Αν κάτι χαρακτηρίζει την πιο ξεχωριστή και κεφάτη Πέμπτη του χρόνου, την Τσικνοπέμπτη είναι η τεράστια ποσότητα κρέατος, το κρασί και γενικά το αλκοόλ που ρέει άφθονο και φυσικά η τσίκνα που αναδίδεται ολούθε. Υπάρχουν όμως κάποιες ενδιαφέρουσες πληροφορίες γύρω από αυτήν την ημέρα η οποία δε γιορτάζεται μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη την υφήλιο, με διαφορετικές πολλές φορές ονομασίες.

Είναι η πιο ξεχωριστή ημέρα της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου (η λεγόμενη Κρεατινή), γιορτάζεται 11 ημέρες πριν από την καθαρά Δευτέρα, σύμφωνα με την παράδοση στήνονται σχάρες από πρωινές ώρες συνήθως, η μουσική έχει την τιμητική της κι ο αέρας γεμίζει με έντονη μυρωδιά ψητού, από την οποία προκύπτει κι η ονομασία της ημέρας. Μάλιστα, επιλέχτηκε η Πέμπτη ως ημέρα κρεατοφαγίας, διότι, παραδοσιακά οι ημέρες Τετάρτη και Παρασκευή θεωρούνται μέρες νηστείας.

Η προέλευση αυτού του εθίμου έρχεται από αρχαία ακόμη χρόνια, συνδεόμενη, κυρίως με τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, οι οποίοι αντιλαμβανόταν το φαγοπότι και το γλέντι ως ιεροτελεστία για την ευφορία της γης την άνοιξη. Από τα χριστιανικά χρόνια κι έπειτα, σημαίνει την προετοιμασία για τη Μεγάλη Σαρακοστή. Παλαιότερα, πέρα από το τσίκνισμα, το έθιμο απαιτούσε μεταμφίεση και πειράγματα. Στα χωριά, οι άνθρωποι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι, χτυπώντας πόρτες γνωστών κι αγνώστων, ζητώντας κέρασμα και κρασί, το οποίο καταναλωνόταν άφθονο στη διαδρομή, με την απαίτηση οι νοικοκυραίοι ν’ αφήσουν τα σπίτια τους και ν’ ακολουθήσουν την παρέα.

Το έθιμο συμπεριλάμβανε και ζημιές στον εξωτερικό χώρο των σπιτιών, ενώ οι περαστικοί έριχναν τις γλάστρες κάτω για να χυθεί το χώμα στις αυλές κι έπειτα μουτζούρωναν τα πρόσωπά τους. Σε παλαιότερες επίσης εποχές, η μέρα είχε το όνομα Τσικνοπέφτη κι ήταν η μέρα που ετοιμαζόταν το παστό, βρασμένο δηλαδή λίπος με λίγο νερό και ραντισμένο ταυτόχρονα με νερό, το οποίο μετά σουρωνόταν προς χρήση. Μια εβδομάδα πριν από την Τσικνοπέμπτη, ξεκινούσε η διαδικασία της σφαγής των γουρουνιών, τα λεγόμενα «χοιροσφάγια». Σήμερα, η Τσικνοπέμπτη είναι η επίσημη ημέρα έναρξης της αποκριάτικης περιόδου.

