Ο Robert Fulghum είπε κάποτε πως «όσα πραγματικά πρέπει να ξέρω για το πώς να ζω, τι να κάνω και πώς να είμαι, τα έμαθα στο νηπιαγωγείο. Η σοφία δε βρισκόταν στην κορυφή του σχολικού βουνού, αλλά εκεί, στα βουναλάκια από άμμο», τονίζοντας πως όλα όσα πραγματικά χρειάζονται για την ανάπτυξη των κοινωνικών, συναισθηματικών, αντιληπτικών, γνωστικών δεξιοτήτων και της ικανότητας αυτορύθμισης, μαθαίνονται από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Και ποιο είναι το πρώτο μέρος όπου ξεκινά αυτή η μάθηση; Το νηπιαγωγείο.
Παρόλο που συχνά θεωρείται απλώς μια προπαρασκευαστική τάξη για το δημοτικό, στην πραγματικότητα, το νηπιαγωγείο είναι κάτι πολύ περισσότερο. Είναι το πρώτο σχολείο, η πρώτη μικρή κοινωνία, το μέρος όπου τα παιδιά κάνουν τα πρώτα τους βήματα στη γνώση και στη ζωή. Όμως, επειδή η μάθηση εκεί δε μοιάζει με αυτήν των μεγαλύτερων τάξεων, δε βασίζεται σε αυστηρά βιβλία και διαγωνίσματα, υποτιμάται από πολλούς. Υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση ότι τα παιδιά στο νηπιαγωγείο απλώς παίζουν. Όμως, αυτό που συχνά ξεχνούν όλοι είναι πως το παιχνίδι είναι η πιο σοβαρή και ουσιαστική μορφή μάθησης για ένα παιδί.
Μαθαίνοντας μέσα από το παιχνίδι, αντίθετα με όσα πιστεύονται, δεν υπάρχει χάσιμο χρόνου, αντίθετα όπως πολλοί επιστήμονες έχουν εξηγήσει το παιχνίδι είναι ένας φυσικός τρόπος να ανακαλυφθεί ο κόσμος. Όταν ένα παιδί χτίζει έναν πύργο με τουβλάκια, μαθαίνει για την ισορροπία, την υπομονή, την ιδιότητα των υλικών ακόμα και για τις πρώτες μαθηματικές έννοιες, με βιωματικό τρόπο, ζωγραφίζοντας μια εικόνα και προσπαθώντας να διηγηθεί μια ιστορία μέσα από αυτή, μαθαίνει να εκφράζεται, όταν παίζει με άλλα παιδιά, εξασκεί την επικοινωνία, τη συνεργασία και τη διαχείριση των συναισθημάτων του. Μέσα από τις δραστηριότητες του νηπιαγωγείου, τα παιδιά έρχονται σε επαφή με βασικές έννοιες των μαθηματικών και της γλώσσας. Μαθαίνουν να μετρούν, να αναγνωρίζουν γράμματα, να αντιλαμβάνονται τις σχέσεις των πραγμάτων γύρω τους. Και όλα αυτά γίνονται με τρόπο φυσικό και ευχάριστο, χωρίς την πίεση της αποστήθισης ή της σωστής απάντησης.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η διαθεματική μάθηση μέσα από διάφορα projects είναι βασική εκπαιδευτική μέθοδος στις σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες θεωρούνται χώρες πρότυπα στον τομέα της εκπαίδευσης. Η γνώση αποκτάται βιωματικά, για παράδειγμα, όταν τα παιδιά φυτεύουν σπόρους και βλέπουν τα φυτά να μεγαλώνουν, δεν αποστηθίζουν απλώς πώς λειτουργεί η φύση αλλά την εξερευνούν και το μαθαίνουν μα τρόπο βιωματικό. Όταν παίζουν ρόλους σε ένα μικρό θεατρικό, δεν απομνημονεύουν απλά προτάσεις, αλλά μαθαίνουν πώς να επικοινωνούν και να εκφράζονται. Αυτή η μορφή μάθησης είναι πιο βαθιά και ουσιαστική, γιατί συνδέει τη γνώση με την εμπειρία, όταν για παράδειγμα τα παιδιά παίζουν ένα παιχνίδι γλώσσας ή μαθηματικών ή ζωγραφίζουν με την επιρροή ενός καλλιτέχνη στον οποίο αναφέρθηκαν πριν, δεν αποκτούν μια γνώση μόνο θεωρητικά αλλά διαθεματικά.
