Οι διαφημίσεις για το Black Friday/ Cyber Monday δε θα έχουν ακόμα κοπάσει όταν μια καινούργια φρενίτιδα θα οδηγήσει τους πάντες να ψάχνουν προσφορές και ελκυστικές τιμές για να ικανοποιήσουν την καταναλωτική τους μανία. Τα Χριστούγεννα. Από εκεί που ήταν κάποτε γιορτή συνυφασμένη με θαλπωρή και οικογενειακές στιγμές (αυτό ακόμα είναι), έχει μετατραπεί σε αγώνα του αγοράζειν και του ξοδεύειν.
Και οσονούπω, να και οι εκπτώσεις. Που υπόσχονται χαμηλές τιμές, 1 + 1, δεύτερο προϊόν πιο χαμηλά κ.ο.κ., για να ελκύσουν όσο το δυνατόν πιο πολλούς πελάτες. Και εμείς θα τρέξουμε, θα σπεύσουμε να προλάβουμε, μήπως και χάσουμε την ευκαιρία να αγοράσουμε ακόμα ένα ζευγάρι μπότες ή μια καμπαρντίνα ή μια τσάντα. Και φυσικά οι προσφορές δεν απευθύνονται μόνο στο γυναικείο φύλο. Οι άρρενες, με ροπή στα ηλεκτρονικά, τα gadgets ή τα αθλητικά, πέφτουν με άτσαλο τρόπο στη σαγήνη του καταναλωτισμού.
Γιατί είναι σαγήνη. Για κάποιους λειτουργεί διεγερτικά. Εξιτάρει τη φαντασία, κρατά σε εγρήγορση, αναζωογονεί, λειτουργεί ως αγχολυτικό ή αντικαταθλιπτικό. Κάποιοι είναι πιο ευδιάθετοι όταν ψωνίζουν. Πόσοι από μας δεν πέσαμε συχνά-πυκνά σ’ αυτή την παγίδα; Πόσοι από μας δεν επιστρέψαμε μετά από μια παρορμητική αγορά μετανιωμένοι και σκεπτικοί;
Και εννοείται ότι αυτή η μανία δεν είναι συνάρτηση της τιμής των προϊόντων. Δεν αγοράζουμε μόνο τα ακριβά. Κυνηγάμε ακόμα και τις φτηνές πλατφόρμες αγορών, αν έχουμε πειστεί ότι όλοι οι άλλοι μάς κοροϊδεύουν και πωλούν τα αγαθά πιο ακριβά από όσο πιστεύουμε ότι αξίζουν. Ακόμα κι αν πάμε στο περίπτερο για τσίχλες, επιστρέφουμε με γαριδάκια, αναψυκτικά, μπισκότα και γραμματόσημα, ξέρω ’γω.
Είναι αλήθεια ότι ο κόσμος καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από το πνεύμα του καταναλωτισμού και της σπατάλης, αγοράζοντας όλο και περισσότερα, όλο και πιο άχρηστα, όλο και πιο ευτελή και επιρρεπή σε φθορές. Σε ένα τέτοιο κόσμο, πόσο δύσκολο είναι να αντισταθεί κάποιος και να κάνει ακριβώς το αντίθετο; Πόσο δύσκολο είναι το “no-buy”;
Το 2025, μια νέα τάση έκανε την εμφάνισή της σε μια προσπάθεια αναχαίτησης του κύματος σπατάλης των τελευταίων χρόνων και στην οποία συμμετέχουν πολλοί άνθρωποι. Η φιλοσοφία του είναι τόσο απλή όσο το όνομά του. Περιορίζονται οι σπατάλες και οι δαπάνες για να εξοικονομηθούν χρήματα για να μπορέσουν να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Οι περιττές αγορές αποφεύγονται και δίνεται έμφαση μόνο στα απολύτως απαραίτητα. Το κίνημα έχει πάνω από 67.000 μέλη και έχει σκοπό να ενθαρρύνει όσους περισσότερους γίνεται να απεγκλωβιστούν από έναν τρόπο σκέψης που οδηγεί σε σπατάλες και έξοδα.
