10 ψυχολογικές θεωρίες που πλέον αμφισβητούνται

Μια φορά κι έναν καιρό, πέρασες μια έντονη ψυχολογικά κατάσταση, ο δίπλα σου ξεπέρασε μια ψυχολογική ασθένεια, ο παραδίπλα βίωσε ένα τραύμα που ακόμη τον ταλαιπωρεί αλλά βρίσκει λύσεις και κάπου ένας γκουρού μοιράστηκε μια έμπνευσή του. Όλοι αυτοί μαζί -και άλλοι πολλοί- δημιούργησαν -άθελά τους- ψυχολογικές θεωρίες, πρακτικές και απόψεις, οι οποίες όταν ταυτίζονταν συχνά με άλλους, αναπαράγονταν ολοένα και περισσότερο, φτάνοντας στο σήμερα. Και τι συμβαίνει σήμερα; Ανακαλύπτουμε ψυχολογικές θεωρίες που παρέμειναν ανά τα χρόνια αλλά εν τέλει αποτελούν μύθο για την επιστήμη της ψυχολογίας αυτή καθ’ αυτή. Πάμε να δούμε πόσα νόμιζες ότι ισχύουν;

1. Άνδρες και οικoγενειακή βί@

Όλα ξεκίνησαν το 2014, όταν δημοσιεύτηκε μια βρετανική έρευνα, στην οποία το 65% των ατόμων που πήραν μέρος, θεωρούσαν πως η ενδοoικογενειακή βί@, διαπράττεται αποκλειστικά (σχεδόν) από τους άνδρες μιας και θεωρούνται η πιο προφανή απειλή. Παρ’ όλα αυτά, τα επίσημα στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως και οι γυναίκες διαπράττουν συντροφική βί@ κατά των ανδρών. Πιο συγκεκριμένα, η Εθνική Έρευνα Ερωτικών Συντρόφων και ***ουαλικής βί@ς στις ΗΠΑ, διαπίστωσε πως ένας στους τέσσερις άνδρες είχε υποστεί σωμ@τική βί@, ακόμα και βι@σμό από σύντροφό του, ενώ για τις γυναίκες ο αριθμός που αντιστοιχεί στην ανάλογη περίπτωση είναι μία στις τρεις. Σημειώθηκε επίσης πως το 83% των ανδρών που υπέστησαν βί@ από τους συντρόφους τους, έγινε από γυναίκες.

2. Όλοι οι εγκληματίες, έχουν διαγνωστεί με κάποια ψυχική ασθένεια

Σ’ αυτήν την αναπαραγωγή συντέλεσαν αρκετά και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στα ψυχολογικά προβλήματα ανθρώπων που διέπρατταν σοβαρά και βί@ια εγκλήμ@τα. Έτσι πολλοί άνθρωποι μέχρι και σήμερα πιστεύουν πως οι άνθρωποι με ψυχική ασθένεια είναι εγγενώς βί@ιοι. Ο Scott Lilienfeld όμως μαζί με τους συνεργάτες του, στο βιβλίο τους «50 Μεγάλοι Μύθοι της Λαϊκής Ψυχολογίας», αναφέρουν πως έπειτα από έρευνες τουλάχιστον το 90% των ατόμων με ψυχική ασθένεια δε διαπράττουν βί@ιες πράξεις. Παράλληλα, αναφέρει πως η πλειοψηφία των βί@ιων εγκληματιών δεν έπασχαν από κάποια ψυχική ασθένεια.

3. Όταν μαθαίνουμε κάτι με τον τρόπο μάθησης που λειτουργεί για εμάς, το μαθαίνουμε καλύτερα και ευκολότερα

Εσύ είσαι οπτικός, ακουστικός ή πρακτικός τύπος ανθρώπου; Εσύ, εγώ και το 96% των ανθρώπων έχουμε ήδη κατηγοριοποιήσει τον εαυτό μας σε μια από τις 3 παραπάνω εκδοχές για το πώς μαθαίνουμε καλύτερα. Στην πραγματικότητα όμως, ψυχολογικές έρευνες έδειξαν πως οι άνθρωποι δε μαθαίνουν καλύτερα όταν διδάσκονται με τον τρόπο που προτιμούν. Αντίθετα, ο καλύτερος τρόπος κρίνεται από τη φύση του ίδιου του υλικού που πρόκειται να μελετηθεί.

4. Ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός είναι επιστημονικός

Μια μειοψηφία των ψυχολόγων, υποστηρίζει την ύπαρξή του και έχει εκπαιδευτεί πάνω σε αυτόν, παρ’ όλα αυτά η δημιουργία του δεν προέρχεται από την επιστήμη της ψυχολογίας ή της νευροεπιστήμης. Συγκεκριμένα, αναπτύχθηκε από δυο γκουρού το 1970 που δημιούργησαν τις δικές τους ψυχολογικές αρχές έπειτα από παρακολούθηση ψυχοθεραπευτών-θεραπευόμενων. Μια ιατροδικαστική έρευνα, κλήθηκε να μελετήσει όλα τα αιτήματα που υποβλήθηκαν στα NLP προγράμματα, διαπιστώνοντας, επίσημα πια, πως δεν έχουν καμιά επιστημονική υπόσταση.

5. Οι ψυχικές ασθένειες δηλώνουν ανισορροπία του εγκεφάλου

Πριν από μερικά χρόνια, μια έρευνα στις ΗΠΑ, διαπίστωσε πως πάνω από το 80% των ανθρώπων πίστευε πως η χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο προκαλεί κάποια ψυχική ασθένεια. Κι όλα ξεκίνησαν επειδή η αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή μεταβάλει τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, χωρίς να σημαίνει πως γενικά μια χημική ανισορροπία θα προκαλέσει προβλήματα. Πάντως ένα είναι σίγουρο, μέχρι στιγμής κανένας ψυχίατρος ή νευρολόγος, δεν έχει ανακαλύψει ποια είναι η «σωστή» ισορροπία των χημικών ουσιών στον εγκέφαλο. Αναμένουμε λοιπόν.

