Ασπρόμαυρες φωτογραφίες που έχουν κάτι από μελαγχολία

Social media, αυτοπροβολή και αισθητική «αναδίπλωση». Ένα τέλειο πακέτο που κορνιζάρουμε στον ηλεκτρονικό κόσμο. Ανέκαθεν ο άνθρωπος είχε τη διάθεση να αναζητά την εικόνα του, την αντανάκλασή του σε αντικείμενα. Να αντικατοπτρίζει το ομοίωμά του και την φιγούρα του με ζήλο και περιέργεια. Έτσι δημιούργησε τη φωτογραφική μηχανή.

Ας κάνουμε μία μικρή ανασκόπηση σχετική μ’ αυτό το «θαυματουργό» εύρημα. Είναι μια εξέλιξη της ζωγραφικής, ίσως κάτι ακόμα καλύτερο, μια αναπαράσταση χρωμάτων, φως και στιγμιότυπου ταυτόχρονα σε απτή μορφή. Οι πρώτες φωτογραφίες αποτελούσαν ουσιαστικά απλές προβολές εικόνων σε κάποια επιφάνεια. Μετέπειτα, η φωτογραφία εξελίσσεται σε ένα έργο τέχνης από μόνη της και περνά με γρήγορες ταχύτητες σε μια μορφή gadget που βρίσκεται σε κάθε σπίτι και όλοι ξετρελαίνονται.

Από την κάμερα obscura φτάνουμε στη σημερινή ψηφιακή φωτογραφική μηχανή. Η διάδοση της φωτογραφίας συντελεί με κάποιον τρόπο στην ταυτότητα που προβάλλουμε πλέον ευρέως καθημερινά. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται καθημερινά απ’ όλους μας, είτε σε διαβατήριο, ταυτότητα ή στο ηλεκτρονικό προφίλ μας στα social.

Ο τρόπος που επιλέγει κάποιος να απεικονίσει τον εαυτό του μέσω της φωτογραφίας λέει πολλά. Αν σας έλεγαν πως η εικόνα μιλάει για μας; Κι όχι μόνο λέει πολλά αλλά μας ξεσκεπάζει κιόλας συναισθηματικά. Μερικές φορές δε χρειάζεται καν σχετική λεζάντα. Περιττή και ανούσια. Εκτός αν έχεις διαπιστώσει την ατασθαλία σου και θες να περιπλανήσεις τους «αναγνώστες».

Χρωματιστές, ασπρόμαυρες, με αίσθηση παλιού εφέ. Δεν έχει σημασία. Ό,τι και να ‘ναι αυτό που θα προσθέσεις στην απεικόνιση της αντανάκλασης που προβάλεις, θα μιλήσει από μόνο του. Αυτό που θα καταφέρεις να κάνεις εσύ με την επεξεργασία είναι να επιβεβαιώσεις τους φόβους σου. Η φωτογραφία μεταφράζεται ως κώδικας δομημένος σε αυθαίρετες και ταυτόχρονα άρρηκτες σχέσεις μεταξύ προβολής και απόκρυψης στοιχείων. Δίνεις στον θεατή, ό,τι εσύ επιλέξεις να αναδείξεις, περνώντας το μήνυμα της αυτοεπιβεβαίωσης και της ικανοποίησης, ότι έχει κερδίσει επάξια πρόσβαση στο πολυπόθητο νόημα της εικόνας, άρα εν μέρη λαο στην ψυχοσύνθεση σου, δίνοντας το okay να γνωρίζει απλώς αυτό που του αφήνεις να υπονοήσει και να χτίσεις μαζί του μια διαπροσωπική σχέση.

Παύει προ πολλού να αποτελεί ένα αθώο μέσο καταγραφής του οπτικού μας κόσμου. Θριαμβευτικά θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε και καθρέφτη της ψυχής μας. Μια εικόνα δεν είναι ποτέ απλή, πλαισιώνεται από μεθόδους αναπαράστασης και είναι πάντοτε ακούσια ή εκούσια από την πλευρά του απεικονιζόμενου. Ιδανικά, συναισθηματικά φορτισμένη. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των καλλιτεχνών αλλά και του απλού θεατή βρίσκεται ο κοινωνικός ρόλος και η φιλοσοφική του διάσταση.

Πολλοί υποτιμούμε τη δύναμη της φωτογραφίας και ξεχνάμε ότι είναι συγγενής με τον καθρέφτη του σπιτιού μας. Αν δε σας είχε φωτογραφίσει ποτέ κανένας, ο καλύτερος τρόπος να δείτε τον εαυτό, θα ήταν μέσα από τον καθρέφτη. Εκεί έρχεται η στιγμή της έκπληξης. Σχεδόν ποτέ δεν απορρίπτεις ό,τι βλέπεις στον καθρέφτη, γιατί να το κάνεις σε μια φωτογραφία;

Το πιο δυνατό παράδειγμα θα λέγαμε ότι είναι μια ασπρόμαυρη φωτογραφία. Σίγουρα δεν είναι πάντα η ίδια ερμηνεία και δεν ισχύει για όλες τις εικόνες που αντικρίζουμε στα social. Όμως, η χρήση του μαύρου και του λευκού έχει συνδεθεί με τη μελαγχολική πλευρά του ανθρώπου. Πράγμα που σημαίνει πως βάσει ψυχολογίας, οι ασπρόμαυρες λήψεις μπορούν να μας «προδώσουν» σε μια μονότονη περίοδο της ζωής μας. Η στάση του σώματός σου εκείνη τη στιγμή αποδίδει τις εμπειρίες που βιώνεις και αποτυπώνονται στην έκφραση του προσώπου ή στη γενική εικόνα σου.

Αν γνωρίζεις τον τρόπο να κρατάς μακριά την πράξη του βλέπειν με το «είναι», συγκαταλέγεσαι σε μια ποικιλία ανθρώπων που αρχίζουν ένα είδος διαλόγου πριν «φανερωθούν» κι έτσι καταφέρνουν να κρατούν σε απόσταση το αίσθημα της ανταλλαγής. Φαίνεται ξεκάθαρα πως μια φωτογραφική απεικόνιση δεν είναι απλώς ένα αντικείμενο, αλλά μια ζωντανή μορφή με δική της γλώσσα.  Η φωτογραφία, ακόμη και με συνοδεία κειμένου, μπορεί να παραμείνει άλυτο μυστήριο.

Το οπτικό διήγημα, όσο και να προσπαθήσεις να κρυφτείς ,συνδυάζεται  με μια δόση αλήθειας. Με την κατάλληλη χρήση, μπορείς να παραπλανήσεις το κοινό αλλά δε θα καταφέρεις ποτέ να εξαπατήσεις τον εαυτό σου! Η Susan Sontag είχε αναφέρει «Η ιστορία της φωτογραφίας μπορεί να συνοψιστεί ως διαμάχη ανάμεσα σε δύο επιταγές, την εξιστόρηση της αλήθειας και την ωραιοποίηση των εικόνων της φύσης που παραπέμπει στις Καλές Τέχνες».