Ωστόσο, η μέρα αυτή δε γιορτάζεται μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε διαφορετικές χώρες ανά τον κόσμο, με ποκίλλες και πρωτότυπες ονομασίες. Στη Γερμανία ονομάζεται «Schmutziger Donnerstag aka λιπαρή Πέμπτη», κυρίως στη Ρηνανία, την Κολωνία, τη Βόννη και το Aachen. Οι εορτασμοί ξεκινούν στις 11:11 ακριβώς κι ο κόσμος βγαίνει στις μπιραρίες και στα υπαίθρια μπαρ με στολές και μασκαρέματα. Ειδικά στη Βόννη, γιορτάζεται η Beueler Weiberfastnacht, το καρναβάλι των γυναικών στη συνοικία Beuel. Η συμβολική κατάληψη των δημαρχείων της περιοχής από τις γυναίκες συνοδεύεται από το κόψιμο των γραβατών των αντρών, οι οποίοι δέχονται ως αποζημίωση ένα φιλί. Η γιορτή σηματοδοτεί την έναρξη του καρναβαλιού και συνοδεύεται από υπαίθρια φαγοπότια σε όλη την πόλη. Στην Κολωνία, γίνεται η μεγαλύτερη παρέλαση της χώρας εκείνη τη μέρα με πάνω από 1 εκατομμύριο συμμετέχοντες, πολλοί από τους οποίους είναι ντυμένοι μάγοι, κλόουν και στρατιωτικοί της εποχής του Ναπολέοντα. Στο δρόμο σερβίρονται κλασικά γερμανικά σνακ όπως ζεστά κουλουράκια, λουκάνικα, γερμανικά ντόνατς και ζεστό κρασί (Glϋhwein).

Στην Ιταλία φυσικά, οι Βενετοί γιορτάζουν την ερχόμενη νηστεία τρώγοντας μια μέρα πολύ πλούσια πιάτα όπως το κέικ και τα λαζάνια, γεμάτα με λουκάνικο και κιμά. Να σημειωθεί πως, η λατινική φράση «Carnevale» σημαίνει «αποχαιρετισμός στο κρέας». Την ίδια μέρα, η τηγανισμένη ζύμη με ζάχαρη ζαχαροπλαστών και τα γεμιστά με κρέμα γάλακτος cannoli έχουν την τιμητική τους.

Στη Σουηδία αυτή η μέρα είναι διαφορετική και δε γιορτάζεται την Πέμπτη αλλά την Τρίτη, ή αλλιώς «λιπαρή Τρίτη». Με διαφορετικά ονόματα σε κάθε τόπο, οι Σουηδοί έχουν στο εορτολόγιό τους τη «χοιρινή Τρίτη» (Fläktisdagen) ή τη «Μέλορ Τρίτη» (Semmeldagen), καθώς συνηθίζουν να φτιάχνουν παραδοσιακά αρωματικά ψωμάκια από κάρδαμο, γεμιστά με πάστα αμυγδάλου και σαντιγί που την αποκαλούν Σμέλορ.

Ομοίως λιπαρή Τρίτη έχουν κι οι Βέλγοι, με τους εορτασμούς της πόλης Μπινς να ξεχωρίζουν σε εκδηλώσεις που ξεκινούν από τον 14ο αιώνα. Οι ντόπιοι φορούν μάσκες, έντονα χρωματιστά ρούχα και ξυλοπόδαρα. Χρησιμοποιώντας σκούπες για ν’ απομακρύνουν κάθε εμπόδιο καθώς περπατούν στους δρόμους, ρίχνουν πορτοκάλια για να σηματοδοτήσουν τον ερχομό της άνοιξης. Το πρωί της ίδιας μέρας πριν την παρέλασή τους στον δρόμο, έχουν μια ασυνήθιστη διατροφική «τελετουργία»: συγκεντρώνονται όλοι μαζί για να φάνε ένα πρωινό με στρείδια και σαμπάνια. Μάλιστα αντίστοιχη γιορτή υπάρχει και στη Γαλλία, η «Mardi Gras», δηλαδή η «λιπαρή Τρίτη», η οποία αντιστοιχεί στην Καθαρά Δευτέρα. Η οποία γιορτάζεται με λάμψη και σε πολλές γαλλόφωνες περιοχές, όπως στην Νέα Ορλεάνη στις ΗΠΑ, μαζί με διάφορες καρναβαλικές εκδηλώσεις.

Στην Ισπανία όπως και στην Ελλάδα, γιορτάζουν Πέμπτη την Τσικνοπέμπτη σε μια ημέρα που είναι γνωστή ως Jueves Lardero ή Jovelardero. Γιορτάζεται και διαφορετικά από περιοχή σε περιοχή αλλά κι από χωριό σε χωριό στην ίδια περιοχή κι οι Ισπανοί δίνουν πολλή σημασία στο κρέας. Για την ακρίβεια, συνηθίζουν να μοιράζονται ιδιαίτερα τοπικά λουκάνικα, αυγά και ψωμί.

