«Το παράδοξο του παππού» απαντά αν θα ταξιδέψουμε ποτέ στον χρόνο

Ταξίδια υπάρχουν πολλά. Μπορούμε να ταξιδέψουμε με το σώμα μας και να θαυμάσουμε μοναδικά μέρη της γης. Μπορούμε να ταξιδέψουμε με το μυαλό μας και να φτάσουμε σε ακόμα πιο μαγικούς τόπους, να χαθούμε μέσα σ’ ατέρμονους ορίζοντες και να εξερευνήσουμε σημεία ιδιαίτερα, ηδονικά, σκοτεινά ή φωτεινά, μυστήρια κι απόκρυφα, ονειρεμένα κι άκρως ρεαλιστικά. Μπορούμε να ταξιδέψουμε με την ψυχή μας και τα ταξίδια αυτά, μένουν σαν σουβενίρ για να μας θυμίζουν αυτό που ήμασταν, αυτό που είμαστε αλλά κι αυτό που μπορούμε να γίνουμε.

Κι όλα αυτά είναι πράγματι μέρη που μπορούμε να ταξιδέψουμε. Υπάρχει όμως ένα ταξίδι που πολλές φορές αναρωτηθήκαμε αν υπήρχε τρόπος για να το κάνουμε και τι θα συνέβαινε αν τα καταφέρναμε. Τι θ’ αλλάζαμε, αν θ’ αλλάζαμε κάτι και ποια θα μπορούσε να είναι η πιθανή τροπή και η πορεία των γεγονότων έκτοτε. Το «ταξίδι στον χρόνο». Μπορούμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω; Μπορούμε ν’ αλλάξουμε το παρελθόν; Θέλουμε;

Δεν είναι λίγοι αυτοί που καταπιάστηκαν από πολύ παλιά μ’ αυτήν την ονειρική –θα λέγαμε- ιδέα. Ήδη, από την αρχαιότητα, ο χρόνος ορίστηκε με την εξέλιξη και τη μεταβολή στους κύκλους της φύσης. Αργότερα απασχόλησε πολλούς καλλιτέχνες αλλά και συγγραφείς, για παράδειγμα ο Γουέλς με το βιβλίο του «Η Μηχανή του Χρόνου» μίλησε γι’ αυτά τα ταξίδια ενώ κυρίως το ταξίδι στον χρόνο απασχόλησε πολλούς επιστήμονες. Ο Ισαάκ Νεύτων ισχυρίστηκε πως «Ο απόλυτος, πραγματικός και μαθηματικός χρόνος, ρέει αδιατάρακτα χωρίς αναφορά σε οποιονδήποτε εξωτερικό παράγοντα». Για αρκετά χρόνια στην επιστημονική κοινότητα κυριαρχούσε η πεποίθηση πως ο χρόνος είναι ίδιος παντού και για όλους, είναι δηλαδή παγκόσμιος κι απόλυτος και διακρίνεται σε παρόν, παρελθόν και μέλλον. Ωστόσο, εκεί που τα πράγματα είχαν καταντήσει να είναι κάπως ρουτινιασμένα μέσα σ’ αυτή τη γραμμικότητα, ο Αϊνστάιν με τη θεωρία της σχετικότητας ήρθε ν’ αλλάξει την πεποίθηση αυτή. Έκτοτε, τα πράγματα άλλαξαν, και κυρίως άλλαξαν μετά από τις θεωρίες της κβαντικής φυσικής που ανατρέπουν καθετί δεδομένο μέχρι σήμερα. Και ναι, εμείς που βαριόμαστε εύκολα, ζούμε για την ανατροπή. Περιμένουμε πάντα την ανατροπή που θ’ ανοίξει νέες διαδρομές που θα οδηγήσουν σε καινούργιους μαγικούς ορίζοντες.

Πολλές παράδοξες θεωρίες υπήρξαν κατά καιρούς, ώστε να διατυπωθούν υποθέσεις για τα ταξίδια στο χρόνο. Μία από αυτές είναι το «παράδοξο του παππού». Με λίγα λόγια, αναφέρεται στην εξής σκέψη πως αναφέρει ο αστροφυσικός Andrew May: «Ας υποθέσουμε ότι έχετε μια χρονομηχανή που σας επιτρέπει να ταξιδέψετε στο παρελθόν. Ενώ βρίσκεστε εκεί, σκοτwνετε κατά λάθος έναν από τους παππούδες σας –ή όποιον άλλον πρόγονο– πριν αποκτήσει απογόνους. Αυτό αλλάζει –εύλογα– την αλυσίδα των μελλοντικών γεγονότων, συμπεριλαμβανομένης της δικής σας γέννησης. Ωστόσο, αν τελικά δεν έχετε γεννηθεί στο μέλλον, τότε δε θα μπορούσατε να γυρίσετε πίσω στο παρελθόν και να σκοτwσετε τον πρόγονό σας. Εξ ου και το παράδοξο».

