Να λες τη γνώμη σου με οποιοδήποτε κόστος

«Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα» λέει μία σοφή παροιμία του λαού μας. Αφορά όλες τις καταστάσεις και μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε παντού: σε συζητήσεις με φίλους, γνωστούς και κυρίως όταν θέλουμε να διαφύγουμε απ’ το επίμαχο θέμα συζήτησης τεχνηέντως, και με διπλωματικό τρόπο πάνω απ’ όλα, ώστε να μη δημιουργήσουμε τριβές και συγκρούσεις.

Καλώς ή κακώς, είμαστε μέρη ενός κοινωνικού συνόλου. Πολλές φορές, επομένως θα μας ζητηθεί να εκφράσουμε τη γνώμη μας για ένα ή περισσότερα θέματα κοινωνικού κυρίως περιεχομένου. Και καλό θα ‘ναι να εκφραστούμε με τόλμη και παρρησία, όποια κι αν είναι η άποψή μας –παραδοσιακή ή μη–, και να μην κρυφτούμε, κοινώς, πίσω απ’ το δάχτυλό μας. Κανείς, άλλωστε, δεν μπορεί να κρίνει κανένα για τις απόψεις του. Στο ελληνικό σύνταγμα υπάρχει άρθρο για την ελευθερία της έκφρασης στον προφορικό και γραπτό λόγο.

Οπότε δεν πρέπει να διστάζουμε, αλλά να μοιραζόμαστε με τους άλλους, στο πλαίσιο οποιαδήποτε συζήτησης, αυτό που πραγματικά πιστεύουμε κι ας εγείρουμε αντιδράσεις επί αυτού. Ναι, μπορεί οι απόψεις μας να μην είναι πάντα αρεστές. Ναι, μπορεί να χαρακτηριστούν έως και συντηρητικές. Ε, και; Δε χρειάζεται να απολογηθούμε σε κανένα γι’ αυτές. Ειδικά σε ζητήματα κοινωνικού περιεχομένου, όπου επικρατούν πολλά στερεότυπα στην ελληνική κοινωνία, εδώ και πολλές δεκαετίες. Πρώτης τάξεως ευκαιρία να τα εξετάσουμε με κριτική ματιά και –γιατί όχι;– να απαλλαγούμε από αυτά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το θέμα του γάμου κι όλων των παραμέτρων του, ειδικά για τις γυναίκες. Δηλαδή, ποια είναι η σωστή ηλικία για γάμο, μέχρι πότε είναι οκ για μια γυναίκα να ‘ναι single, πότε είναι η κατάλληλη ηλικία για να γίνει μητέρα, είναι αποδεκτό να κάνει παιδί χωρίς να ‘χει προηγηθεί ο γάμος κτλ. Όποτε, λοιπόν, μας ζητηθεί η γνώμη μας σε σχετικού περιεχομένου θέματα, δικαιούμαστε να την εκφέρουμε ελεύθερα και χωρίς τον φόβο να χαρακτηριστούμε ως «ελευθέρων ηθών» ή, το αντίθετο, ως πουριτανοί. Ακόμη περισσότερο δε, αν δεν προσβάλλουμε ή θίγουμε τους άλλους, δε θα πρέπει να μας απασχολεί να ‘μαστε “politically correct”.

Σε μια κοινωνία που αλλάζει συνέχεια, δέχεται επιρροές απ’ το παγκόσμιο γίγνεσθαι, οι απόψεις μας μπορούν να παρομοιαστούν κι ως κόκκους άμμου μέσα σε ένα τόσο ευρύ πλαίσιο. Χωρίς να σημαίνει αυτό ότι δεν έχουν ισχύ κι ότι δεν μπορούμε να επηρεάσουμε με τις θέσεις μας και τις συλλογικές αποφάσεις.

