Διαταραχές που οδηγούν στη δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων

Υπάρχουν άνθρωποι ανάμεσά μας που ζούνε  μόνιμα ή και για μεγάλο χρονικό διάστημα με την αδυναμία εξωτερίκευσης αυτών που νιώθουν αλλά και την αδυναμία αναγνώρισης των συναισθημάτων τους. Πολλοί αναφέρονται στη συγκεκριμένη διαταραχή ως αλεξιθυμία.

Η αλεξιθυμία, όπως καταλαβαίνουμε όλοι είναι μια λέξη ελληνικής προέλευσης και δόθηκε ως ορισμός γύρω στο 1970 από τον Πέτρο Σιφναίο, καθηγητή ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο του Harvard. Κάποιοι επιστήμονες προτιμούν να μη χρησιμοποιούν τον συγκεκριμένο ορισμό και να αναφέρονται στο πρόβλημα απλά ως δυσκολία εκδήλωσης συναισθημάτων, η οποία δεν έχει κλινική διάγνωση ούτε είναι από μόνη της μια διαταραχή αλλά μπορεί να εμφανιστεί ως σύμπτωμα ή να προκληθεί από άλλες διαταραχές ή προβλήματα ψυχικής υγείας.

Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί πως οι άνθρωποι που παρουσιάζουν αλεξιθυμία ή δυσκολία εκδήλωσης συναισθημάτων έχουν προβλήματα αναγνώρισης και κατανόησης των συναισθηματικών τους διεργασιών και σύνδεσης με αυτές και είναι πιθανό να αδυνατούν να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων και να ανταποκριθούν αντίστοιχα σε αυτά. Κάτι τέτοιο δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και τους αποτρέπει να χτίζουν ουσιαστικούς δεσμούς με τους ανθρώπους γύρω τους.

Κάποιες από τις διαταραχές που μπορεί να οδηγήσουν σε δυσκολία εκδήλωσης συναισθημάτων είναι οι εξής:

-Διαταραχές αυτιστικού φάσματος, όπως ο αυτισμός ή το σύνδρομο Asperger’s. Αυτού του τύπου οι διαταραχές χαρακτηρίζονται από δυσκολίες στην αλληλεπίδραση και επικοινωνία με τον κοινωνικό περίγυρο και στην έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων. Τα άτομα που πάσχουν από αυτά τα σύνδρομα, παρουσιάζουν διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους αντιδρούν στα συναισθήματά τους αλλά και δυσκολία στη διαχείρισή τους και επίσης βρίσκουν ιδιαίτερα δύσκολη την κατανόηση μορφών επικοινωνίας όπως τη γλώσσα του σώματος και τις εκφράσεις του προσώπου και για το λόγο αυτό μπορεί να αδυνατούν να αντιληφθούν τα συναισθήματα των άλλων και να ανταποκριθούν σ’ αυτά. Αν και αυτού του τύπου οι διαταραχές συνδέονται επί το πλείστον με συμπτώματα αλεξιθυμίας, δεν είναι απαραίτητο πως κάθε άτομο θα χαρακτηρίζεται απ’ αυτή και φυσικά δε βιώνουν όλοι τα ίδια συμπτώματα στον ίδιο βαθμό.

-Κατάθλιψη: Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται σημαντικά καθώς τα άτομα βιώνουν τη συναισθηματική έκφραση και απώλεια με διαφορετικούς τρόπους. Αρχικά μπορεί να πιστεύουν πως αυτά που νιώθουν δεν είναι σημαντικά για τους άλλους, ή μπορεί να έχουν την αντίληψη πως ένα δυνατός άνθρωπος δε θα έπρεπε να εκδηλώνει τα συναισθήματά του και αυτό τους αποτρέπει να εκφράσουν και να βιώσουν αυτά που νιώθουν. Με την πάροδο του χρόνου τέτοιου είδους σκέψεις γίνονται καταστροφικές για την καθημερινότητα και την επαφή με άλλα άτομα, καθώς οι πάσχοντες μπορεί να απομονωθούν σημαντικά γιατί νιώθουν πως τίποτα δεν τους προσφέρει ικανοποίηση, κανείς δεν μπορεί να τους καταλάβει και σιγά σιγά αρχίζουν να αποσυνδέονται από τους άλλους αλλά και από τον ίδιο τους τον εαυτό.

