«Ένα ακόμα παιδί Ρομά» είπαν

Ρομά, Ρομ, Αθίγγανοι, Τσιγγάνοι, Γύφτοι· τόσες λέξεις για μια φυλή, που πρακτικά σημαίνει απλώς «άνθρωποι» χωρίς μια καταγωγή να στέκεται ταμπέλα εμπρός τους. Ένα ταμπελάκι ανθρώπων που στο άκουσμά του οι περισσότεροι μόνο το κακό φέρνουν στο μυαλό τους, μιας και τα media -στον αέναο αγώνα της δημοτικότητας και της τηλεθέασης- προβάλλουν μικρά ή μεγαλύτερα προβλήματα που προέκυψαν από άτομα αυτής της φυλής. Παρεμπόριο, κλοπές, ουσίες, συμπλοκές. Και κάπως έτσι οι χαρακτηρισμοί καταλήγουν να ακολουθούν μια τόσο μεγάλη ομάδα ανθρώπων, λες και είναι όλοι πανομοιότυποι.

Ο Stephen Hawking κάποτε είχε πει ότι «ο μεγαλύτερος εχθρός της γνώσης δεν είναι η άγνοια, είναι η ψευδαίσθηση της γνώσης». Και σίγουρα όταν μας πετάνε από παντού τόσο ζοφερές καθημερινές εικόνες, δε σκεφτόμαστε όλοι φωτεινά. «Η αμφιβολία δηλητηριάζει τα πάντα, χωρίς να σκοτώνει τίποτα», σύμφωνα με τον πάντα επίκαιρο Nietzsche. Όμως πόσοι από εμάς εμβαθύναμε λίγο περισσότερο κι αναρωτηθήκαμε προς τι ο στιγματισμός με ανεξίτηλο μελάνι; Και στην τελική ποιοι είναι αυτοί οι «Ρομά» και τι πραγματικά ξέρουμε γι’ αυτούς;

Σύμφωνα με τη διεθνή αμνηστία, ιστορικά θεωρείται ότι οι πρόγονοί τους προέρχονται από τη βόρεια Ινδία και ήρθαν στην Ευρώπη μέσω του Ιράν, της Αρμενίας και της Τουρκίας. Αυτοπροσδιορίζονται διαφορετικά ανάλογα με την ιστορία, τη γλώσσα και το επάγγελμα, παρ’ όλα αυτά υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες (Kalderash-Ν.Α Ευρώπη, Gitano-Ισπανία, Romanichals-Αγγλία κ.ο.κ). Παραδοσιακά ταξίδευαν από μέρος σε μέρος, παρά ταύτα η πλειοψηφία των Ρομά είναι πλέον εγκατεστημένοι σε συγκεκριμένες περιοχές. Στην Ελλάδα, ζουν διάσπαρτοι σε όλη την επικράτεια, κυρίως στα προάστια. Μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού εμφανίζεται στα Άνω Λιόσια, την Αγία Βαρβάρα, τις Αχαρνές, το Ζεφύρι, το Καματερό και τον Ασπρόπυργο στην Αττική, όπως επίσης και σε Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη, Ξάνθη, Ημαθία, κάτω Αχαΐα, Γαστούνη και Ημαθία.

Το ότι έχουν διαφορετικό χρώμα ή νοοτροπία, δεν τους καθιστά αυτόματα παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Παλιότερα τους θεωρούσαν «κοινωνικά κατώτερους», γεγονός που αποδεικνύεται απ’ το ότι μετά το πέρας του Β’ παγκόσμιου εκατοντάδες χιλιάδες ήταν αυτοί που δε στάθηκαν τυχεροί. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους ένιωσαν το ρατσισμό στο πετσί τους. Θύματα διακρίσεων και καταπίεσης εντός και εκτός Ευρώπης, εξαναγκάζονταν να στραφούν στη δουλεία, καταδικάζονταν με στην εσχάτη των ποινών στον Μεσαίωνα, και κατά τις δεκαετίες 1970-90 η Τσεχική Δημοκρατία και η Σλοβακία στείρωσαν ενενήντα χιλιάδες γυναίκες ενάντια στη θέλησή τους. Ίσως αυτοί να ‘ναι και οι πραγματικοί λόγοι που δεν υπάρχει επίσημη ή έστω αξιόπιστη καταμέτρηση του πληθυσμού τους παγκοσμίως.

Και στη χώρα μας όμως, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Βλέπουμε κι ακούμε κόσμο να τους κατηγορεί για «αχάριστους», λες και πρέπει να πουν και ευχαριστώ που τους επιτρέπεται να ζήσουν. Βλέπουμε το δάσος και χάνουμε το δέντρο! Όπου και να μετοίκησαν οι δυσκολίες ήταν αναπόφευκτες. Και οι συμπεριφορές που υπάρχουν δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά απόρροια χρόνιων προκαταλήψεων και διακρίσεων, τόσο από θεσμούς όσο και από μεμονωμένα άτομα. Μπορεί σε κάποιους να ακούγεται αστείο, όμως όλοι έχουμε δικαιώματα! Το ότι υιοθέτησαν σημαία, ύμνο και παγκόσμια ημέρα (8 Απριλίου) ή το ότι έγινε παγκοσμίως αποδεκτός ο όρος «Ρομά» το 1971, σίγουρα ήταν κάτι που δεν έγινε απ’ τη μια μέρα στην άλλη.