Το παράδοξο αυτό μας θυμίζει μάλλον το «φαινόμενο της πεταλούδας» και τη θεωρία του χάους, σύμφωνα με το οποίο αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της σε ένα οποιοδήποτε μέρος της γης, αυτό μπορεί να φέρει βροχή χιλιάδες μίλια μακριά κι άρα μια απειροελάχιστη μεταβολή μπορεί να φέρει ένα εντελώς διαφορετικό αποτέλεσμα στις αρχικές συνθήκες. Πόσο εντυπωσιακά και περίεργα ακούγονται όλα αυτά τα ταξίδια; Πόσο μπορείς να βυθίζεσαι μέσα σ’ αυτά και να μεταφέρεσαι σε μέρη λίγο έως πολύ αστρικά; Τόσο πολύ απασχόλησε το παράδοξο του παππού ώστε διατυπώθηκαν διάφορες θεωρίες που θα μπορούσαν –ίσως- να δώσουν εναλλακτικές διαδρομές, αν και δε νομίζω να καταφέρουμε να απαντήσουμε ποτέ με σιγουριά σε αυτό το ζήτημα. Μερικές από αυτές είναι:

Η θεωρία των παράλληλων συμπάντων όπου σύμφωνα με αυτήν, κάθε φορά που κάποιος ταξιδεύει πίσω στον χρόνο κι αλλάζει κάτι στο παρελθόν, δημιουργείται ένα νέο παράλληλο σύμπαν όπου αυτή η αλλαγή είναι μια άλλη εκδοχή της πραγματικότητας μας κι άρα είναι κάτι που ισχύει. Ο ταξιδιώτης σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, δημιουργεί μια νέα χρονογραμμή όπου ο παππούς του σκοτwνεται, αλλά στην αρχική του χρονογραμμή εξακολουθεί να είναι ζωντανός.

Η θεωρία της αυτοσυνεπούς ιστορίας σύμφωνα με την οποία τα γεγονότα, φέρνουν το ένα το άλλο και δεν μπορούν ν’ αλλάξουν. Δηλαδή, ακόμη κι αν κάποιος ταξιδέψει πίσω στο χρόνο, δεν μπορεί ν’ αλλάξει το παρελθόν κι έτσι δημιουργείται ακόμα ένα νέο παράδοξο. Ο ταξιδιώτης ίσως να μην μπορεί να σκοτwσει τον παππού του επειδή κάτι θα τον εμποδίσει ή γιατί ο παππούς θα επιβιώσει κατά κάποιον τρόπο. Η θεωρία της σφαλισμένης χρονογραμμής, ουσιαστικά, υποστηρίζει ότι το παρελθόν είναι σφαλισμένο και δεν μπορεί να αλλάξει. Άρα, όποιος ταξιδέψει πίσω στον χρόνο θα συμμετέχει απλώς στα γεγονότα όπως έχουν ήδη συμβεί, χωρίς να μπορεί να τα αλλάξει.

Η θεωρία του St. Hawking, συμφωνα με τον οποίο το ταξίδι στον χρόνο ίσως να ήταν δυνατό να επιτευχθεί μέσω κάποιας «σκουληκότρυπας». Οι σκουληκότρυπες περιγράφονται ως σύντομο μέσο σύνδεσης ανάμεσα σε δύο σημεία στο διάστημα, άρα θα μπορούσε ενδεχομένως να επιστρέψει σε ένα παλιότερο χρονικό σημείο, κατάσταση γνωστή ως «κλειστή χρονική καμπύλη».

Ίσως να ήταν υπέροχο να ταξιδέψει κανείς μέσα από μια σκουληκότρυπα, να μπορέσει να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία στο παρελθόν του. Μα ακόμα κι αν δεν μπορέσουμε ποτέ να ταξιδέψουμε κατά ‘κει, μέσα από την αλληλεπίδραση με τον χρόνο, μέσα από την πάλη μ’ αυτόν ή μέσα από τον μαγικό χορό μας μαζί του, μέσα από το παρόν κι όχι από το παρελθόν, θα είναι πάντα το ταξίδι από μόνος του. Ο χρόνος που μας δίνεται πάνω στη γη, που φτιάχτηκε για μας. Ας το απολαύσουμε ζώντας για το «τώρα».