Το κοινωνικό και το βιολογικό φύλο δεν ταυτίζονται απαραίτητα

Ξυπνάς. Περπατάς ξυπόλητος σχεδόν αθόρυβα, βελούδινα, στο παλιό παρκέ του δωματίου, μέχρι κάποια διαμαρτυρόμενη σανίδα που από καιρό έχει χαλαρώσει να διακόψει αυτή την εκκωφαντική ησυχία. Η πόρτα του μπάνιου κλειστή, με μια ένταση συναισθήματος απροσδιόριστη και έναν αέρα παραδοχής, που κάνει το πέρασμά της ένα κομβικό σημείο του πρωϊνού, του κάθε πρωϊνού από την αρχή της ζωής σου. Ο αέρας του μπάνιου υγρός, πολυκαιρισμένος. Τα μάτια σου, που πλέον έχουν συνηθίσει το φως της ημέρας, κατευθύνονται στον μικρό καθρέπτη πάνω από το νιπτήρα. Περιμένεις να δεις ένα διαφορετικό είδωλο να σε κοιτάει, αλλά όχι, πάλι εσύ. Ο ίδιος που ήσουν και χθες, και κάθε άλλη μέρα.

Άνδρας. Γυναίκα. Δεν έχει σημασία. Το είδωλο που βλέπεις στον καθρέφτη σου έρχεται με απαιτήσεις, με συγκεκριμένες συμπεριφορές, με προσδοκίες. Τα πόδια σου, τα γυναικεία πόδια, τα ανδρικά, πατούν στα κρύα πλακάκια και νιώθεις μια σύνδεση με αυτόν τον κόσμο, μια γείωση που σε κρατά εδώ. Όσο όμως ανεβαίνεις προς τα επάνω και ξανακοιτάς το είδωλό σου στον καθρέφτη, η επιβαλλόμενη εικόνα, η σωματική εμπειρία, τα χαρακτηριστικά σου ίσως βρίσκονται σε ασυμφωνία μεταξύ τους, προσανατολισμένα σε αντίθετες κατευθύνσεις, παλεύουν για μια ισορροπία, μια οριστική ταυτότητα.

Αν η εξωτερική εικόνα σου, τα βιολογικά χαρακτηριστικά που αντικρίζεις είναι και αυτά με τα οποία αυτοπροσδιορίζεσαι, τότε ανήκεις σε μια αρκετά μεγάλη κατηγορία ανθρώπων που ονομάζεται σις-genders. Αυτό συμβαίνει αν έχεις γεννηθεί άνδρας και νιώθεις οικεία σε αυτόν τον ρόλο ή αν είσαι γυναίκα και νιώθεις ότι αυτή είναι η αυθεντική σου ταυτότητα. Αν πάλι, αυτό που νιώθεις δεν μπορεί να προσδιοριστεί από το είδωλο που αντικρίζεις στον καθρέφτη σου, αν υπάρχει μια ρευστότητα στον τρόπο που αυτοπροσδιορίζεσαι, ταυτίζεσαι σωματικά με ένα φύλο, αλλά συναισθηματικά, συμπεριφορικά με το αντίθετο φύλο, τότε απλώς ανήκεις στην κατηγορία που ονομάζεται τρανς-gender.

Ουσιαστικά και οι δύο ορισμοί αναφέρονται σε μια ψυχοσωματική εμπειρία, καθαρά εξατομικευμένη, ιδιαίτερα ευαίσθητη, και συχνά παρεξηγημένη. Ο νεολογισμός σις-gender, ένας πρωτοεμφανιζόμενος όρος του 1990, που εντάχθηκε επίσημα στο λεξικό της Οξφόρδης το 2015, με κύριο στόχο την ενσωμάτωση και την ίση μεταχείριση των ατόμων, μεταφέρει το αντικείμενο εστίασης στο βιολογικό γένος, απομακρύνοντάς το από τον ερωτικό προσανατολισμό του κάθε ατόμου.

Η «ομπρέλα» της κατηγορίας των σις-gender ατόμων μπορεί να αφορά άτομα που προτιμούν πρόσωπα του αντίθετου φύλου ή και του ίδιου, εξαιρώντας από αυτή μόνο τα τρανς άτομα. Αρκεί η ταυτότητα του φύλου που ενστερνίζεσαι να ταυτίζεται με το βιολογικό φύλο με το οποίο έχεις γεννηθεί και γίνεσαι μέλος της.

Η πρόθεση «cis» στα Λατινικά σημαίνει «στην ίδια πλευρά». Κατά πόσο όμως μια τέτοια διάκριση μεταξύ των ανθρώπων συμβάλλει στην ενσωμάτωση, στην καλύτερη κατανόηση και τελικά στην αποδοχή; Γιατί γίνεται απαραίτητη μια τέτοια διάκριση σήμερα; Σε μια ανέλπιδη προσπάθεια να απαλλάξει από διακρίσεις μια μερίδα ατόμων, η κοινωνία υποπέφτει σε ένα ανάλογο σφάλμα με τον αποκλεισμό από την κατηγορία μιας άλλης ομάδας ατόμων που δεν ταυτίζονται με το εκ γενετής φύλο τους, είτε έχουν επέμβει σε αυτό είτε όχι, τα τρανς άτομα, εντάσσοντάς τους σε μια εντελώς ξεχωριστή κατηγορία.