Απευθύνεται σε όσους περνούν από ένα κατάστημα καλλυντικών και αγοράζουν πέντε κραγιόν αντί ένα, γιατί ήταν πιο συμφέρον, ακούνε για μια προσφορά και παραγγέλνουν αμέσως, διαβάζουν για εκπτώσεις και ανοίγουν τα ραντάρ τους. Σε όλους τους παρορμητικούς καταναλωτές που, είτε το παραδέχονται είτε όχι, είναι εθισμένοι σε δαπανηρές συνήθειες.
Πριν πολλά χρόνια, μια ταινία (Confessions of a Shopaholic), με ευχάριστο και καρτουνίστικο περιεχόμενο, πασπαλισμένο με μια δόση ρομαντισμού και happy ending, μάς σύστησε αυτό το φαινόμενο, όταν ακόμα δεν υπήρχαν πλατφόρμες και διαδικτυακά καταστήματα. Σήμερα, που με ένα κλικ έχεις στην πόρτα σου το ρολόι, το κινητό, το παλτό, ακόμα και το τηγάνι των ονείρων σου, η γραμμή μεταξύ ανάγκης και επιθυμίας είναι συχνά δυσδιάκριτη και θολή.
Πότε χρειαζόμαστε κάτι και πότε το αγοράζουμε επειδή το θέλουμε και το βρήκαμε σε προσφορά; Είναι εφικτό το 2026 να είναι η χρονιά που δεν θα κάνουμε καθόλου αγορές; Τρομακτικό για κάποιους, μακρινή πιθανότητα για κάποιους άλλους, όχι τόσο άσχημο για μένα.
Ας το σκεφτούμε λογικά. Μπορούμε να μην αγοράσουμε καινούργια ρούχα ή παπούτσια (δεδομένου ότι τα υπάρχοντα δεν είναι φθαρμένα και ταλαιπωρημένα), μπορούμε να μην προσθέσουμε κανένα προϊόν ομορφιάς στο συρτάρι μας, να μην αλλάξουμε κινητό ή υπολογιστή, να μην κάνουμε καμιά παρορμητική αγορά. Ακόμα και τα βιβλία, που για μένα είναι απαραίτητα, μπορούν να μην αγοραστούν αλλά να τα δανειστούμε από πλατφόρμες, βιβλιοθήκες ή φίλους.
Μια πρωτότυπη ιδέα, η οποία θα ωφελήσει πρώτα από όλα την τσέπη μας και δεύτερον το περιβάλλον. Σκεφτείτε πόσο λιγότερα απόβλητα θα υπάρχουν στις χωματερές. Πόσο λιγότερα ρούχα θα πετάμε, πόσο περισσότερο χώρο θα έχουμε στο σπίτι μας, πόσα περισσότερα χρήματα θα έχουμε για ταξίδια και πραγματικές ανέσεις.
Ομολογώ ότι στην αρχή η όλη ιδέα μού φάνηκε πολύ δύσκολη στην εφαρμογή, αλλά τείνω να πιστέψω πως η εφαρμογή της θα αλλάξει την ποιότητα ζωής μας. Θα μάς ανακουφίσει από ψυχοφθόρες συνήθειες και μια ασταμάτητη εσωτερική ανάγκη να αποκτούμε καινούργια αγαθά. Με δισταγμό και επιφύλαξη καταθέτω την πρόθεσή μου να ενταχθώ κι εγώ στο κίνημα! Να κόψω αγορές και σπατάλες για το 2026. Και θέλω να πιστεύω πως σε ένα χρόνο από τώρα, από τούτο εδώ το βήμα, θα παραδεχτώ πως ήταν μια απόφαση που μού άλλαξε όντως τη θέαση των πραγμάτων και τη ζωή μου ολόκληρη.
Συντάκτης: Χριστιάνα Δεμέναγα