6. Ο αυτισμός προκύπτει από διαταραγμένο σύστημα καθρεπτικών νευρώνων

Στο όνομα του αυτισμού δημιουργήθηκαν πολλές θεωρίες που ολοένα και καταρρίπτονται. Η πιο συνηθισμένη είναι πως «η αιτία του αυτισμού είναι ένα διαταραγμένο σύστημα καθρεπτικών νευρώνων» που εξέφρασε ο διάσημος νευροεπιστήμονας VS. Ramachandran το 2011. Για την ιστορία, οι καθρεπτικοί νευρώνες είναι κύτταρα που αποκρίνονται όταν εκτελούμε μια ενέργεια ή παρατηρούμε κάποιον άλλον να την εκτελεί. Μια ανασκόπηση όμως που δημοσιεύθηκε το 2013, έπειτα από 25 μελέτες, δεν εντόπισε στοιχεία που να επιβεβαιώνουν την εν λόγω θεωρία, ενώ το 2016, μια άλλη έρευνα οδηγήθηκε σε αντίθετες μάλιστα ενδείξεις σχετικά μ’ αυτήν τη θεωρία.

7. Το μυαλό μας λειτουργεί σαν βιντεοκάμερα

Έπειτα από μια έρευνα σε 2000 άτομα, το 63% πίστευε πως η μνήμη λειτουργεί σαν καταγραφέας γεγονότων. Πάνω σ’ αυτό βασίζονταν ανά τα χρόνια μεταξύ άλλων και οι δικαστές και η αστυνομία, όταν καλούσαν αυτόπτες μάρτυρες για ένα συμβάν. Μάλιστα θεωρούσαν πως όσο πιο σίγουροι φαίνονταν οι ίδιοι για τη μνήμη τους, τόσο πιο πιθανό είναι να ήταν και ακριβείς. Αντίθετα, όπως έχει αποδειχθεί, οι αναμνήσεις μας είναι μεταβλητές μιας και αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου και αποτελούν μια διαστρεβλωμένη εκδοχή ενός γεγονότος.

8. Ο γραφικός σου χαρακτήρας λέει πολλά για την ψυχολογία και το χαρακτήρα σου

Εξαιτίας αυτής της θεωρίας, κάποιοι εργοδότες στις ΗΠΑ, χρησιμοποιούν τη γραφολογία για να «εγκρίνουν» τον χαρακτήρα ενός υποψήφιου για πρόσληψη! Παρά το γεγονός ότι η γραφολογία αναφέρει πως μπορεί να προσδιορίσει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σου, δεν υπάρχει καμία επιστημονική θεωρία που να υποστηρίζει τη γραφολογία. Κάποιοι ψυχοθεραπευτές και κλινικοί σύμβουλοι τυγχάνει να τη χρησιμοποιούν αλλά ως βοηθητικό εργαλείο και όχι μεμονωμένα για τη διεξαγωγή συμπερασμάτων. Πολλοί βέβαια είναι αυτοί που την κατατάσσουν και ως ψευδοεπιστήμη, ενώ κάποιοι άλλοι τη χαρακτηρίζουν ως επιστημονικά αμφισβητήσιμη πρακτική.

9. Η σχιζοφρένεια έχει να κάνει με το οικογενειακό περιβάλλον

Από το 1940 μέχρι και το 1950 ως αιτία της σχιζοφρένειας σύμφωνα με επιστήμονες εκείνης της εποχής, θεωρούταν η απόρριψη από τη μητέρα του. Προκειμένου να διαχειριστεί αυτήν την απόρριψη δημιούργησε έναν κόσμο παραισθήσεων και παραληρητικών ιδεών. Κάπου στο 1970, κατά τη διάρκεια της βιολογικής επανάστασης, ανακαλύφθηκε πως αρκετές ψυχικές ασθένειες οφείλονταν σε γενετικές και εγκεφαλικές ασθένειες και όχι στην οικογένεια. Πενήντα χρόνια μετά, δεν έχει βρεθεί ακόμα το «γονίδιο της σχιζοφρένειας» και έτσι οι επιστήμονες εν αποδίδουν την αιτιότητά της στη «χημική ανισορροπία» που προκαλεί και την κατάθλιψη, ως ένα μικρό κομμάτι του παζλ που ακόμα έχει μέλλον για να λυθεί.

10. Το πείραμα του Stanford, σχετικά με τους ανθρώπους που αποκτούν εξoυσία

Το πείραμα αυτό διεξήχθη το 1971 και πήραν μέρος μαθητές που είχαν είτε το ρόλο του κρατούμενου είτε του φρουρού. Το συγκεκριμένο πείραμα όμως, αναγκάστηκε να διακοπεί όταν οι φρουροί έγιναν βί@ιοι και κaταχρηστικοί. Ο Φίλιπ Ζιρμπάντο, που ηγήθηκε της μελέτης, υποστήριξε πως ο καθένας μας μπορεί να γίνει κακός αν του δοθεί εξoυσία. Πάνω σε αυτήν τη θεωρία βασίστηκε το πείραμα που έγινε στη φυλακή του BBC, που όμως έδειξε πως η ίδια κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε συνεργατική συμπεριφορά παρά σε κaτάχρηση και τυραννία, ανάλογα με το πώς θα αλληλοεπιδράσουν οι άνθρωποι μεταξύ τους.