Η Tłusty Czwartek όπως λέγεται στην Πολωνία, είναι η πιο όμορφη και νόστιμη γιορτή της Ευρώπης. Ο κόσμος σχηματίζει ουρές έξω από τα ζαχαροπλαστεία και τους φούρνους (cukiernia vs. piekarnia – στην Πολωνία τα είδη φούρνων διαφέρουν) για ν’ αγοράσουν δεκάδες pączki, τηγανιτά, αφρώδη donuts με στερεοποιημένη ζάχαρη από πάνω σε διάφορες γεύσεις: bueno, ferrero, κρέμα, μύρτιλο, φράουλα, μπανάνα, blueberry, μήλο, βατόμουρο, άγριο τριαντάφυλλο, δαμάσκηνο κι άλλα.

Στην Ρωσία, η Maslenitsa σηματοδοτεί την τελευταία εβδομάδα πριν τη νηστεία φαίνεται πως είναι η παλαιότερη γιορτή των Σλάβων, ενώ βασίζεται σε παγανιστικές δοξασίες του σλάβικου θεού Volos ή Veles. Επειδή το κρέας είναι ήδη απαγορευμένο και μόνο τα γαλακτοκομικά προϊόντα επιτρέπονται, οι Ρώσοι, οι Ουκρανοί κι οι Λευκορώσοι, φτιάχνουν τα bliniy -πρόκειται για κρέπες ή τηγανίτες, φτιαγμένες με όσα επιτρέπονται εκείνη την εβδομάδα, δηλαδή βούτυρο, γάλα, αυγά. Τα τελευταία χρόνια, μοιάζει με πάρτι σε αντίθεση με παλαιότερες εποχές και διαρκεί μια βδομάδα. Τη Δευτέρα καλωσορίζεται το καλαμωτό ομοίωμα της κυρίας Maslenitsa, το οποίο περιβάλλεται με κουρελούδες. Την Τρίτη, οι νεαροί ψάχνουν αρραβωνιαστικιά για να παντρευτούν μετά τη νηστεία. Την Τετάρτη, οι υποψήφιοι γαμπροί επισκέπτονται την πεθερά η οποία έχει φτιάξει τηγανίτες. Την Πέμπτη, το πρόγραμμα έχει χιονοπόλεμο και πατινάζ. Την Παρασκευή, ο γαμπρός προσκαλεί την πεθερά του. Το Σάββατο, ο γαμπρός γνωρίζει τις συννυφάδες και την Κυριακή καίνε το ομοίωμα και ζητάνε συγχώρεση με δώρα.

Σίγουρα ο τόνος της λαμπερής αυτής Πέμπτης που είναι γεμάτη με κέφι, φαΐ, χορό κι άφθονο αλκοόλ, δε θεωρείται πλέον μια διαφορετική Πέμπτη από άλλες μέρες του χρόνου που σε ταβέρνες και μπαρ γίνεται το αδιαχώρητο· μάλιστα πολλοί την παρομοιάζουν μ’ ένα πρόωρο άτυπο Πάσχα. Είναι όμως μια μέρα που όλοι μπορείτε ν’ αφήσετε για λίγο το βαρύ πρόγραμμα της δουλειάς και να πάρετε ένα μικρό ρεπό, γλεντώντας για να ξεκουραστείτε και να χαλαρώσετε παρέα με φίλους, κάνοντας πλάκα και διασκεδάζοντας με τρελό κέφι, χορό, τραγούδι -και γιατί όχι- ακόμη και την αποκριάτικη στολή σας. Διασκεδάστε όσο μπορείτε και περάστε υπέροχα, όπως ακριβώς ταιριάζει στη μέρα.

Συντάκτης: Μαριάννα Χατζή
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου