Οι ανθρώπινες εξαρτήσεις είναι αναρίθμητες. Όσες και οι ανθρώπινες συνήθειες. Ποικίλουν ανάλογα με το άτομο, με την εποχή και με την ψυχολογική κατάσταση. Ίσως το τελευταίο να αποτελεί και τον πρωταρχικό παράγοντα απέναντι σε μία εξάρτηση. Λίγο να πονέσει η ψυχή του ανθρώπου, λίγο να τσαλακωθεί η καρδιά του και από τις συνήθειες ή την έλλειψη αυτών, προκύπτουν οι εξαρτήσεις.
Μπορούν να είναι όλων των ειδών. Από τις συνηθέστερες όπως το τσιγάρο και το αλκοόλ έως και μια αγαπημένη ύπαρξη. Πότε μία συνήθεια γίνεται εξάρτηση; Μα κάθε συνήθεια μπορεί να θεωρηθεί ως μια ελεγχόμενη –ή και μη– εξάρτηση. Άλλες ξεφεύγουν από τον έλεγχο και άλλες μπορούν να κοπούν ευκολότερα.
Μία από αυτές είναι ο καφές. Πόσοι θεωρούν πως δεν μπορούν να λειτουργήσουν δίχως τον πρωινό καφέ τους; Η καφεΐνη χρειάζεται περίπου τριάντα με σαράντα λεπτά για να δράσει στον οργανισμό του ανθρώπου. Διάστημα στο οποίο ο εξαρτημένος θα μιλήσει τη γλώσσα ανάμεσα στα ελληνικά και αυτήν του «δεν έχω πιει καφέ ακόμη». Η πλειονότητα των ατόμων εθίζεται στην καφεΐνη καθώς δρα ενάντια στην αδενοσίνη, η οποία είναι υπεύθυνη για την υπνηλία.
Το τσιγάρο. Η νικοτίνη είναι από τις πιο διαδεδομένες εξαρτήσεις στο δυτικό πολιτισμό. Και αυτό αποδεικνύεται καθώς το 90% που προσπάθησαν να κόψουν το τσιγάρο, απέτυχαν. Η έλλειψή της δημιουργεί ένα αίσθημα στέρησης, το οποίο για να καταπολεμηθεί είναι αναγκαίο να ληφθεί μία ορισμένη ποσότητα νικοτίνης.
Όμως όλες αυτές έχουν κάτι κοινό: Την επιθυμία για την επανάληψη μιας κατάστασης ανεξαρτήτου του αντίκτυπου που έχει στον εαυτό μας και στους γύρω μας. Για να σταματήσει να υφίσταται μια εξάρτηση, να πάψει με λίγα λόγια να υπάρχει η επανάληψη αυτής της συνήθειας είναι αναγκαίο και απαραίτητο να εθιστεί κανείς σε κάτι άλλο – το ίδιο όμως δραστικό.
Το ίδιο κάνει και ο καπνιστής που έφτασε η ώρα να κόψει το τσιγάρο. Συνήθως τρώει ασταμάτητα και λαίμαργα. Του ανοίγει η όρεξη. Είναι η συνήθεια του να έχει κάτι στο στόμα του σε συγκεκριμένες στιγμές – από την αναμονή του λεωφορείου μέχρι τη στιγμή έπειτα από το σεξ. Η νικοτίνη στα πνευμόνια του που υπήρχε μέχρι πρότινος είναι απαραίτητο να αντικατασταθεί με κάτι άλλο, εξίσου εθιστικό.
Οι εξαρτήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων, δεν κόβονται εύκολα. Ο άνθρωπος εθίζεται στη συνήθεια και η συνήθεια αποτελεί ασφάλεια. Η ψευδαίσθηση που δημιουργούν οι εξαρτήσεις, προασπίζουν ένα κομμάτι ευτυχίας και ας διαρκεί από δευτερόλεπτα έως και μία ζωή.
Οποιοσδήποτε χρησιμοποιεί ένα μέσο –είτε αυτό είναι τσιγάρο είτε και ένα άλλο άτομο– για να κατευνάσει την ψυχική του ηρεμία είναι εξαρτημένος. Επομένως δεν υπάρχει εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα.
Όμως η μεγαλύτερη εξάρτηση είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι. Γιατί ο άνθρωπος από τη φύση του θέλει να περιτριγυρίζεται από άλλους. Δεν μπορεί τη μοναξιά. Έχει ανάγκη από αγάπη. Και όταν τη βρει δένεται με αυτήν και δεν μπορεί να την κόψει εύκολα.
Η αγάπη απελευθερώνει ντοπαμίνη –μια χημική ουσία που μας δημιουργεί ένα αίσθημα πληρότητας και ευθυμίας–. Ο έρωτας λοιπόν και η αγάπη δημιουργούν όλα αυτά τα συναισθήματα και είναι αδύνατον να μην εθιστείς σε αυτά. Γιατί η ευτυχία είναι στιγμές και η στέρηση αυτών μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.
Δεν υπάρχει άνθρωπος δίχως μία εξάρτηση. Είτε είναι το τσιγάρο που επιθυμεί να κάνει κάθε πρωί, είτε ο άνθρωπος που θέλει να ξυπνά δίπλα του. Είναι περίεργο πως ένα πρόσωπο που ξέρεις κάθε σπιθαμή του κορμιού του, μπορεί να σου φέρνει το ίδιο συναίσθημα πληρότητας όταν βρίσκεσαι μαζί του, ξανά και ξανά.
Και όλες οι εξαρτήσεις του κόσμου όταν συναντούν την αγάπη και τον έρωτα μοιάζουν τόσο μικρές και ανούσιες. Ίσως γιατί είναι. Γιατί η χημεία δεν ψεύδεται και ενώ οι άλλες προσφέρουν ψευδαισθήσεις, η αγάπη προσφέρει χαρά και ευτυχία. Για το λόγο αυτό το πρόσωπο που τόσο καλά γνωρίζεις, που τα ωράριά σας έχουν γίνει αδιαχώριστα, ξαναγεννιέται κάθε μέρα ολοκαίνουριος και απαράλλαχτος. Γιατί η εξάρτηση σου δημιουργεί αυτή την ψευδαίσθηση και ας μην ισχύει στην πραγματικότητα.
Είναι περίεργες οι εξαρτήσεις. Είναι αλλοπρόσαλλο το πόσο πολύ θες ένα τσιγάρο πριν από τον ύπνο, έναν καφέ το πρωί και μια αγκαλιά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αλλά δεν παύουν να δημιουργούν τα συναισθήματα αυτά που τη στιγμή της έλλειψής τους επικρατεί θλίψη και αναρχία. Και τα δύο αυτά ελάχιστοι τα επιθυμούν.
Γιατί αν ο καφές, το τσιγάρο, ο έρωτας είναι εξαρτήσεις τόσο είναι και η ζωή.
Επιμέλεια Κειμένου Χριστίνας Χατζηθεοδώρου: Πωλίνα Πανέρη
Συντάκτης: Χριστίνα Κουλιάτσα
