Σύνδρομο Capgras∙ όσοι σ' αγαπούν νιώθεις πως το προσποιούνται

Πρόκειται για μία κάθε άλλο παρά συνηθισμένη πάθηση του εγκεφάλου που προκαλεί φόβο στους ασθενείς και τους θέτει σε μία ξεχωριστή, τρομακτική πραγματικότητα. Φαντάσου να ζεις σ’ έναν κόσμο όπου όλοι οι δικοί σου άνθρωποι υποκρίνονται, δε σε αγαπούν και δε σε νοιάζονται πραγματικά, θέλουν απλώς να σε βλάψουν. Αυτή είναι η καθημερινότητα ενός ατόμου που πάσχει από αυτό το σύνδρομο, καθώς χαρακτηρίζεται από παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, μόνιμο άγχος και θλίψη. Παρ’ όλ’ αυτά, τα συναισθήματα που γεννιούνται στο άτομο που αντιμετωπίζει αυτό το «σύνδρομο των ψευδαισθήσεων», δεν είναι πραγματικά, παρά μόνο κάποιες εγκεφαλικές αλλαγές και βλάβες.

Το σύνδρομο πήρε το όνομά του από τον Γάλλο ψυχίατρο Joseph Capgras, ο οποίος διέγνωσε τον πρώτο ασθενή με αυτά τα συμπτώματα το 1923. Συγκεκριμένα, οι παθόντες αδυνατούν ν’ αναγνωρίσουν τους πιο κοντινούς τους ανθρώπους και θεωρούν πως πρόκειται για «σωσίες». Ενώ τους αναγνωρίζουν εμφανισιακά, είναι πεπεισμένοι πως πρόκειται για απατεώνες οι οποίοι έχουν «ντυθεί» ως τα αγαπημένα τους πρόσωπα και σκοπός τους είναι να τους κάνουν κακό. Η ειρωνεία έγκειται στο γεγονός ότι κανένα σημάδι δεν αποτελεί αρκετό αποδεικτικό για να πείσει αυτά τα άτομα ότι τα πρόσωπα που έχουν απέναντί τους είναι πραγματικά οι δικοί τους άνθρωποι. Οικογενειακά μυστικά, προσωπικά γεγονότα, που δε θα μπορούσε να γνωρίζει κανένας σωσίας και κανένας απατεώνας, αδυνατούν να πείσουν τα άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο Capgras ότι πρόκειται για τους κοντινούς τους ανθρώπους.

Τα αίτια που οδηγούν σε τέτοιου είδους συμπτώματα δεν είναι απολύτως ξεκάθαρα και προκαλούνται πολλές φορές  από τάσεις σχιζοφρένειας ή κάποιο τραυματισμό. Αυτές λοιπόν οι επιπλοκές που κάνουν την εμφάνισή τους, δημιουργούν ένα χάσμα ανάμεσα στα οπτικά νεύρα τα οποία βλέπουν κι αντιλαμβάνονται τη γνώριμη μορφή αυτού που έχουν απέναντί τους και των συναισθημάτων που τους προκαλούνται. Τα συναισθήματα αυτά απέχουν παρασάγγας από εκείνα που θα έπρεπε «λογικά» να τους γεννιούνται, καθώς σε καμία περίπτωση δε θυμίζουν την αγάπη και τρυφερότητα που συνήθως εκπέμπουν οι φίλοι και συγγενείς μας.

Πολύ συχνά το σύνδρομο αυτό συγχέεται με την άνοια, όμως πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Ενώ όσοι πάσχουν από άνοια δεν έχουν πολλές φορές αίσθηση του χωροχρόνου και των ατόμων που τον πλαισιώνουν, στην περίπτωση του συνδρόμου του σωσία, οι ασθενείς συμπεριφέρονται απολύτως φυσιολογικά ανάμεσα σε αγνώστους. Η σύγχυση και η ανακατωσούρα εμφανίζονται όταν πρόκειται για τα οικεία τους πρόσωπα, γεγονός το οποίο βασανίζει ακόμη εντονότερα τον άμεσο κοινωνικό κύκλο αυτών των ατόμων. Ενώ εξακολουθεί να μην έχει ακόμα ανακαλυφθεί θεραπεία για αυτή την «πάθηση», το σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από μια εικονική –στην ουσία- πραγματικότητα, αποτελεί αξιοπερίεργο γεγονός για την ψυχιατρική κοινότητα.

Μπορεί μεν στις πλείστες των περιπτώσεων τα συμπτώματα του συνδρόμου να είναι η ανικανότητα αποδοχής των οικείων ατόμων ως αυτών που είναι, υπήρξαν όμως και οι άτυπες περιπτώσεις όπου ο ασθενείς αδυνατεί ν’ αναγνωρίσει τον ίδιο του τον εαυτό. Αναφορές του παρελθόντος περιγράφουν τη ζωή ενός 78χρονου με το «δίδυμό» του με τον οποίο τσακωνόταν γιατί προσπαθούσε να του μοιάσει. Η αναφορά περιέχει λεπτομέρειες όπως ότι αυτός «ο άλλος», φορούσε ακριβώς τα ίδια ρούχα με τον ασθενή, έφτιαχνε τα μαλλιά του με τον ίδιο τρόπο και μέχρι φαγητό του έφερνε στον καθρέπτη για να τον καλοπιάσει. Όταν ο 78χρονος δεν άντεχε πια να βρίσκεται μαζί μ’ έναν άγνωστο στο μπάνιο, η κόρη του αποφάσισε πως έπρεπε να τον πάει για κάποιες εξετάσεις.

Μπορεί όταν πρόκειται για προχωρημένες ηλικίες να θεωρηθούν ως συμπτώματα άνοιας, εφόσον «το γήρας ουκ έρχεται μόνον». Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπως αυτή μιας 16χρονης η οποία αδυνατούσε ν’ αναγνωρίσει και ν’ αποδεχτεί τους ίδιους της τους γονείς. Ενώ για την ίδια επρόκειτο για ένα παιχνίδι που έπαιζε με τους γύρω της, καθώς δεν αντιλαμβανόταν το «κακό» που τους έκανε, αυτοί ζούσαν με την κόρη τους η οποία υπέφερε από αυτό το σύνδρομο.

Ίσως όλα όσα παρακολουθούμε στις ταινίες φαντασίας και τρόμου να μην προέρχονται εξ’ ολοκλήρου από τη γκάμα της φαντασίας των δημιουργών. Είναι μερικοί άνθρωποι οι οποίοι ζουν μια ζωή σαν ταινία. Μια ζωή όπου τα οικεία τους άτομα προσποιούνται και κύριος σκοπός τους είναι να τους καταστρέψουν. Άραγε ποιος και πώς θα μπορούσε να φανταστεί μια ζωή και μια καθημερινότητα βουτηγμένη στο φόβο; Ένα φόβο που δεν μπορείς ν’ αποφύγεις γιατί βρίσκεται μέσα στο ίδιο σου το σπίτι.