Ο αλγόριθμος της αγάπης

Οδεύουμε με επιτυχία προς το 2020. Είμαστε η γενιά που βίωσε τα τεχνολογικά θαύματα το ένα μετά το άλλο. Είμαστε η γενιά που θεωρεί φυσιολογική μια συζήτηση με το τηλέφωνο που απαντά στο όνομα Siri. Που βλέπουμε αυτοκίνητα να αυτό-οδηγούνται, που δε μας εκπλήσσει ούτε καν ένα ρομπότ που φιγουράρει στα ΜΜΕ κι απαντά στο όνομα Sofia.

Είμαστε η γενιά που έχει δει τα πάντα και που δεν την εκπλήσσει τίποτα. Που τίποτα δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της και τίποτα δεν καλύπτει τις ανάγκες της. Είμαστε η γενιά που ανατραφήκαμε για να εισαχθούμε σε μια τεράστια βιομηχανία ανταγωνισμού, που προγραμματιστήκαμε να αποσκοπούμε στην ανέλιξη και να μην επιτρέπουμε αντιπερισπασμούς. Είμαστε η γενιά που σταμάτησε να πιστεύει στα παραμύθια και θεώρησε τα happy endings υπερεκτιμημένα.

Κι αν έπρεπε να μας ονοματίσω, θα μας χαρακτήριζα τη γενιά των αλγόριθμων. Αλγόριθμος –για όσους κρατούν τις αποστάσεις τους απ’ την πληροφορική και τα μαθηματικά– είναι μια λογική σειρά βημάτων που μπορεί να ακολουθηθεί για την επίλυση κάποιου προβλήματος. Οπότε, ναι, είμαστε η γενιά που δημιούργησε αλγόριθμους για τα πάντα. Απ’ τη δημιουργία playlists τραγουδιών μέχρι την εξερεύνηση του διαστήματος, όλα μια σειρά αλγορίθμων. Και τόσο συνηθίσαμε στην ιδέα, που την υιοθετήσαμε και στον τρόπο ζωής μας, στις καθημερινές μας ρουτίνες, στις μεταξύ μας σχέσεις.

Εννοώντας ότι έχουμε δημιουργήσει αλγόριθμους για το πώς να αντιδρούμε στα πάντα. Αν ο Α αγνοεί τα μηνύματά μου, εγώ θα αντιδράσω με τον Β τρόπο, αν ο Γ με απατήσει η αρμόζουσα συμπεριφορά είναι η Δ. Και χωρίς να το θέλουμε, ακολουθούμε τους αλγορίθμους μας τέλεια προγραμματισμένοι. Κι έρχεται η ερώτηση του εκατομμυρίου: Έχει φτάσει η στιγμή να αυτοματοποιήσουμε τον έρωτα; Αν όλα λειτουργούν άψογα βασισμένα σε αλγορίθμους, γιατί να μην το εφαρμόσουμε και στον χαώδη τομέα της αγάπης;

Η πρώτη ερώτηση που πρέπει να διερωτηθούμε είναι: Υπάρχει ιδανικός αλγόριθμος για την αγάπη; Αν μετρήσεις όλες τις πιθανότητες, υπολογίσεις όλες τις συντεταγμένες, μπορείς να ελπίζεις σ’ ένα βέλτιστο αποτέλεσμα; Αν εντάξεις όλα τα σωστά δεδομένα μπορείς να εξάγεις όλα τα σωστά αποτελέσματα; Μπορεί να προγραμματιστεί η αγάπη; Έχουμε φτάσει στο σημείο να θεωρούμε ότι από ένα application θα ερωτευόμαστε επιτυχημένα από τώρα και στο εξής;

Εκ πρώτης απόψεως, προφανώς και δε μας εκπλήσσει. Έπρεπε-δε θα έπρεπε, είμαστε πέραν ηθικών διλημμάτων. Η στυγνή λογική μέσα μας λέει πως ο κεραυνοβόλος έρωτας ανήκει σε άλλες εποχές, με γαλάζιους πρίγκιπες και γυάλινα γοβάκια. Πως η αγάπη έχει καταντήσει να ‘ναι απλά θέμα τύχης. Αν προκύψει η κατάλληλη συγκυρία, ώστε να γνωρίσεις κάποιον, που ίσως κάπως να ταιριάζετε και να μπορείτε να συνυπάρξετε. Αλλιώς, απλά συμβιβάζεσαι. Δεν είναι ένας ιδανικός συνειδητά κι εκλογικευμένα δημιουργημένος συνδυασμός πιο υποσχόμενος; Δεν αυξάνει αυτό τις πιθανότητες μας σε ένα happily ever after;

Κι έπειτα, όσο κυνικοί και να ‘μαστε, υπάρχει κάτι μέσα μας που εναντιώνεται στην ιδέα. Που δεν μπορεί να συμβιβαστεί στη θεωρία ότι ο έρωτας συνοψίζεται σε μια σειρά λογικών βημάτων που μπορούν να λύσουν το πρόβλημα. Είναι ο έρωτας πρόβλημα; Ίσως, η εύρεσή του. Και πάλι όμως, πώς μπορείς να βάζεις στην ίδια πρόταση τον έρωτα με την εκλογίκευση; Ο έρωτας είναι η έννοια του παράλογου. Όντως σταματήσαμε να πιστεύουμε ότι ο έρωτας είναι ολοκληρωτικός κι απόλυτος; Ίσως απλά πείσαμε τους εαυτούς μας να πιστέψουν, γιατί αυτό άρμοζε στην πραγματικότητα των εποχών μας.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι είναι απρόβλεπτος. Ότι μιλάμε για ανθρώπους και συναισθήματα κι όχι για αριθμούς. Κι ότι υπάρχουν πράγματα, παράμετροι και καταστάσεις που κανένας αλγόριθμος δεν μπορεί να υπολογίσει. Νομίζω ότι, τελικά, το πρόβλημα είναι ότι έχουμε θεωρήσει την αποτυχία του έρωτα δεδομένη. Κι ο αλγόριθμος που δημιουργήσαμε για την προκειμένη περίπτωση, με τα υπάρχοντα δεδομένα, εξάγει ως αποτέλεσμα τον φόβο εμπλοκής. Ένας εκλογικευμένος αλγόριθμος μας προσφέρει την ασφάλεια του γνωστού και του κατανοητού. Αντιλαμβανόμαστε τον τρόπο που το application θα λειτουργήσει, οπότε έχουμε την πεποίθηση ότι θα επιτύχει, πράγμα που καθησυχάζει τις ανησυχίες μας.

Ο έρωτας, όμως, είναι έρωτας και λειτουργεί με έναν τρόπο που δε θα καταλάβουμε ποτέ. Κι η ανεπάρκειά μας να καταλάβουμε ή ο φόβος αποτυχίας δε θα έπρεπε να ήταν ο λόγος να στερήσουμε απ’ τους εαυτούς μας το προνόμιο της αγάπης.

Ο Turing ανέπτυξε το λεγόμενο imitation game για να διαχωρίσει τον τρόπο σκέψης μιας μηχανής από έναν άνθρωπο. Αν ρωτάτε τη γνώμη μου, το μόνο πράγμα που θα μας διαχωρίζει αιώνια είναι η ικανότητά μας να ερωτευόμαστε. Είναι ό,τι πιο ανθρώπινο έχουμε μέσα μας, μη προγραμματίσιμο, μη ελεγχόμενο, μη εκλογικευμένο. Κι είμαστε αφελείς αν θεωρούμε ότι μπορεί ένας αλγόριθμος να το ξεγελάσει.