-Μετατραυματικό στρες: Μια διαταραχή που πολλοί υποτιμούν ή δεν παίρνουν στα σοβαρά, αλλά της οποίας οι συνέπειες είναι καθοριστικές για τις ζωές των ανθρώπων που την έχουν βιώσει. Σε αυτήν την περίπτωση λοιπόν, καθώς ο οργανισμός προσπαθεί να ανταποκριθεί στα υψηλά επίπεδα στρες και βρίσκεται συνεχώς σε ένα καθεστώς συνεχούς εγρήγορσης και πάλης για να ανταπεξέλθει στο τραύμα, ενεργοποιείται ένας ακούσιος, ενδόμυχος μηχανισμός για να μας προστατέψει από αυτό. Αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί ως συναισθηματικό μούδιασμα, το οποίο ενώ αρχικά προσπαθεί να καθησυχάσει το σώμα και τις αισθήσεις μας, σε μακροπρόθεσμο διάστημα προκαλεί αποσύνδεση από τα συναισθήματά μας, αγνόηση, μη αναγνώριση και έκφραση τους. Αυτό οδηγεί, όπως και στην κατάθλιψη, στην απομόνωση του ατόμου και πλήττει σοβαρά τις διαπροσωπικές σχέσεις αλλά και τη σχέση με τον εαυτό του.

-Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής ή ΔΕΠΥ: Η ΔΕΠΥ είναι μια νευρολογική διαταραχή που εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και σε πολλές περιπτώσεις ακολουθεί το άτομο και στην ενήλικη ζωή του. Τα πιο συχνά συμπτώματα της διαταραχής είναι η διάσπαση προσοχής, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα. Η αδυναμία ρύθμισης των συναισθημάτων και των σκέψεων και δυσκολία έκφρασης τους είναι κυρίως αυτά που οδηγούν στα παραπάνω συμπτώματα. Επίσης, τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί συχνά να φαίνονται απόμακρα και απορροφημένα στις σκέψεις τους και αυτό ίσως συμβαίνει γιατί εκτός από τη δυσκολία διαχείρισης των δικών τους συναισθημάτων, δυσκολεύονται και στην κατανόηση και αντίδραση στα συναισθήματα των άλλων και αυτό επηρεάζει σημαντικά και τις κοινωνικές τους σχέσεις.

-Διατροφικές διαταραχές: Πολλές μελέτες έχουν γίνει πάνω στο θέμα των διατροφικών διαταραχών και της δυσκολίας ρύθμισης και έκφρασης συναισθημάτων. Φαίνεται πως η δυσκολία αυτή προϋπήρχε των διατροφικών διαταραχών και σε άλλες περιπτώσεις είτε ξεκίνησε είτε έγινε πιο έντονη μετά από αποτυχημένες θεραπείες για τη διατροφική διαταραχή των ατόμων. Μια διατροφική διαταραχή είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων αλλά σίγουρα είναι ενδεικτική μιας αδυναμίας διαχείρισης των συναισθημάτων και των σκέψεων και πολλές φορές δυσκολίας στην αναγνώριση και την εκδήλωσή τους με καταστροφικά αποτελέσματα για το άτομο.

Η λίστα με τις διαταραχές που μπορεί να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την αλεξιθυμία ή τη δυσκολία εκδήλωσης συναισθημάτων είναι μεγάλη και προφανώς το παραπάνω κείμενο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διαγνωστικό μέσο για καμία από αυτές και δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη γνώμη ενός ειδικού.