Το νηπιαγωγείο είναι η πρώτη μικρή κοινωνία και πέρα από τη γνωστική ανάπτυξη, παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και των κοινωνικών δεξιοτήτων ενός παιδιού. Είναι το πρώτο περιβάλλον έξω από την οικογένεια όπου το παιδί μαθαίνει να λειτουργεί ως μέλος μιας ομάδας· εκεί θα μάθει ότι δεν είναι «το κέντρο του κόσμου» και πως υπάρχουν και άλλοι συνομήλικοι γύρω του, οι οποίοι έχουν τις ίδιες ανάγκες και επιθυμίες. Μαθαίνει να μοιράζεται, να περιμένει τη σειρά του, να λύνει διαφορές χωρίς φωνές και θυμό, δοκιμάζει να εκφράσει και να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, να ακούσει τους άλλους και να δημιουργήσει φιλίες. Κι όλα αυτά είναι γνώσεις εξίσου σημαντικές με το να μάθει να γράφει και να διαβάζει, γιατί θα το συνοδεύουν σε όλη του τη μετέπειτα ζωή.
Πολλοί γονείς αγωνιούν για το αν το παιδί τους προετοιμάζεται σωστά για το δημοτικό, η αλήθεια, όμως, είναι ότι η καλύτερη προετοιμασία δεν είναι να μάθει να γράφει ή να διαβάζει μόνο, αλλά να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, περιέργεια και αγάπη για τη μάθηση καλλιεργώντας τη γραφή και την ανάγνωση με τρόπο βιωματικό ώστε να περάσει μετέπειτα και στην πρακτική γνώση στο Δημοτικό σχολείο. Άλλωστε σύμφωνα με τη Μοντεσόρι η προσχολική ηλικία είναι η πιο σημαντική για την καλλιέργεια των γλωσσικών, μαθηματικών και άλλων γνωστικών δεξιοτήτων για το παιδί.
Κάπως έτσι, ένα παιδί, το οποίο έχει μάθει να συνεργάζεται, να εκφράζει τις ανάγκες του, να πειραματίζεται χωρίς φόβο και να βρίσκει χαρά στη διαδικασία της ανακάλυψης, θα προχωρήσει με αυτοπεποίθηση, πιθανόν και να μη δει το σχολείο ως υποχρέωση, αλλά ως ένα νέο περιβάλλον όπου θα συνεχίσει να εξερευνά και να μαθαίνει. Και γυρνώντας πίσω στα λόγια του Fulghum, γίνεται αντιληπτό πως όλα τα μεγάλα μαθήματα της ζωής ξεκινούν από μικρά πράγματα, να λες «ευχαριστώ», να μοιράζεσαι, να προσπαθείς ξανά όταν κάτι δεν πετυχαίνει. Αυτές οι απλές αλήθειες, που μαθαίνονται στο νηπιαγωγείο, είναι η βάση για έναν καλύτερο κόσμο. Ίσως, τελικά, εκεί στα βουναλάκια από άμμο, να κρύβεται περισσότερη σοφία απ’ όση μπορεί κανείς να φανταστεί. Εκεί που θεωρείται πως δε μαθαίνουν ουσιαστικά τα παιδιά, εκεί που ξεκινά η διάθεση για μάθηση και εξερεύνηση.
Συντάκτης: Μαριάννα Χατζή