Με την ακούσια παροχή «ασύλου» σε όσους χαρακτηρίζονται σις-genders, και με την υποτιθέμενη πρόθεση να κατανοήσει καλύτερα την διαφορετικότητα, η σύσταση μιας πλειοψηφικής ομάδας που ξαφνικά γίνεται η νόρμα στο κοινωνικό περιβάλλον, ανεξάρτητα από τον πρωταρχικό σκοπό μιας τέτοιας διάκρισης, αποτελεί από μόνη της στοιχείο αναίτιας πόλωσης. Τα άτυπα προνόμια που παρέχονται, καθιστούν αυτή την κατηγορία ως βασικό κοινωνικό θεμέλιο, χαράζοντας σαφή όρια και δημιουργώντας κοινωνικές αντιπαλότητες.

Η αναφορά της μιας κατηγορίας εκ προοιμίου ορίζει την άλλη ως αντίθετο πόλο, ειδικά έχοντας τον όρο «τρανς», λατινικό πρόθεμα που σημαίνει «απέναντι από». Ενώ βοηθάει έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων να συνταχθούν και να αποτελέσουν κυρίαρχο σύνολο, αυτόματα και σχεδόν άδικα, εξαιρεί μια άλλη σημαντική μερίδα ανθρώπων, που παλεύει χρόνια να κάνει ορατή την παρουσία της, δυσχεραίνοντας περισσότερο την ένταξη, αλλά και την καθημερινή διαβίωσή της.

Η ισχυρή διαφωνία των τρανς ατόμων με την ταυτότητά τους, δηλαδή το να έχουν γεννηθεί στο ένα φύλο και να νιώθουν ταύτιση με το αντίθετο φύλο, ίσως αποτελεί ένα ισχυρό πλήγμα στην γενικότερη κοινωνική δομή, που αδυνατεί να κατανοήσει τις δυσκολίες που βιώνουν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, και η περιθωριοποίησή τους σε μια μειονότητα πιθανώς εκφράζει και την ίδια την ανασφάλεια αυτής της κοινωνίας.

Με όλα αυτά τα δεδομένα, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι επικρατεί μια ανάγκη προσδιορισμού του ατόμου, και κύριο μέσο αυτής της κοινωνικής στρατηγικής γίνεται το βιολογικό φύλο. Χωρίς καμία διάθεση λεκτικής υπερβολής, και με απόλυτο σεβασμό σε κάθε άτομο, το θέμα του προσδιορισμού έγκειται στο ίδιο το άτομο αποκλειστικά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διατύπωση όλων αυτών των ορισμών φέρνει στο προσκήνιο θέματα ταμπού που χρήζουν προσοχής και χώρου στο σύνολο της κοινωνικής ζωής.

Ο Michel Foucault άλλωστε είχε προβλέψει ότι οι άνθρωποι θα εξέφραζαν στο μέλλον μια εμμονή με τον έρωτα, ορίζοντας και οριοθετώντας την ατομική τους ταυτότητα μέσω του φύλου τους και της ερωτικής τους προτίμησης, και αυτό αποτελεί τώρα το δικό μας παρόν. Ο λόγος ύπαρξης τέτοιων και άλλων νεολογισμών, αν δεν έχει ως ουσιαστικό στόχο την κατανόηση και την ενσωμάτωση, τότε σαφώς αποσκοπεί στην περιθωριοποίηση και στον αποκλεισμό του ατόμου.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στο μακρινό μέλλον, θα εμφανιστούν και άλλοι επιστημονικοί όροι, ή άλλα πεδία που θα τολμήσουν να δώσουν ένα σαφή και τελικό ίσως προσδιορισμό του ατόμου, σε μια προσπάθεια μεγαλύτερης κατανόησης του μεγάλου μυστηρίου που αποτελεί, τόσο για τον ίδιο τον εαυτό του όσο και για το περιβάλλον γύρω του.

Όσο όμως θα αυξάνονται οι λέξεις και οι χαρακτηρισμοί, οφείλουμε να απαλείφουμε σιγά σιγά τα όρια που μας διαχωρίζουν και να αποφεύγουμε την παγίδα να εγκλωβιστούμε και εμείς οι ίδιοι μέσα σε αυτά, ανεξάρτητα από το εκάστοτε πεδίο ορισμού. Και γιατί όχι, ίσως να χρησιμοποιήσουμε τις ίδιες τις λέξεις για να διορθώσουμε, αυτή τη φορά, συμπεριφορές και λάθη, και να συνυπάρξουμε αρμονικά.