Εξακολουθούν σε σημαντικό βαθμό να είναι παραγκωνισμένοι, τόσο από την κοινωνία όσο και από το ίδιο το κράτος, μένοντας ως επί το πλείστον σε ανοργάνωτες δομές, που πολλές φορές δεν έχουν ούτε τα βασικά. Έχουν περισσότερα προβλήματα υγείας, χειρότερη στέγαση και χαμηλότερα επίπεδα αλφαβητισμού από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, αναμένεται να ζήσουν δέκα χρόνια λιγότερο από ό,τι άλλοι. Κατά μέσο όρο, κερδίζουν λιγότερα χρήματα και είναι πιο πιθανό να είναι άνεργοι. Χωρίς δουλειές, δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά την πολυτέλεια κατάλληλης στέγασης, καλής ιατρικής περίθαλψης, ή της ποιοτικής εκπαίδευσης για τα παιδιά τους, τα οποία βρίσκονται στο περιθώριο, υφίστανται διαχωρισμό στα σχολεία και τα πιο τυχερά λαμβάνουν ένα πολύ χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης.

Στην Ευρώπη, έχει συγκροτηθεί στρατηγικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ισότητα, τη συμμετοχή και την κοινωνικοοικονομική τους ένταξη στο σύνολο. Στις 7 Οκτωβρίου 2020, η Επιτροπή εξέδωσε ενισχυμένο και αναμορφωμένο στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για τους Ρομά, το οποίο καθορίζει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει τρεις πυλώνες. Η προσέγγιση αυτή συμπληρώνει την κοινωνικοοικονομική ένταξη των περιθωριοποιημένων ατόμων, με προώθηση της ισότητας και ενίσχυση της συμμετοχής. Όλοι οι Ρομά θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό τους και να συμμετάσχουν στην πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή.

Το πλαίσιο αυτό, δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ποικιλομορφία μεταξύ τους, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι εθνικές στρατηγικές ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες των διαφόρων ομάδων, όπως οι γυναίκες, οι νέοι, τα παιδιά, οι μετακινούμενοι πολίτες, οι απάτριδες, οι ΛΟΑΔΜ και οι ηλικιωμένοι, καθώς και τα άτομα με αναπηρία. Ενθαρρύνει μια διατομεακή προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη πώς ο συνδυασμός διαφορετικών πτυχών της ταυτότητας μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση των διακρίσεων. Δίνει μεγαλύτερη έμφαση στον συνδυασμό της ενσωμάτωσης της ένταξης των Ρομά σε όλους τους τομείς πολιτικής με στοχευμένα μέτρα που στηρίζουν την αποτελεσματική ισότιμη πρόσβαση τους σε δικαιώματα και υπηρεσίες. Είναι ένα βήμα μεν, όμως σίγουρα θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να υλοποιηθεί. Αν υλοποιηθεί βέβαια κι αν δεν κερδίσουν οι προκαταλήψεις, δίνοντάς μας την ψευδαίσθηση της γνώσης και συνεχίζοντας να δηλητηριάζουν τις συνειδήσεις μας.

Και μετά το χαρούμενο αυτό ουτοπικό διάλειμμα, καιρός να γυρίσουμε λίγο στην πραγματικότητα. 17 Νοέμβρη. Όχι του ’73. Του ’21! Του ’21, που ένα οχτάχρονο κοριτσάκι Ρομά εγκλωβίστηκε στην πόρτα ενός εργοστασίου και έχασε τη ζωή του. Το θέμα εδώ, όμως, δεν είναι η αμέλεια. Το τι έγινε ας το κρίνει η δικαιοσύνη, δεν είμαστε εδώ για αυτό. Δεν είναι λίγοι άλλωστε αυτοί που φεύγουν καθημερινά. Όμως το να σκουντάς ένα παιδάκι με το πόδι λες και είναι σακούλα για να δεις αν ζει, το λες κι απάνθρωπο. Κι όλοι οι άλλοι έπειτα, που ένιωσαν την ανάγκη να σχολιάσουν και να πάρουν θέση, όλοι εκείνοι που δε στάθηκαν στην ηλικία, σε αυτό το «οχτώ» που τσακίζει κόκκαλα, ούτε και στον τρόπο που ξεκίνησε να φύγει, ανάμεσα σε κάγκελα. Όλοι εκείνοι για τους οποίους «ήταν Ρομά, τι περιμένεις;» και «δε θα λείψει σε κανέναν, άλλα τόσα έχουν οι γονείς του!». Δεν «ήταν ένα ακόμα παιδί Ρομά» όμως. Ήταν η οκτάχρονη Όλγα. Και θα λείψει σε πολλούς.

Προ ημερών, ο αγαπημένος μου Αύγουστος Κορτώ έγραψε μερικά λόγια για την περίπτωση που αξίζει να διαβάσουμε όλοι. Λόγια που μας κάνουν να αναρωτιόμαστε τι θα είχαμε κάνει εμείς, αν θα είχαμε προσπεράσει ή αν θα είχαμε σταματήσει. Αν θα είχαμε πετύχει κάτι καλύτερο. Προσωπικά, δε θέλω να ξανακούσω κανέναν να αναρωτιέται αν έχουμε αποτύχει ως ανθρωπότητα. Στιγμές σαν κι αυτές της 17 Νοέμβρη, όχι του ’73 μα του ’21, μας δίνουν την απάντηση!

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!