Όπως είναι ευρέως γνωστό, δεν υπάρχει συνταγή για την επιτυχία στη ζωή σε κανένα τομέα. Το ίδιο ισχύει και για τον ρόλο που θέλουμε να ‘χουμε στη κοινωνία και με ό,τι συνάδει με αυτόν. Μπορούμε να ‘μαστε παραδοσιακοί ή μη, μπορούμε να ζούμε παίρνοντας ρίσκα σταθμισμένα ή όχι. Όλες οι επιλογές είναι στο χέρι μας, αρκεί να μπορούμε να τις υποστηρίξουμε σταθερά μέχρι τέλους. Αν εμείς νιώθουμε καλά ακολουθώντας τις, τότε κανένας δεν μπορεί να τις κλονίσει.

Το πώς θα ζήσουμε τη ζωή μας είναι προσωπική μας υπόθεση, αφορά μόνο εμάς (ούτε καν τα στενά μέλη του οικογενειακού μας περιβάλλοντος) κι αποτελεί το εισιτήριο για την προσωπική μας ευτυχία. Γιατί κανείς άλλος δεν ξέρει καλύτερα απ’ τον ίδιο μας τον εαυτό τι μας ευχαριστεί, τι μας γεμίζει, ποια είναι η αληθινή μας φύση. Οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση από τρίτους αποτελεί παραβίαση της ιδιωτικότητάς μας και δε θα πρέπει να επιτρέπουμε σε κανένα να προβεί σε μια τέτοια πράξη.

Το ίδιο συμβαίνει και στο πλαίσιο μιας συζήτησης σε επίμαχα θέματα, όπως πχ. σεξουαλικού προσανατολισμού (μέχρι πόσους σεξουαλικούς συντρόφους είναι οκ να ‘χει μια single γυναίκα ή ποια είναι η αποδεκτή σεξουαλική προτίμηση για να μη νιώθει κανείς περιθωριοποιημένος). Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά υιοθετεί τη στάση που τον κάνει να αισθάνεται καλύτερα και δεν υπάρχει λόγος να αισθάνεται άσχημα γι’ αυτή, αρκεί να μη δημιουργεί προβλήματα στους υπολοίπους και να σέβεται αντίστοιχα και τις άλλες απόψεις.

Το κλειδί για μια επιτυχημένη επικοινωνία είναι, σε όλες τις περιπτώσεις, να διεκπεραιώνεται μέσα σε ένα κλίμα αλληλοσεβασμού κι αποδοχής της διαφορετικότητας. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε μοναδικές προσωπικότητες. Επομένως, όλοι έχουμε διαφορετικές απόψεις, εκδηλώνουμε διαφορετικές συμπεριφορές κι αντιδρούμε ποικιλοτρόπως σε κάθε περίσταση. Αν έχουμε αυτή την κοινή αλήθεια στο μυαλό μας, θα μπορέσουμε να συνυπάρξουμε καλύτερα, με πιο δημοκρατικό τρόπο. Γιατί, δε θα  θέλουμε να μπούμε στη διαδικασία να πείσουμε τον άλλο να αποδεχτεί τη δική μας άποψη. Θα μας αρκεί μόνο που έχουμε την ελευθερία να τη διατυπώσουμε και δε θα μας νοιάζει να υιοθετηθεί κι απ’ τους άλλους.

Μια άλλη εξίσου σημαντική δεξιότητα που θα χρειαστούμε για να μπορούμε να σταθούμε επάξια σε μια συζήτηση ή κοινωνική συνδιαλλαγή, είναι αυτή της ενσυναίσθησης. Δηλαδή, το να μπορούμε να μπούμε στη θέση του άλλου, να κατανοήσουμε τα συναισθήματα που ενδεχομένως νιώθει τη δεδομένη στιγμή, ώστε να μην τον φέρουμε σε δύσκολη θέση και να τον κάνουμε να αισθανθεί άσχημα γι’ αυτό που πιστεύει ότι είναι σωστό στη συγκεκριμένη κοινωνική περίσταση.

Όπως και να ‘χει, με ήλιο ή βροχή, μία είναι η σωστή αρχή: Ελευθερία και τόλμη στην έκφραση των απόψεών μας κι απουσία κριτικής προς τις άλλες απόψεις.