεκπαιδευτικού έργου του Παναιτωλικού. Για 57 ολόκληρα χρόνια, μαθητές από την επαρχία, παιδιά αγροτών και εργατών που δεν μπορούσαν να φοιτήσουν το πρωί, βρήκαν μια δεύτερη ευκαιρία στη μόρφωση. Με τη στήριξη των Αδελφών Παπαστράτου και άλλων ευεργετών, αυτά τα παιδιά είχαν μια εκπαιδευτική στέγη.
Ο Παναγιώτης Χαντζής αναπολεί: «Πολλά ερωτήματα περνούν απ’ το μυαλό μου, όπως τι δουλειά θα έκανα, τι θα είχα καταφέρει, αν σε εκείνη τη μικρή ηλικία είχα σταματήσει το σχολείο και δε συνέχιζα τη φοίτησή μου στις Νυχτερινές Σχολές του Παναιτωλικού.»
Ο Σπύρος Ρούτσης, γεννηθείς το 1948 ομολογεί: «Οι εντυπώσεις μου πως μπορεί να είναι καλές γι’ αυτήν την εποχή; Όταν, παιδί 12-13 χρονών, αντί να πηγαίνω σχολείο και στα παιγνίδια να τρέχω, έτρεχα στο μεροκάματο και το βράδυ Σχολειό Νυκτερινό; Ευτυχώς που ήταν ο Παναιτωλικός μας και μπορώ σήμερα στην ερώτηση: “Τι γράμματα γνωρίζεις;”, “Απόφοιτος Δημοτικού” ν’ απαντάω με καμάρι.»
Οι εκπαιδευτικοί που δίδασκαν στις Νυχτερινές Σχολές ήταν γνωστοί για την αυστηρότητά τους. Δεν επέτρεπαν χαλαρότητα, καθώς γνώριζαν πόσο σημαντική ήταν αυτή η δεύτερη ευκαιρία για τα παιδιά. Ωστόσο, τα ίδια τα παιδιά τους αγαπούσαν και τους σέβονταν βαθιά. Το έργο αυτών των δασκάλων ήταν ηρωικό δεδομένου του τεράστιου αναλφαβητισμού και του μεγάλου αριθμού μαθητών.
Δυστυχώς, το φιλεκπαιδευτικό έργο του Παναιτωλικού δεν έχει λάβει την αναγνώριση που του αξίζει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μακροχρόνια προσπάθεια της Φιλοτελικής Εταιρείας Αγρινίου να εξασφαλίσει την έγκριση για την έκδοση γραμματοσήμου προς τιμήν του συλλόγου – μια προσπάθεια που μέχρι σήμερα δεν έχει ευοδωθεί, τη στιγμή που πολλές ομάδες έχουν το δικό τους γραμματόσημο. Ας ελπίσουμε ότι, με την επέτειο των 100 χρόνων του Παναιτωλικού που πλησιάζει, αυτή η ιστορική δικαίωση θα γίνει πραγματικότητα.
Ο Παναιτωλικός, μια ομάδα που έχει εδραιώσει τη θέση της στη Super League, είναι ίσως η μοναδική που χαίρει καθολικού σεβασμού, ακόμη και από τους αντιπάλους της. Σε έναν αιώνα ύπαρξης, έχει μείνει μακριά από διαφθορές και σκάνδαλα, κερδίζοντας την εκτίμηση και τη συμπάθεια όλων. Ήταν, είναι και θα είναι πάντα η ομάδα που θα υψώσει πρώτη τη φωνή της απέναντι σε κάθε μορφή βίας και αδικίας, όπως έκανε στη δολοφονία του Άλκη Καμπανού. Όπως στέκεται απέναντι στο κακό, έτσι πρωτοστατεί και στο καλό – στηρίζει την αιμοδοσία, συμμετέχει σε καμπάνιες για την πρόληψη του καρκίνου και δίνει το παρών σε κάθε δράση που προάγει την αλληλεγγύη και τον ανθρωπισμό.
Ο μυθικός ήρωας Τίτορμος, έμβλημα του Παναιτωλικού, κρατάει στην αγκαλιά του τον 19χρονο φίλο του Άρη, Άλκη Καμπανό που δολοφονήθηκε άγρια σε περιστατικό οπαδικής βίας.
Γι’ αυτό η αγάπη του κόσμου του Αγρινίου για τον Παναιτωλικό δεν είναι τυχαία. Δεν είναι τυχαίο που το γήπεδο ήταν γεμάτο ακόμα και στις δύσκολες εποχές της Δ’, Γ’ και Β’ Εθνικής. Ο Σύλλογος δεν είναι απλώς μια ποδοσφαιρική ομάδα, είναι κομμάτι της ιστορίας και της ψυχής της πόλης. Και η κοινωνία του Αγρινίου τον σέβεται, τον αγαπάει και τον στηρίζει, όπως εκείνος στεκόταν και στέκεται πάντα δίπλα της.
Διαβάστε περισσότερα για το Φιλεκπαιδευτικό έργο της ομάδας και μαρτυρίες εδώ
Συντάκτης: Μαρία Σκαρμούτσου
