Ένα εφησυχασμένο μυαλό δεν ξυπνά

Όλοι μας –ή τουλάχιστον σχεδόν όλοι μας– μπορεί να επιζητούμε την πρόοδο σε ό,τι μας περιβάλει, δύσκολα, όμως, επιτρέπουμε την αλλαγή στον ίδιο μας τον εαυτό. Μπορεί ν’ αλλάζουν όλα γύρω μας, αλλά να μην αλλάζει τίποτα μέσα μας. Το καινούργιο τρομάζει τον άνθρωπο και το άγνωστο –όποιο κι αν είναι αυτό– φαίνεται πελώριο μπροστά στα μάτια εκείνου που δε θέλει να διευρύνει τους ορίζοντές του.

Δεν έχει νόημα να προσπαθήσεις να καλλιεργήσεις το πνεύμα ενός ανθρώπου που έχει επιλέξει να παραμείνει σε γνώριμο έδαφος, αποφεύγοντας να εξερευνήσει καθετί καινούργιο. Κάποιοι μπορεί να μη θέλουν ν’ αλλάξουν τον τρόπο που λειτουργούν, πιστεύοντας πως είναι τέλειοι χαρακτήρες. Φαίνεται να μην αντιλαμβάνονται τα λάθη τους και δεν κατανοούν πως υπάρχουν κι άλλες απόψεις πέρα απ’ τις δικές τους, που αν ακούσουν, μπορεί να τους προσφέρουν διαφορετική διάσταση στην οπτική τους.

Ωστόσο, μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα δεν αρκεί μόνο να εξελίσσεται πνευματικά ή να έχει μια ορθή άποψη για όλα. Πρέπει να δέχεται την αλλαγή όταν κρίνεται απαραίτητη. Κι αν ο ήδη καλλιεργημένος άνθρωπος χρειάζεται αλλαγές, κάποιος που δεν είχε ποτέ του ασχοληθεί για να διευρύνει πνευματικά τους ορίζοντές του, θα πρέπει να διαθέσει περισσότερο χρόνο για αλλαγή.

Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί άξεστος όποιος μεγάλωσε σ’ ένα κλειστό και συντηρητικό περιβάλλον κι έλαβε απαρχαιωμένα πρότυπα, τα οποία ασυναίσθητα του έβαλαν φραγή κάθε καινούργιο ερέθισμα. Σ’ αυτή την περίπτωση, ως ένα βαθμό, δικαιολογείται η απολυτότητα της στάσης του κι η έλλειψη ενσυναίσθησης, καθώς δεν επέλεξε το περιβάλλον που μεγάλωσε, όμως –όπως όλοι– πάντα έχει την ευκαιρία να το αλλάξει ως ενήλικας.

Αυτό που χαρακτηρίζει, στην ουσία, έναν άξεστο χαρακτήρα είναι ο τρόπος συμπεριφοράς του. Αφορά εκείνον που θα διακόψει τη συζήτηση φεύγοντας, νομίζοντας ότι τα ξέρει όλα ή θα προσπερνάει τις απόψεις των υπολοίπων επικροτώντας πάντα τη δική του και προβάλλοντάς την ως την καλύτερη επιλογή -ακόμα κι αν πλησιάζει τη χειρότερη. Σε τέτοιες περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με έναν άνθρωπο αγενή. Ένας τόσο μονοδιάστατος χαρακτήρας δύσκολα θα ‘χει τη θέληση να διευρύνει τους ορίζοντές του και το πιο πιθανό είναι ότι δε θα το κάνει και ποτέ.

Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη μόρφωση και στην παιδεία. Μπορεί κάποιος να είναι ειδικός σε πολλά θέματα και να γνωρίζει τέλεια όλες τις πτυχές του αντικειμένου που διάλεξε ν’ ακολουθήσει, αλλά αυτό δεν τον καθιστά και καλλιεργημένο άνθρωπο. Μπορεί να φερθεί απολίτιστα, αν σε μια συζήτηση αρνείται να ακούσει όποια άποψη δε συμφωνεί με τη δική του, αν ασχολείται μόνο με όσα ο ίδιος έχει επιλέξει να γνωρίζει κι αν φορά παρωπίδες απέναντι σ’ οποιοδήποτε νέο ερέθισμα, καθώς αντιλαμβάνεται το διαφορετικό σαν εχθρό.

Το συμπέρασμα είναι απλό αλλά και συνάμα στενάχωρο. Άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ως άξεστοι, μονοδιάστατοι, κολλημένοι, ακαλλιέργητοι –ή όπως αλλιώς θέλεις να τους ονομάσεις– δυστυχώς δεν αλλάζουν. Σπάνια, με πολλή προσπάθεια, ίσως, βάλουν λίγο νερό στο κρασί τους, μα κι αυτό δε γίνεται συνειδητά ούτε κρατά για πολύ. Έτσι έμαθαν να ζουν και δε θα τους αλλάξει κανένας.

Υιοθέτησαν κάποτε κάποια συγκεκριμένα πρότυπα και πεποιθήσεις και θέλησαν να πορευτούν έτσι σ’ όλη τη ζωή τους. Πίστεψαν κι οι ίδιοι πως δε χρειάζεται ν’ αλλάξουν, βολεύτηκαν με το γνώριμο, οπότε καμία αλλαγή γύρω τους δεν τους αγγίζει και δεν τους παρακινεί για ν’ αλλάξουν κι αυτοί.

Μην προσπαθείς να ξεκολλήσεις κάποιον που δεν είναι διατεθειμένος να το κάνει από μόνος του. Μάλλον θα καταλήξεις με αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που εύχεσαι. Κανένας δεν άλλαξε με το ζόρι, γι’ αυτό καλύτερα να επικεντρωθείς στην προσωπική σου αλλαγή κι εξέλιξη. Μπορείς να κάνεις μια προσπάθεια δίνοντάς του κίνητρο για βελτίωση, αλλά αν παραμείνει ο ίδιος, είναι δική σου επιλογή αν θα δεχτείς έναν τέτοιον άνθρωπο με τα ελαττώματά του ή θα τον απομακρύνεις απ’ τη ζωή σου.